ඇදුරු සඳ බැස යද්දි -
පොසොන් සඳ උදා වෙයි
පොසොන් සඳ මිහි මත වැටී දිදුලන ඒ නිශා යාමයේ ගඟුල්, සිය නිවහනේ ගෙමිදුලට පැමිණියේ ය. පොසොන් සතියෙන් පසු එළැඹෙන ප්‍රථම සතියේ ඔහුට කිරීමට තිබෙන එක් දේශනයක මාතෘකාව වන්නේ මිහිඳු මහ රහතන් වහන්සේගේ ලංකාගමනය සහ දේශීය කලා නිර්මාණ යි. සිය ආචාර්යවරයා විසින් පවරන ලද මේ වගකීමත් සමග ඔහුට සිහිපත් වූයේ ඒ ආචාර්යවරයාගේ උල්පත කාව්‍ය සංග්‍රහයේ එන අවසන් පැදිය යි.
පොසොන් දිනයේ අරුත වැනි වූ දයාබර සොහොයුර මගේ
ඔබේ ජීවය නතර වී නැහැ ගලා යයි සිසිලස් ගඟේ
හදේ කැටි වුණු අඳුර විනිවිද ඔබ උදා හිරු සේ නැඟේ
අදත් ළඟ ඉන්නවා වාගෙයි එදා ළඟ සිටියා වගේ
දැන් තමා විසින් පළමු ව සිදු කළ යුත්තේ පොසොන් දිනයේ අරුත නිවැරදි ව හඳුනා ගැනීම ය. ඒ හඳුනා ගැනීම සිය ශිෂ්‍ය ප්‍රජාව වෙත සම්ප්‍රේෂණය කිරීම ය. සිය ආචාර්යවරයාට තම සොහොයුරා පොසොන් දිනයේ අරුත සේ දැනුණේ ඇයි? ඔහුට සිතුණේ ඒ මොහොතේ සිය ආචාර්යවරයා දූරකථනයෙන් සම්බන්ධ කොට ගැනීමට ය. සිය සිතට ආ සිතිවිල්ල ක්‍රියාවක් බවට පත් කරමින් ගඟුල් සඳ කිරණින් නැහුවුණු ගෙමිදුල හිඳිමින් ම ඔහුට දුරකතන ඇමතුමක් ගත්තේ ය.
“සර් මට මේ කතා කරන්න පුළුවන් වෙලාවක් ද? සර් වැඩක ද ඉන්නේ.”
“වැඩක නම් තමයි ගඟුල් ඉන්නෙ. ඒ උනාට මටත් ඔයාට කතා කරන්න ඕනෙකම තිබ්බා. මන් කොහොමටත් තව ටිකකින් ඔයාට ගන්න තමයි හිටියෙ. ඉස්සෙල්ලා කියන්ඩකො ඔයාගෙ ඕනෙකම.”
“සර්ට මතක ද සර් අය්යා ගැන පොසොන් දිවියේ අරුත වැනි වූ දයාබර සොහොයුර මගේ කියලා කවියක් ලියලා තිබුණා. සර් ඒක කියන්න ඇත්තෙ ලොකු අර්ථයක් හිතලනෙ. මට ඒ ගැන කතා කරන්න ඕන කරනවා සර් ටික වෙලාවක් සර් ව හම්බ වෙලා ම. මට සර් වෙලාවක් දෙනව ද එහෙ ගෙදරට හරි විශ්වවිද්‍යාලෙට හරි එන්න.”
“පොසොන් අර්ථයක් වගේ අපේ ජීවිත ආලෝකවත් කරපු තවත් සුවිශේෂ ගුරු තාරකාවක් අද අපට අහිමි උනා ගඟුල්.”
“අනේ කවුද සර් ඒ. මමත් දන්න සර් කෙනෙක් ද?”
“ඔව් ඔයත් දැකපු කතා කරපු කෙනෙක්. අද පලිහවඩන සර් නැති උනා ගඟුල්. දැන් පොඩ්ඩකට ඉස්සෙල්ලා මට ප්‍රොපෙසර් නලින් කතා කරලා කිව්වේ. මන් සර්ගෙ පුතා රවීට යි ලොකු දුව ප්‍රියංවදාට යි කතා කළා. ඒ අතරෙ සර්ගෙ ඥාති පුතෙක් වන අජන්ත පලිහවඩනත් කතා කළා. හෙට ගඟුල්ගෙ වැඩ කොහොම ද?”
“සර් මට දවස සැලසුම් කර ගන්න පුළුවන්. මට කියන්න මොකක් ද මගෙන් වෙන්න ඕන කරන්නෙ කියලා.”
“ගඟුල්, මන් කුරුණෑගල ඉන්නෙ ගෙදර කට්ටියත් එක්ක. දවස් හයක් ඉන්න බලාගෙන ආවෙ. ඒත් අපි ඔක්කොම අද රෑ හරි හෙට එළිවෙන පාන්දරින් හරි කොළඹ එන්න පිටත් වෙනවා. හෙට නවය දෙක වෙලාවන් අතරෙදි සර්ගෙ බොඩි එක අපේ වෛද්‍ය පීඨෙට බාර දෙන්නයි තියෙන්නෙ. මන් වෛද්‍ය පීඨෙ සුරංගි යසවර්ධන මැඩම්ටත් කතා කරලයි තියෙන්නෙ. මට මොකක් හරි හේතුවක් නිසා නවයට ම එන්න බැරි උනොත් කියන හැඟීම නිසා තමයි ඔයාගෙන් අහන්න හිටියෙ අට වෙන කොට අපේ ඇනටොමි ඩිපාර්ට්මන්ට් එකට එන්න පුළුවන් ද කියලා.”
“අපෝ මට පුළුවන් සර්. ඊට කලින් උනත් එන්න පුළුවන්. මොකද මම කොළඹ ගෙදර ඉන්නෙ. සර් මගෙ මට්ටමෙන් කරන්න පුළුවන් ඕනෙ දෙයක් කියන්න. මන් ඒවා කරන්නම්.”
“සුරංගි මැඩම් කොහොමටත් එතෙන්ට ඒවි. වයිස් චාන්සලර් සර්, ඩීන් සර් දෙන්නම හෙට යූජීසේ එකේ කලින් යොදාගත්ත රැස්වීමක. ඒ දෙන්නම අවශ්‍ය දේකදි කතා කරන්න කියලත් කිව්වා. කොහොමටත් අපේ ආචාර්ය මණ්ඩලේ ඔයත් දන්න කියන කීප දෙනෙකුත් එතෙන්ට ඒවි. ඔයා නලින් සර්, රවි මහත්තයා, ප්‍රියංවදා නෝනා, රණසිංහ මහත්තය හම්බ වෙලා ඒ ගොල්ලන්ට අවශ්‍ය කරන උදව්වක් කරන්න.”
“සර් නලින් සර් කිව්වෙ නලින් වික්‍රමාරච්චි මහාචාර්යතුමානෙ. සර්ගෙ එක දුවක් වන පරිසරවේදිනී නිර්මලා මැඩම්ගෙ මහත්තයනෙ. මට සර්ගෙ පුතා රවී මහත්තයත් හම්බ වෙලා තියෙනවා. පලිහවඩන සර් බලන්න ගියාම සර්ලගෙ ගෙදරදි ප්‍රියංවදා නෝනත් හම්බ වෙලා තියෙනවා. රණසිංහ මහත්තයා තමයි හම්බ වෙලා නැත්තෙ.”
“ගඟුල්, රණසිංහ මහත්තයා කියන්නෙත් ඔයගොල්ලන්ගෙ පරම්පරාවෙ අය අඳුන ගන්න ඕන කෙනෙක්. ඒ පලිහවඩන සර්ගෙ ලොකු දුව ප්‍රියංවදා නෝනගෙ මහත්තයා. අපේ සර්ව බොහොම ආදරේකින් වගෙම ගෞරවේකින් බලා ගත්ත කෙනෙක් තමයි ඒ රණසිංහ මහත්තයා.”
“හරි සර් මන් උදෙන් ම එතෙන්ට යන්නම්. තව මොනවා හරි විශේෂයෙන් කියන්න තිබුණොත් මට රෑ කීයට හරි සර් කතා කරන්න.”
“හරි ගඟුල්, තවත් ටිකක් රෑවෙලා අපි පොසොන් අර්ථය ගැන කතා කරමු. ඒ වගෙම පලිහවඩන සර්ගෙන් ඉගෙන ගත්ත, ජීවිතයට ගත්ත දේවල්වලින් කොටසක් ගැන හරි මට ඔයාට කියලා තියන්නත් ඕනෙ. මන් හිතන්නෙ මම සර් ගැන යම් යම් දේවල් මේ වෙන කොටත් ඔයාට කියලනෙ තියෙන්නෙ. අපි රෑට තව විස්තර කතා කරමු. එහෙනං දැනට මම නවතින්නම්.”
එම දුරකතන ඇමතුමෙන් පසු ගඟුල්ගේ මනසට පිවිසියේ සිය ගුරුන්ටත් ගුරු වූ ඒ සුප්‍රසන්න මහාචාර්යවරයාගේ සුන්දර රූපකාය යි. තමා ද ඇතුළු සිසු කැළට උගන්වද්දී සිය ආචාර්යවරයා නිතර සිහිපත් කරන සංස්කෘත විෂය හා බැඳුණු ගුරු නම් තුනක් වෙයි. ඒ තමනට ප්‍රථම හෝ පශ්චාද් උපාධි අධ්‍යයනයන්හිදී මාර්ගෝපදේශකත්වය නොමසුරු ව ප්‍රදානය කළ මහාචාර්ය මහින්ද පලිහවඩන, මහාචාර්ය වෝල්ටර් මාරසිංහ සහ ආචාර්ය මහානාම කරුණාරත්න යන ගුරු ත්‍රිත්වය ගැන ය. පලිහවඩන ඇදුරුතුමන් දැකීම සඳහා තමා රැගෙන ගිය දිනයේ සිය ආචාර්යවරයා මෙසේ පැවසුවා ගඟුල්ට මතක ය.
“ගඟුල්, මේ තමයි මහාභාරතේ ගංගාපුත්‍ර භීෂ්ම, මේ තමයි භගවද්ගීතාව. මේ තමයි ධම්මපදය. සර් තමයි හින්දු සම්ප්‍රදාය බෞද්ධ සම්ප්‍රදාය දෙකම ගැන අපිට ඉගැන්නුවෙ. මගෙ ප්‍රථම උපාධියෙ ඉඳල ම සංස්කෘතත් එක්ක පාළි එකට අරන් යන එකේ වැදගත්කම කියලා දුන්නෙත් සර්. සර්ගෙ උපදෙස් අනුව තමයි මම මගෙ බී ඒ උපාධියට ධම්මපදයයි භගවද්ගීතාවයි සම්බන්ධ කරගත්තෙ. සර්ගෙ උපදෙස් අනුව තමයි එම් ඒ එකට ක්‍රිෂ්ණමූර්ති දර්ශනය අධ්‍යයනය කළේ ත්‍රිපිටකය වගෙම උපනිෂද්, සාංඛ්‍ය යෝග වගේ භාරතීය දර්ශන කවුළුවක් කරගෙන. ඒ විතරක් නෙමෙයි ගඟුල් මගෙ ආචාර්ය උපාධියට රාමායණයයි ජාතකට්ඨකථයි මූලාශ්‍රය කරගෙන පරමාදර්ශී නායකත්වය ගැන අධ්‍යයනය කරන්න කිව්වෙත් සර් ම තමයි. ඇත්තටම අපිට පලිහවඩන සර් කියන්නෙ එක සාහිත්‍ය පොතක් නෙමෙයි සාහිත්‍ය වංශයක්.”
ඒ මොහොතේ තමා පැවසුවේ පලිහවඩන මහාචාර්යතුමා කිසියම් දැක්මක් ඇතුව සිය ශිෂ්‍යයන් අධ්‍යයන කටයුතු වෙත යොමු කොට ඇති බව ය. ඊට පිළිතුරු දෙමින් සිය ආචාර්යවරයා පැවසුවේ පහත සඳහන් වචන යි.
“ඔව් ගඟුල්, සර්ට විෂය අරමුණ වගේ ම ඊට එහාට ගිහින් අපට ජීවන දර්ශනය උගන්වන්නත් ඕනෙකම තිබුණා. සර්ට ඕන උනේ නැහැ අපිව සංස්කෘත විෂය ළඟ විතරක් නතර කරන්න. ඇත්තටම පාළි ඉගෙන ගැනීමට මට අත්පොත් තිබ්බෙ අදිකාරම්තුමා. ධම්මපදය, සුත්තනිපාතය වගේ පොත් අධ්‍යයනය කොට තමයි තේරුණේ ඒවා ලියලා තියෙන භාෂාව ඉගෙන ගැනීමේ වැදගත්කම.”
“සර් එම් ඒ එකේදිත් පාළි අධ්‍යයන අතහැරියෙ නැහැ නේද?”
“අතහැරියෙ නැහැ කියන එක නෙමෙයි සර් මට ඒවා අතහරින්න දුන්නෙ නැහැ කියන එකයි වඩා නිවැරදි. මට පාළිවලටත් ඇල්මක් තිබ්බා කියන එක ඇත්ත. හැබැයි ඒක ඔපමට්ටම් කරලා ගත්තෙ සර්. දවසක් වෝල්ටර් මාරසිංහ මහාචාර්යතුමා කිව්වා වෙලාවක දි පලිහවඩන සර් පාලි පිළිබඳ මහාචාර්ය කෙනෙක් කියලත් හිතෙනවා කියලා. සර්ගෙ ඉංග්‍රීසිත් අදිකාරම්තුමාගෙ වගෙම හරි ලස්සන යි. ඒ වගෙම යම් මට්ටමක ජර්මන් භාෂාව ගැන දැනුමකුත් සර්ට තිබුණා. ඒ වගෙම අපි ශිෂ්‍යයන්ව ඉන්න කාලෙ සර් අඛණ්ඩ ව දෙමළ ඉගෙන ගන්න එකත් කළා.”
“මට මතකයි සර්ව ක්‍රිෂ්ණමූර්ති අධ්‍යයනයට යොමු කළෙත් පලිහවඩන සර් කියලා අපිට කියනවා.”
“ඔව් ගඟුල්, හැබැයි සර් ඒක කළෙත් මට සංස්කෘත, පාළි අත හැරෙන්නෙ දෙන්නෙ නැතුව. සර්ට අවශ්‍ය උනා ක්‍රිෂ්ණමූර්ති දර්ශනය වගෙම ඒවා ලියලා තියෙන ඉංග්‍රීසි පොතපත, පටිගත කරපු දේශන මා ලවා අධ්‍යයනය කරවන්න. ඒකෙන් මගෙ ඉංග්‍රීසි භාෂා දැනුම තව දියුණු කරන එකත් සර්ගෙ එක අරමුණක් වෙලා තිබුණා.”
“එතකොට සර්ගෙ පීඑච්ඩී එක සම්බන්ධයෙනුත් පලිහවඩන සර්ට විශේෂ අරමුණක් තිබුණ ද?”
“මගෙ විතරක් නෙමෙයි ගඟුල්, එතුමා යටතෙ පශ්චාද් උපාධි කරපු හැම කෙනෙකු ම යොමු කරන ඉලක්ක ගැන සර්ට හැඟීමක් තිබුණා. උදාහරණයක් ැටියට අපේ ධම්මිස්සර හාමුදුරුවො ගත්තොත් උන් වහන්සෙගෙ දර්ශනපති උපාධිය යොමු කළේ මහාභාරත සංස්කෘත වීරකාව්‍යයත් එක්ක. ඔයා දන්නවනෙ ගඟුල් ඒක ශ්ලෝක ලක්ෂයක් තියෙන පොතක්. දර්ශනපති උපාධි මාතෘකාව ශාන්ත සහ ප්‍රචණ්ඩ ඍෂිවරු. එතකොට මහාභාරතේ තැනින් තැන විසිරිලා ඉන්න ඍෂිවරු හොයා ගන්න නම් මුළු මහාභාරත වීරකාව්‍යය ම අධ්‍යයනය කරන්න වෙනවා. හාමුදුරුවො මේ අභියෝගය බාර ගත්තා විතරක් නෙමෙයි සාර්ථක ව තමන්ගෙ උපාධිය අවසානත් කළා.”
“එතකොට ඇයි සර් උන් වහන්සෙව පාලි මූලාශ්‍රය පැත්තට යොමු නොකෙළේ.”
“ඒක අවශ්‍ය නොවන නිසා. එකක් ධම්මිස්සර හාමුදුරුවො කියන්නෙ ප්‍රාචීන පඬිවරයෙක්නෙ. උන් වහන්සෙගෙ පාළි දැනුම කොහොමටත් හොඳයි. අනිත් කාරණේ උන්වහන්සෙට තිබුණෙ ශ්ලෝක ලක්ෂයක් තියෙන පොතක් අධ්‍යයනය කරන්න.”
“ඉතින් සර්, සර්ට දීලා තිබුණ රාමායණය කියන්නෙත් පොඩි පොතක් නෙමෙයිනෙ. ශ්ලෝක විසිහතර දාහක් තියෙන පොතක්නෙ.”
“ඔව් ඒ කියන්නෙ මහාභාරතෙත් එක්ක සන්සන්දනය කළාම ඒකෙන් හතරෙන් එකක්නෙ. හැබැයි සර් ඒ එක්ක තව වැඩක් කළා ඒ තමයි ජාතකකථා 547ක් පාළියෙන් තියෙන ජාතකට්ඨකථා පොත මගෙ අධ්‍යයනයෙ අනිවාර්ය කොටසක් කරන එක. මට ධම්මිස්සර හාමුදුරුවො ඔය මහමූලාශ්‍රය දෙකම ගෙනත් දුන්නා. ඇත්තටම මට මගෙ පීඑච්ඩී එකට අවුරුදු හතක් ගියා.”
“යමර වැඩක්නෙ සර් ඒක.”
“ඒ වෙලාවෙ නම් යමර වැඩක් වගෙ පෙනුණ අවස්ථා තිබුණා. හැබැයි වැඩේ ඉවර කරන කොට ඒක හිතට සෙමර සලන වැඩක් වෙලා තිබුණා. මොකද ඒක කළාට පස්සෙ මගෙ තිබුණු මට්ටමට වඩා සංස්කෘත, පාලි දැනුම වර්ධනය වෙලා තිබුණා.”
“ඒ කියන්නෙ පලිහවඩන සර්ගෙ එක අරමුණක් වෙන්ඩ ඇතිනෙ ඒකත්.”
“වෙන්ඩ ඇති නෙමෙයි ගඟුල්, ඒකත් ප්‍රධාන අරමුණක් බව සර් ම කියලා තිබුණා මගෙ පීඑච්ඩී එකේ අනික් උපදේශකවරයා වෙච්ච වෝල්ටර් මාරසිංහ මහාචාර්යතුමාට. මොකක් ද දන්නව ද කියලා තියෙන්නෙ එයා ඕක කළාට පස්සෙ පීඑච්ඩී එක ලැබුණත් නැතත් සංස්කෘත - පාළි භාෂා දැනුම්වල තියෙන තත්ත්වයට වඩා ලොකු වර්ධනයක් වෙන එක නං මට සහතිකයි කියලා.”
“ඔය අධ්‍යයනය කරද්දිම නේද සර්ට හිතුණෙ රාමායණයෙ හිතට දැනිච්ච තැන් සිංහලයට නගන්න.”
“ඔව් ගඟුල්, මන් සෑහෙන කොටසක් පරිවර්තනය කළා. ඒත් පොතක් හැටියට ගත්තෙ ඒවයින් කොටසක් පමණයි.”
මේ මොහොතේ ගඟුල්ට සිහිපත් වූයේ රාමායණයේ තමාට වඩාත් දැනුණු තැන් සිංහලයට නගා ඒ පරිවර්තන පුස්තකය සිය ආචාර්යවරයා වන මහින්ද පලිහවඩන මහැදුරුතුමන් වෙත පුද කරමින් ලියා තිබූ පැදිය යි.
හද විල නැණ කුසුම් දී සිසු හද මැදුරු
සුවඳින් සදන සැදු සඳ හිරු බඳු ඇදුරු
දුන් සිප් සිහි නගා පලවා හද අඳුරු
පුද දෙමි මෙකුදු ගත ගුරු පාමුල සොඳුරු
සිය ආචාර්යවරයා කතා කෙළේ මධ්‍යම රාත්‍රිය සමිප වද්දී ය. ඒ සංකථනයේ දී ගුරු ශිෂ්‍ය යුග්මය කතා කෙළේ පොසොන් අර්ථය ගැන පමණක් නොවේ. ඔවුහු පලිහවඩන මහැදුරුතුමන් ගැන ද කතා කළහ.
පොසොන් අර්ථය තුළ දේශීය කලාව සහ කලා නිර්මාණ ද ඇත. ඔහුට සිහිපත් වූයේ දිනෙක සරසවියේ දී උගත් කලා නිරුක්තිය ගැන ය. ගණන් කිරීම, ශබ්ද කිරීම, දරා ගැනීම, බාර ගැනීම, අවබෝධ කර ගැනීම, සිතීම, අවදිවීම යන අර්ථවල යෙදෙන කල් ධාතුවෙන් කලා යන වචනය සැදෙන බව එදින උගත් බව ගඟුල්ට මතක ය. එසේ නම් මහින්දාගමනයත් සමග ජීවිතය දරා ගැනීම, ජීවිතය ගැන සිතීම, ජීවිතය අවබෝධ කර ගැනීම, අවදිමත් භාවය කෙතරම් හොඳින් ගළපා ගත හැකි ද යන හැඟුම ඔහු සිතෙහි ඇති විය. එසේ ම ආගම යන වචනයේ නිරුක්තිය ද මිහිඳු මහරහතන් විසින් සම්ප්‍රේෂණය කරන ලද බුද්ධාගම සමග මැනවින් සම්බන්ධ කළ හැති නොවන්නේ ද යන කල්පනය ද ගඟුල් තුළ ඇති විය. ඔහු සිය අතට ගත්තේ අර්ථනදී කෘතිය යි. එහි 21 වැනි පිටුවේ විද්‍යමාන ප්‍රථම ඡේදය වෙතට ගඟුල් සිය අවධානය යොමු කෙළේ ය.
“ආගම යන වචනය සැදෙන්නේ ආ යන උපසර්ගය පූර්වයෙන් යෙදී ගම් යන ධාතුවෙනි. ආ උපසර්ගය මෙහි දී වෙතට යන අරුත්හි යෙදෙන අතර ගම් ධාතුව ගමන් කිරීම යන අරුතෙහි යෙදෙයි. ඒ අනුව ආගම යනු වෙතට ගමන් කිරීම යි. ආගමිකයා විසින් කළ යුත්තේ තමාගෙන් පිටතට නොයා තමා වෙතට එනම් සිය අභ්‍යන්තරය වෙතට ගමන් කිරීම යි. ඔහු හොඳ හෝ නරක වේවා තමා තුළ ඇති ඇති සැටිය අවබෝධ කොට ගනියි. එසේ තමා පිළිබඳ සත්‍යය තේරුම් ගන්නා ඔහු ලෝකය පිළිබඳ සත්‍යය ද තේරුම් ගනියි. අනතුරුව ඔහු ගස ගස ලෙසත් සතා සතා ලෙසත් මිනිසා මිනිසා ලෙසත් හඳුනා ගනියි. ඒ වූකලී ආගමිකයාගේ පාරිසරික දර්ශනය යි. මිහිඳු මාහිමියන් විසින් දෙවන පෑතිස් රජුට කියා දුන් පාරිසරික දර්ශනය මෙය නොවන්නේ ද? උන් වහන්සේ මුව දඩයමේ ආ රජුට පැවසුවේ රටක රාජ්‍ය පාලකයා යනු ගහකොළ, ඇළදොළ, සිවුපා සත්වග යන සියල්ලේ භාරකාරයා මිස සංහාරකයා නොවන බව යි. ඒ පොසොන් අර්ථය යි. ඒ අප විසින් යළි යළිදු සිහිපත් කළ යුතු පොසොන් අර්ථය යි.”
සාරස්වත සංස්කෘත ව්‍යාකරණ ග්‍රන්ථය අධ්‍යයනය කරද්දී උගත් ශත්‍රැවදාදේශඃ මිත්‍රවදාගමඃ යන සූත්‍රයේ අර්ථය ද පොසොන් අර්ථය සමග මනා කොට ගැළපෙන්නේ නොවේ ද? ඉන් කියන්නේ ආදේශය සතුරකු මෙන් පැමිණෙද්දී මිතුරතු මෙන් ආගමය සිදු වන බව යි. මෙකරුණ පැහැදිලි කිරීම සඳහා සිය ආචාර්යවරයා එදින ගත්තේ ජීවිතයෙන් උදාහරණයකි. මිත්‍රත්වයෙන් පසුවන දෙදෙනකු අතරට තෙවැන්නකු පැමිණ ඒ දෙදෙනා භේද කොට එක් අයකු පලවා හැර සිය මිත්‍රත්වය තහවුරු කර ගන්නා තැන ඇත්තේ ආදේශය යි. එහෙත් දෙදෙනකු අතරට පැමිණෙන තෙවැන්නා ඒ දෙදෙනාගේ මිත්‍රත්වයට හානි නොකොට අර්ථ සම්පන්න ලෙස සිය මිත්‍රත්වය තහවුරු කරන්නේ නම් එතැන ඇත්තේ ආගම යි, ආගමනය යි. මිහිඳු මාහිමියන් පැමිණෙන විට ද මෙහි කවර හෝ මට්ටමක සංස්කෘතික සමාජයක් විය. උන් වහන්සේ විසින් කරන ලද්දේ ඒ සංස්කෘතික සමාජය පවතිනවාට වඩා උසස් කිරීම ය. පොසොන් අර්ථය වන්නේ එය යි. පොසොන් අර්ථය සිහි කරද්දී ගඟුල්ගේ හිතට එන්නේ සිය ආචාර්යවරයා විසින් මිහිඳු මහ රහතන් වහන්සේ පිළිබඳ ව රචනා කරන ලද සංගීත අධ්‍යයනාංශයේ වත්මන් අංශාධිපති ප්‍රියන්ත තිලකසිරි ආචාර්යවරයා විසින් සංගීතවත් කරන ලදුව තමාගේ සමකාලීන සෞන්දර්ය මිතුරු මිතුරියන් විසින් ගායනා කරන ලද පොසොන් භක්ති ගීතය යි. එම ගීතයෙන් මිහිඳු මාහිමියන් ගැන පමණක් නොව පොසොන් අර්ථය ද ප්‍රකාශයට පත් වෙති යි ගඟුල්ට හැඟිණ.
චාරුශශී ත්වමසි සිත ගගනේ - ශීතනදී ත්වමසි ජනපවනේ
දේවනමස්කෘත සුන්දරචරණේ - ජීවති විලසති මානසකමලේ
ධර්මවාරිරුචි ශ්‍රීමුඛපද්ම - විඥාතනිරන්තර දුඃඛිතරිද්ම
මෝහතමස්විධ්වංසිතසද්ම - ත්වමසි භානුශශී අනුබුද්ධ
බුද්ධවාග්ධර සුන්දරචන්ද්‍ර - ස්නේහප්‍රදායක ප්‍රේමසුරේන්ද්‍ර
මහේන්ද්‍ර යතීන්ද්‍ර නරේන්ද්‍ර කවීන්ද්‍ර - ත්වමසි මම දේශස්‍ය සුරේන්ද්‍ර
ප්‍රියන්ත තිලකසිරි ඇදුරුතුමනට මෙහි සිංහල පරිවර්තනයක් අවශ්‍ය වූ විට සිය ආචාර්යවරයා එම වගකීම පැවරුවේ තමාට ය. පහත සඳහන් වන්නේ තමා විසින් එම වගකීම ඉටුකරන ලද ආකාරය පිළිබඳ වන සහතිකය යි.
පිවිතුරු අහසෙහි බබළන මනහර සඳ ඔබ යි - ජනපවනෙහි දැවටුණු ශීතල නදිය ඔබ යි
දෙව් පුද ලද සොඳුරු පා යුග්මයක් ඇත්තාණෙනි, ඔබ අපේ සිත් නමැති විලේ ජීවත් වෙයි, බබළයි.
දහම් දිය රුචි කරන උතුම් මුව පියුමක් ඇත්තාණෙනි, නිබඳ දුක්ඛිතයන්ගේ පීඩාවන් දැනගත්, මෝහය නමැති අන්ධකාරය විධ්වංසනය කළ නිකේතනය වූ අනුබුදු හිමියනි, ඔබ වහන්සේ ම ය හිරු.
බුදුන් වහන්සේගේ වදන් දරන්නාණෙනි, සුන්දර චන්ද්‍රයාණෙනි, ස්නේහ ප්‍රදායකයාණෙනි, ප්‍රේමයේ මහා දෙවියාණෙනි,
මහේශ්වර ඔබ යි, යතීශ්වර ඔබ යි, නරේශ්වර ඔබ යි, කවීශ්වර ඔබ යි, මගේ මේ දේශයට සුරේශ්වර ද ඔබ යි,
පොසොන් අර්ථය සමග සමාජයක් ප්‍රඥාවන්ත කිරීම ද විය. වරක් සිය ආචාර්වරයා සිනාසෙමින් පැවසුවේ මිහිඳු මාහිමියන් තිස්ස රජු ප්‍රඥාවන්තයෙක් ද නැද්ද යන්න විමසීම සඳහා කළ බුද්ධි පරීක්ෂණයට මුහුණ දුන්නේ තමා නම් එදින ධර්මය දේශනා නොකොට පෙරළා යළිත් වැඩම කරන බව ය. තමා ඒ මොහොතේ මෙසේ පැවසුවා ගඟුල්ට මතක ය.
“ඒක එහෙම වෙන්නෙ කොහොම ද සර්. සර්රුත් උගත් කෙනෙක්නෙ. සර්ට බැරි නෑ ඒවට උත්තර දෙන්න.”
“ඔව් තිස්ස රජතුමා දුන්න උත්තර ටික කටපාඩම් නිසා දැන් පුළුවන් උත්තර දෙන්න. මන් කියන්නෙ තිස්ස රජතුමා උත්තර දුන්නට පස්සෙ උත්තර දෙන එක නෙමෙයි. ඒ වෙලාවෙ එතුමා වෙනුවට හිටියෙ අපි නං අපි කීදෙනෙකුට පුළුවන් වෙයි ද උත්තර දෙන්න. අනිත් අය ගැනනං මන් දන්නෙ නැහැ. මන් කියන්නෙ මටනං බැරි වෙනවා කියන එක.”
“සර් ඇයි එහෙම කියන්නෙ.”
“මන් එහෙම කියන්නෙ ගඟුල් උගත්කමයි ප්‍රඥාවන්තකමයි කියන්නෙ පැහැදිලි ව ම දෙකක් නිසා. මන් හිතන්නෙ මෑත කාලෙකදි ගණිත දෘෂ්ටි කෝණයකින් විතරක් නෙමෙයි දාර්ශනික දෘෂ්ටි කෝණයකිනුත් මහින්දාගමන සංසිද්ධිය උගත් නූගත් අප කාටත් තේරෙන සරල භාෂාවකින් පැහැදිලි කළේ නලින් සර්.”
“ඔව් සර් මට මතකයි ඒක සර් අපිට ඒ දවස්වල බලන්න කියපු කාලය සඟරාවක කුලක ආශ්‍රයෙන් නලින් ද සිල්වා මහාචාර්යතුමා පැහැදිලි විග්‍රහයක් කරලා තිබුණා. සර් තමයි කියලා තිබුණෙ ඒක නැත්නම් මේක කියලා ද්විකෝටික තර්ක ක්‍රමය මත පදනම් වෙලා ජීවිතයේ තියෙන හැම ප්‍රශ්නයක් ම විසඳන්නත් බැහැ දකින්නත් බැහැ කියන කාරණය.”
“ඇත්තට ම ගඟුල්, මිහිඳු මහ රහතන් වහන්සෙ අහනවනෙ අඹ ගහ පෙන්නලා මේ ගස කුමක් ද කියලා. රජතුමා උත්තර දෙනවනෙ මේ අඹ ගහක්නෙ කියලා. ඊට පස්සෙ අහනවනෙ මේ අඹ ගස හැර තවත් අඹ ගස් තියෙනව ද කියලා. ඒකට උත්තර දෙනවනෙ තවත් අඹ ගස් තියෙනව කියලා. ඒකටත් තියෙනවා කියලා උත්තර දුන්න රජතුමාගෙන් මහින්ද මහ රහතන් වහන්සෙ ඊටත් පස්සෙ අහන්නෙ අඹ ගස් හැර වෙනත් ගස් තියෙනව ද කියලනෙ. ඒකටත් උත්තර දෙනවනෙ තියෙනවනෙ කියලා. ආයෙ උන් වහන්සෙ අහනවනෙ ඒ ගසු යි අර තියෙනවයි කියපු අඹ ගසුයි ඇරුණහම තවත් ගස් තියෙනව ද කියලා.”
“ඔව් සර් ඒ වෙලාවෙ ඔව් හිමියනි, ඇයි මේ අඹ ගස කියලා ඒ මුලින් ම කියපු අඹ ගහ පෙන්නුව කියලනෙ පොතපතේ සඳහන් වෙන්නෙ.”
“අන්න ගඟුල් එතන තමයි තැන. මන් කියන්නෙ මට නම් ඒක මතක් වෙන එකක් නැහැ කියන එක. දැන් අපි වීරයො වගේ උත්තර දෙන්නෙ තිස්ස රජතුමා දුන්න උත්තරේ දන්න නිසානෙ.”
“එහෙම නං සර් ඊළඟට අහපු ප්‍රශ්නෙට දෙන උත්තරේ ගැනත් අපිට කියන්න වෙන්නෙ ඕකම නේද?”
“පැහැදිලි ව ම ඔව් ගඟුල්. රජතුමනි ඔබට නෑයෝ සිටිද්ද කියලා ඇහැව්වහම රජතුමා කියනවනෙ ඉන්නවා කියලා. ඒ නෑයන් හැරුණහම නෑයන් නොවන අයත් ඉන්නව ද කියලා ඇහැව්වහම රජතුමා ඒකටත් උත්තර දෙනවනෙ නෑයන් නොවන අයත් තමාට ඉන්නව ය කියලා.”
“ඔව් සර් ඊට පස්සෙ අහනවනෙ නෑයන් සහ නෑයන් නොවන අය ඇරුණහම ලෝකයෙ තවත් අය ඉන්නව ද කියලා.”
“දැන් ගඟුල් මට ඔයා අවංක ව කියන්න තිස්ස රජතුමාගෙ උත්තරේ වෙච්ච ඇයි ස්වාමිනි මේ මම කියන උත්තරේ ඔයා දැනන් හිටියෙ නැත්තං තිස්ස රජතුමා වෙනුවට හිටියෙ ඔයානං ඔයාගෙ උත්තරේ මොකක් ද කියලා.”
“සර් ඇත්ත ම කියනවනං මන් නං හිර වෙනවා.”
“ඔන්න ගඟුල්, පලිහවඩන සර් අපෙන් වෙනස් වෙන තැන. සර් නං එදා එතන හිටියෙ ඔය ප්‍රශ්නෙට තිස්ස රජතුමා දුන්න උත්තරේ ම දෙනවා කියන එක පැහැදිලි යි.”
“ඒ කියන්නෙ පොසොන් අර්ථ සමග ගළපන්න පුළුවන් ප්‍රඥාව කියන සාධකය නොඅඩු ව ම පලිහවඩන සර්ගෙ ජීවිතේ තිබුණා කියන එක ද සර් කියන්නෙ.”
“පැහැදිලි ව ම. සර් අපිට ඉගැන්නුවෙ සංස්කෘත, පාලි විතරක් නෙමෙයි. ජීවිතයත් ඉගැන්නුවා. එතුමා උගන්නපු හැම දවසක ම අපි විෂය කරුණු වගෙම විෂයට එහා ගිය ජීවිතය සම්බන්ධ කරුණු ඉගෙන ගත්තා. මන් දන්නවා ගඟුල් ඔයත් ඔයාගෙ පැය දෙකේ දේශනවලදී උපරිම විදිහට පැය එකහාමාරක් වගේ වෙලාවක් අරගෙන තමන්ගෙ ශිෂ්‍යයන්ට උපරිම විදිහට විෂය දැනුම දෙනවා වගෙ ම පැය බාගයක් විතර විෂයෙන් ඔබ්බට ගිහිල්ලා ජීවිතේට වැදගත් දේවල් කතා කරන බව. ඒකත් ගුරු මෙහෙවරේ අනිවාර්ය කොටසක් ගඟුල්.
මගෙ ශාස්ත්‍රපති උපාධියෙදි දත්ත සංරචනය ගැන උගන්නද්දි පර්යේෂණ වැඩක දි දත්ත එකතු කර ගන්න එකේ වැදගත්කම කියලා දීපු පලිහවඩන සර් ම තමයි ආශාවෙන් රැස්කරපු දේවල් අත හරින්න වෙනවා කියන පාඩම කියලා දුන්නෙ. අවුරුදු සීයකට ආසන්න කාලයක් ජීවත් වෙච්ච අපේ සර්ගෙ සමස්ත ජීවිතය ම අපට ලොකු පාඩමක්. එතුමා අන්තිම කාලෙ කියලා තිබුණෙත් තමන්ට ඉන්න පහසුකම් සලසන එක නෙමෙයි යන්න දෙන එකයි කරන්න ඕනෙ. සර්ගෙ මේ ප්‍රකාශ අපි මතුපිටින් නෙමෙයි බොහොම ගැඹුරින් තේරුම් ගන්න ඕනෙ.”
“සර් ගුරු ශිෂ්‍ය දෙපිරිස අතර විෂය වගෙම ජීවිතය ජීවිතය ගැන සාකච්ඡා කෙරෙන්න ඕනෙයි කියන කාරණේට ලොකු බරක් දුන්න කෙනෙක්. දවසක් අපි විෂය කාරණාවක් ගැන කතා කරන කොට ඒ සම්බන්ධයෙන් නිවැරදි දේ ප්‍රකාශ උනේ සර්ගෙ ශිෂ්‍ය ප්‍රජාව නියෝජනය කරන කෙනෙක්ගෙන්. ඒ වෙලාවෙ එයා සමාවෙන්න සර් මන් සර්ලා ඉක්මවලා දෙයක් කිව්වනං ඔයා දන්නව ද ගඟුල් සර් දුන්න උත්තරේ.”
“කියන්න සර් මන් අහගෙන ඉන්නෙ.”
“වැදගත් වෙන්නෙ කවුද හරි කියන එක නෙමෙයි මොකක් ද හරි කියන එකයි. ඒ තමයි ගඟුල් පලිහවඩන සර්. ඒක පොසොන් අර්ථෙටත් අදාළ යි. මන් හිතන්නෙ මිහිඳු මහ රහතන් වහන්සෙයි තිස්ස රජ්ජුරුවොයි ඒ ප්‍රවේශය අරගෙන තියෙනවා. ඇත්තට ම මට හිතෙන්නෙ ගඟුල් මේ රටේ පළවෙනි දහම් පාසල විදිහට අපිට සලකන්න පුළුවන් ඒ උදාර චරිත දෙක හමුවෙලා කතා කරපු තැන.”
“ඒ කියන්නෙ අපේ පළවෙනි දහම් පාසල මිහිත්තලේ කියන එකයි ප්‍රථම දහම් පාසල් ගුරුවරයා මිහිඳු මහ රහතන් වහන්සේ වෙනකොට පළවෙනි දහම් පාසල් ශිෂ්‍යයා තිස්ස රජතුමා කියන එක නේද?”
“ඔයා හරියට ම තේරුම් ගත්තා ගඟුල්.”
“ඔයා ගඟුල් ආයෙත් සැරයක් චුල්ලහත්ථිපදෝම සූත්‍රය කියවන්න. මොකද පොසොන් අර්ථය හරිහැටි තේරුම් ගන්න වැදගත් වෙන සූත්‍රයක් තමයි ඒ.”
“සර් ඒක මජ්ක්‍ධිම නිකායෙ නේද තියෙන්නෙ.”
“ඔව් ගඟුල්, මජ්ක්‍ධිම නිකායෙ ඕපම්ම වග්ගෙ. මේක බුදුහාමුදුරුවො ජානුස්සෝණි බ්‍රාහ්මණයටයි දේශනා කරන්නෙ ඇතෙක් උදාහරණෙට අරගෙන. මේ සූත්‍රයනෙ මිහිඳු මහ රහතන් වහන්සේ තිස්ස රජතුමාට දේශනා කළා කියලා සඳහන් වෙන්නෙ. මේක ආයෙ ආයෙත් කියවන්න ගඟුල් අපි ඊට පස්සෙ අපි ඒ ගැන කතා කරමු.
“සර්, පොසොන් අර්ථයත් එක්ක පලිහවඩන සර්ගෙ ජීවිතය සම්බන්ධ කළානෙ. ඒ වගෙම ප්‍රඥාව පොසොන් අර්ථයේ ප්‍රකාශනයක් වෙන්න ඕනෙයි කියන කාරණෙත් කිව්වනෙ. සර්ට පුළුවන් ද සර්ලට ලැබිච්ච අපට නොලැබිච්ච ඒ සර්ගෙ ඇසුරින් ඒ විදිහට ප්‍රඥාව ප්‍රකාශයට පත් වෙච්ච තැනක් දෙකක් ගැන කතා කරන්න.”
“අථර්වවේදෙ එන හරි ලස්සන තැනක් තියෙනවා තුන් වෙනි මණ්ඩලේ මුල. ඒක ප්‍රසිද්ධ අථර්වවේදයෙ සාම ගීතය කියලයි. ඒකෙ තියෙන්නෙ සුහද බවයි, සම සිතයි ඇති කරගෙන අපේ හිත්වලින් ද්වේෂය පහ කරන්න ය, අපි හැම කෙනා ම ගව දෙනක් තමන්ගෙ එක ම පැටියට ආදරය කරනවා වගේ අනික් අයට ආදරේ කරන්න ඕනෙයි කියන එක. පලිහවඩන සර් ඔය අදහස ගැබ්වෙච්ච ඒ පද්‍ය අපට ඉගැන්නුවෙ කරණීයමෙත්ත සූත්‍රයේ එන අම්මා කෙනෙක් තමන්ගෙ එකම දරුවට සෙනෙහස දක්වනවා වගේ අප්‍රමාණ මෛත්‍රී සිතක් ලෝකයට දක්වන්න කියන කාරණෙත් කියලා. එදා සර් ගොඩක් කතා කළේ මෛත්‍රී සංකල්පය ගැන.”
“පලිහවඩන සර්ගෙ නිර්මාංසික ජීවිතය ගොඩ නැගෙන්නෙත් මේ මෛත්‍රී සංකල්පයත් එක්ක නේ ද සර්.”
“ඔව් ගඟුල්, අදිකාරම්තුමා නතර කරපු තැන ඉඳලා ඒ ආදරණීය ලෝකය හදන්න නායකත්වය දුන්නෙ පලිහවඩන සර්. මිතුරු ලොව කියන සර් ම දීපු නමින් පටන් ගත් සඟරාව පටන් ගත්ත අරමුණ උනෙත් ඒක. මිහිඳු මහ රහතන් වහන්සෙ ලංකාවට වැඩම කළෙත් ගහකොළ, ඇළ දොළ, අපා දෙපා සිවුපා කියන මේ කාගෙත් ජීවිත සුරක්ෂිත වෙන මිතුරු ලොවක් නිර්මාණය කරන්නනෙ. සර්ගෙ අරමුණ උනෙත් ඒක. මානව ප්‍රජාව මානව අයිතිවාසිකම් වෙනුවෙන් කතා කරන්න ගොඩක් දෙනා ඉන්න නිසා සර් පටන් ගත්තා සත්ත්ව අයිතිවාසිකම් ගැන කතා කරන්න.”
“මට මතකයි දවසක් සර් පලිහවඩන සර් සංවේදී තල කියන මාතෘකාව ගැන කතා කරන කොට කියපු දෙයක් මතක් කළා. ඒ කියපු හැටියට ඇළ දොළ ගහකොළ ඇතුළු සත් වග රකින එකේ ප්‍රතිඵල හිමි වෙන්නෙත් මනුෂ්‍යයන්ට ම තමයි. මොකද වනාන්තරයක තියෙන ඇල දොළ ගහකොළ රකින කෙනා නිරායාසයෙන් ම සත්ත්ව ජීවිතවලට ආදරය කරන කෙනෙක් වෙනවා විතරක් නෙමෙයි, එහෙම ජීවිත නිසා මනුෂ්‍ය ජීවිතත් සුරක්ෂිත වෙනවා කියන කාරණේ කියලා තිබුණා.”
“ඔව් ගඟුල්, සර් සංවේදී තල කියන එකෙන් අදහස් කළේ අවස්ථා තුනක්. ගහකොළ ඇළදොළ රකින එක තමයි පළවෙනි අවස්ථාව නැත්තං පළවෙනි සංවේදී තලය. ගහකොළ රකින හිතක් තියෙන කෙනා සත්තු මරන්න, මරවන්න හිතන්නෙ නැහැ. ඒ කියන්නෙ පළවෙනි සංවේදී තලයෙ ඉන්න කෙනා නිරායාසයෙන් ම දෙවෙනි සංවේදී තලය මත පිහිටන කෙනෙක් වෙනවා. එහෙම හිතක් මිනිස් ජීවිත විනාශ කරන්නෙත් නැහැ එහෙම දෙයකට අනුබල දෙන්නෙත් නැහැ. ඒක තමයි තුන්වෙනි සංවේදී තලය.”
“ඒ කියන්නෙ සර්, පලිහවඩන සර් ලෝකය අවලෝකනය කරලා තියෙන්නෙ වෙනස් ම ඇහකින්නෙ.”
“මන් දන්න තරමින් ආචාර්ය අදිකාරම්තුමාගෙන් පස්සෙ තමන් ප්‍රාර්ථනා කරන මිතුරු ලොව ඒ කියන්නේ මෛත්‍රියේ ලෝකය හදවතේ තියාගෙන වැඩිම ලිපි සංඛ්‍යාවක් ලියපු කෙනා වෙන්නෙ පලිහවඩන සර් සත්‍ය සිද්ධි කීපයක් ආශ්‍රය කරගෙන ලියපු අවමගුලක් නොවූ මගුල් සාදය, පෙනෙන හා නොපෙනෙන යුද්ධ, ත්‍රිකෝටි පරිශුද්ධ මාංසය ඇත්තේ කොහි ද, නිර්මාංසාහාරය සහ මධ්‍යම ප්‍රතිපදාව, නිර්මාංසික ජීවිතයක් ගත කළ යුත්තේ ඇයි? සතුන් මැරීම හා මිනී මැරීම, මස් මඩුවේ දී ලත් අත්දැකීම්, කුකුළාගේ කතාව වගේ ලිපි ඒකට උදාහරණ හැටියට දක්වන්න පුළුවන්.”
“සර් දැන් අන්තිමට සඳහන් කරපු කුකුළාගේ කතාව ලිපිය නේද පලිහවඩන සර් The Story of Broiler Chick කියලා ඉංග්‍රීසියට පරිවර්තනය කළේ.”
“අපි බෞද්ධකම ගැන කතා කළාට අපි ඇත්තටම බෞද්ධ ද යන ප්‍රශ්නය අපි අපිගෙන් ම අහගන්න වටිනවා. මේ හැම ලිපියක් හරහාම පලිහවඩන සර් කළේ මනුෂ්‍යයන් විදිහට අපි මීට වඩා සානුකම්පිකව ලෝකයත් එක්ක පරිසරයත් එක්ක ගනුදෙනු කරන්න ඕනෙය කියන පණිවිඩය ගේන එක. ඉතින් ගඟුල් පොසොන් පණිවිඩය උනෙත් ඒකමනෙ.”
“සර් ඔය කියපු ලිපි අතර පොසොන් පණිවිඩය පැහැදිලි ව ම ගැබ් වෙලා තියෙන ලිපිය මොකක් ද කියලා ඇහැව්වොත් සර්ට මොකක් ද කියන්න තියෙන්නෙ.”
“මෙහෙමයි ගඟුල්, මේ හැම ලිපියක ම තියෙන්නෙ පොසොන් පණිවිඩය තමයි. ඒ අතරින් අවමගුලක් නොවූ මගුල් සාදය ලිපිය තරමක විශේෂයක් පෙන්වනවා කියලයි මට හිතෙන්නෙ. මොකද මේ ලිපිය හරහා තමයි සර් අපිට කෙනෙකුගේ මංගල්‍යය තව කෙනෙකුගේ අවමංගල්‍යයක් වෙන්න බැහැ කියන පණිවිඩය ගේන්නෙ. ඒ විදිහට හිතලා කරපු ඇත්තටම මංගල්‍යයක් කියලා කියන්න පුළුවන් විවාහ මංගල්‍යයන් ගැන තිබිච්ච අත්දැකීම් පදනම් කරගෙන තමයි සර් මේ ලිපිය ලියන්නෙ. ගඟුල් ඔයයි මමයි දෙන්නම උගන්නන්නෙ තරුණ ශිෂ්‍ය ශිෂ්‍යාවන්ට. නුදුරු අනාගතයෙ විවාහ වෙන්න බලාගෙන ඉන්න ඒ දරුවන් අතරට මේ පණිවිඩය ගෙනියන්න. පලිහවඩන සර් සිහි කරන්න තියෙන හොඳම ක්‍රමයක් වගෙම ඒක සර් වෙනුවෙන් කරන පින්කමක් හැටියටත් සලකන්න පුළුවන්. සර්ගෙ ශිෂ්‍යයන් හැටියට අපිටත් ඒ ශිෂ්‍යය‌ෙ ශිෂ්‍යයන් හැටියට ඔයගොල්ලන්ටත් සර් වෙනුවෙන් දක්වන්න පුළුවන් ඉහළම ගෞරවය තමයි ඒ.”
“සර් කියපු දේවල්වලින් මට හැඟුණෙ පොසොන් පණිවිඩය ඍජුව වගෙම වක්‍රවත් තියෙන ලිපියක් තමයි ඒ. ඒ ලිපියෙ අන්තිම ඡේදයත් අපිට ඒකට උදාහරණ කරන්න පුළුවන්. මේ ලිපි නැවත නැවත මුද්‍රණය කරලා ජනතාව අතර බෙදා හරින්න කියන ඉල්ලීම ඔයාට කියලම මන් ඒ ප්‍රකාශෙ උපුටලා දක්වන්නම්.”
අනතුරුව සහන් කෙළේ තමා ළඟ වූ ලිපි ගොනුවෙන් එම ලිපිය ගෙන එහි අවසන් ඡේදය කියැවීම ය.
“ලක්දිව බුදු සසුන පිහිටවීමට වැඩි මිහිඳු මහරහතන් වහන්සේ මේ දිවයිනේ දී කළ ප්‍රථම කාරිය වූයේ මුව දඩයමට සැරසි සිටි දේවානම් පියතිස්ස රජ එම කුරිරු ක්‍රියාවෙන් වළක්වාලීම ය. මෙම උතුම් පොසොන් පුන් පොහෝ දින සිට මස්මාලු අනුභවය අත්හැර ඔබත් ප්‍රාණඝාතයෙන් වැළකීමේ ක්‍රියාවලිය සම්පූර්ණ කර ගන්නා මෙන් නිර්මාංසික භික්ෂු සංවිධානය සහ ශ්‍රී ලංකා නිර්මාංසාහාර සමිතිය කාරුණික ව ඉල්ලා සිටිති.”
“මේ පණිවිඩය මතුපිටින් නෙමෙයි හිත ඇතුළෙන්ම ග්‍රහණය කරගන්න ඕන කරන එකක්. සර් මේ ගැන බොහොම ගැඹුරින් සාකච්ඡා කරනවා සර්ගෙ නිර්මාංසික ජීවිතයක් ගත කළ යුත්තේ ඇයි? කියන ලිපියෙදි. සර් කියනවා ප්‍රාණීන් කෙරෙහි දයාව නැති කරලීමේ ව්‍යාපාර නොයෙක් මුහුණුවරින් අප අතර පැතිරෙන බව. මොන අරමුණු නිසා කළත් මේකෙන් සිද්ද වෙන ප්‍රතිවිපාකය වෙන්නෙ අපේ හිත්වල තියෙන මෘදුකම නැති වෙන එක ය කාරණයට සර් අපේ අවධානය යොමු කරනවා. සර් මේක හඳුන්වන්නේ අපේ හදවත්වල අභ්‍යන්තර දූෂණය පැළපැදියම් වීමක් හැටියට. එහෙම හිත් තමයි ක්‍රෑරකම් කරන්න, අපරාධ කරන්න පෙළඹෙන්නෙ. එහෙම බැලුවහම ගඟුල් මේක සමාජ ප්‍රශ්නයක්. අර අපි කතා කරපු සංවේදී තල පිළිබඳ කතාවටත් මේක සම්බන්ධ යි.”
“ඇත්තටම සර් මේ අපි වෙනම සාකච්ඡා මණ්ඩපයක කතා කරන්න ඕන කරන මාතෘකාවක්. සර්, මම දැන් අපේ මාතෘකාව ටිකක් වෙනස් පැත්තකට ගෙනියන්නයි හදන්නෙ. කවුරු හරි කෙනෙක් අපෙන් ඇහැව්වොත් ආචාර්ය අදිකාරම්තුමාලා පලිහවඩන සර්ලා තමන්ගෙ අදහස් තහවුරු කරන වෙනම ගුරුකුලයක් හදන්න ය වැඩ කළේ කියලා කිව්වොත් මේ චරිත දෙකම ඇසුරු කරන්න ලැබිච්ච කෙනෙක් හැටියට සර්ට මොකක් ද කියන්න තියෙන්නෙ.”
“අදිකාරම්තුමාටවත් පලිහවඩන සර්ටවත් වෙනම පෞද්ගලික න්‍යායපත්‍ර තිබුණෙ නැහැ. හැබැයි මට දැනිච්ච හැටියට ඒ දෙන්නම තමන්ගෙ මුළු ජීවිත කාලය පුරා වැඩ කළේ එක න්‍යායපත්‍රයකට තමයි. ඒ දෙන්නම අයිති එකම ගුරුකුලයකටත් තමයි.”
“සර් ඒ කාරණේ තව ටිකක් පැහැදිලි කරන්න පුළුවන් ද?ඒ කියන්නෙ මම මෙහෙම ප්‍රශ්නයක් ඇහැව්වොත් මොකක් ද ඒ න්‍යායපත්‍රය මොකක් ද ඒ ගුරුකුලය කියලා සර් මොකක් ද කියන්නෙ.”
“ඒක තමයි ආදරයේ මෛත්‍රියේ න්‍යායපත්‍රය, ඒක තමයි ආදරයේ මෛත්‍රියේ ගුරුකුලය. බුදු හාමුදුරුවන්ට මිහිඳු මහරහතන් වහන්සේට වගෙම ලෝකය තියෙනවාට යහපත් කිරීම සඳහා වැඩ කරපු ශාස්තෲන් වහන්සේලා කාට උනත් තිබුණෙ ඒ න්‍යායපත්‍රය ඒ ගුරුකුලය තමයි.”
“මට මතකයි සර් දවසක් අපට උගන්නන කොට මතක් කළා සර්ගෙ මුල් ම පශ්චාද් උපාධිය කරන කොට කියපු දෙයක්. ඒ තමයි පශ්චාද් උපාධියක් කරන කොටත් අපි ආශාවෙන් රැස් කරපු දේවල් අතහරින්න ඕනෙය කියන කාරණාව.”
“ඔව් මට අද ඊයෙ වගේ ඒ සිද්ධිය මතකයි. මගෙ ශාස්ත්‍රපති උපාධියෙ මුඛ්‍ය උපදේශකවරයා උනේ පලිහවඩන සර්. මන් හිතන්නෙ ඒ 1989 අවුරුද්දෙ දවසක්. මගෙ උපාධි නිබන්ධයේ හතරවෙනි පරිච්ඡේදයේ නම තමයි කාලය, උත්සාහය සහ භාවනාව. මම බෞද්ධ, උපනිෂද්, සාංඛ්‍ය යෝග කියන දර්ශන වගෙම ක්‍රිෂ්ණමූර්ති දර්ශනය ගැන තියෙන පොතපත කියවලා දීර්ඝ පරිච්ඡේදයක් ලියලා සර්ට පෙන්නන්න ගියා. දැන් මගෙ හිතේ සෑහෙන තරම් හොඳ පරිච්ඡේදයක් තමයි මම ලියලා තියෙන්නෙ කියලා. සර් මොකක් ද දන්නව ද කළේ. මන් හිතන්නෙ මන් කලින් ගඟුල්ට මේ ගැන කිව්වා කියලයි. සර් කලේ මන් පිටු දෙසීයක් විතර ලියපු පරිච්ඡේදෙ බොහෝ තැන් කපා දමමින් සමහර ඡේද යටින් ඉරි ගහ ගහ සංශෝධන වාක්‍ය ලිය ලිය මගේ පිටු දෙසීය සීයකට බස්සන එක. මගෙ මට්ටමට මන් බොහොම වැදගත් කියලා හිතපු තැනුත් කපලා දානවා දැකපු මට එක පාරට කියවුණේ සර් මන් ගොඩක් මහන්සි වෙලයි ඕවා ලිව්වෙ කියන වචන ටික.”
“සර් මට ඔය සිද්ධිය ගැන කියපු දේවල් දැන් හරියට ම මතකෙ නෑ. ඊට පස්සෙ මොකක් ද සර් උනේ.”
“ඊට පස්සෙ ද සර් පෑන පැත්තකින් තියලා මහ හයියෙන් හිනා වුණා. ඊළඟට බොහොම සන්සුන් හඬකින් කිව්වෙ පශ්චාද් උපාධියකදි ඔයා ඉගෙන ගන්න ඕනෙ දෙයක් තමයි ආශාවෙන් රැස් කරපු දේවල් අතහරින එක. ගඟුල් ඒක මට පාඩමක් උනේ පශ්චාද් උපාධියට විතරක් නෙමෙයි මුළු ජීවිතේටමයි. මන් 2010 අවුරුද්දෙ මුද්‍රණයෙන් ප්‍රකාශයට පත් කරපු පාඩම් පොතේ එන දෙවෙනි පාඩම තමයි ඒක.”
“ඒ කියන්නෙ සර් ආශාවෙන් රැස් කරපු දේවල් අත හරින එක ද?”
“ඔව් ගඟුල්, ඒක අපි දැන් මේ කතා කරන පොසොන් අර්ථයටත් අදාළ යි. මොකද මිහිඳු මහ රහතන් වහන්සෙ විතරක් නෙමෙයි බුදු මග පිළිපන් උන්වහන්සෙගෙ ගිහිකල සහෝදරිය වෙච්ච සංඝමිත්තා රහත් මෙහෙණින් වහන්සෙ දුන්නෙත් ඒ ආදර්ශයනෙ.”
“සර් මේ කතා කරන්නෙ අතහැරීම ගැන නේද?”
“හිතලා බලන්න ගඟුල්, මිහිඳු මහ රහතන් වහන්සෙ කියන්නෙ ධර්මාශෝක කියන මහා අධිරාජයගේ රාජ්‍යය උරුම පුතා. සංඝමිත්තා රහත් මෙහෙණින් වහන්සෙ කියන්නෙ ඒ රජතුමාගෙ දුව. මේ චරිත දෙක ම මිනිස්සු බොහොම ආශාවෙන් බදා ගන්න සම්පත් අතහරිනවනෙ. තවත් අතකට ගත්තහම මිහිඳු හාමුදුරුවො අපට දුන්නෙත් බුද්ධ ආදර්ශයනෙ. සිද්ධාර්ථ ආදර්ශයනෙ. ඒක ම අපිට පොසොන් අර්ථය කියලත් හඳුන්වන්න පුළුවන්.”
“සර් පොසොන් අර්ථයත් එක්ක ම ගළපන්න පුළුවන් දේවල් නේද අපි අල්ල ගන්න දේවල තියෙන අස්ථිර භාවය, පුද්ගලයො වේවා දේවල් වේවා මේ ඔක්කොම දාලා අපට දවසක යන්න වෙනවා කියන එක.”
“ගඟුල්, ඔයා අපේ මාතෘකාව ගෙනාවෙ හරිම ලස්සන තැනකට. ඔයාගෙ ප්‍රශ්නෙත් එක්ක මට මතක් වෙන්නෙ මේ ඊයෙ පෙරේදා දවසක පාලි හා බෞද්ධ අධ්‍යයනාංශෙ උගන්නන අපේ විනීත හාමුදුරුවො බෞද්ධ සාහිත්‍යයෙන් මතු කරපු කාරණා හතරක්. ඔයාට වෙලාව තියෙනවනං අපි ඒ ගැන කතා කරමු.”
“අපෝ මට වෙලාව තියෙනවා සර්. කාලේන ධම්ම සාකච්ඡා කියන එකත් හිතේ තියාගෙන මන් කැමතියි ඒ දේවල් අහන්නෙනෙ
“විනීත හාමුදුරුවො විශ්වවිද්‍යාලෙ පුස්තකාලයෙ කාර්ය මණ්ඩලය සූදානම් කරපු ආගමික වැඩ සටහනක ධර්ම දේශනයක් කරන්න වැඩම කරලා තිබුණා. උන් වහන්සෙ එදා මාතෘකා කරගෙන තිබුණෙ රට්ඨපාල සූත්‍රය. ඒකෙදි අපට හමු වෙන රට්ඨපාල තරුණ මාණවකයා බුදු හාමුදුරුවො ළඟට ඇවිල්ලා මහණ වෙන්න අවසර පතනවා. ඒකට දෙමවුපියන්ගේ අවසරය අරන් එන්න කියලා කිව්වහම ඔහු ඒ සඳහා ගෙදර යනවා. අවස්ථා ගණනාවකදිම ඒ ඉල්ලීම දෙමවුපියන් ප්‍රතික්ෂේප කරනවා. අවස්ථා කීපයක් කියලා කියලා බොහොම අමාරුවෙන් තමයි කැමැත්ත ගන්නෙ. මහණ වෙලා බොහොම කෙටි කාලයකින් උන්වහන්සේ රහත් බව ලබනවා. උන්වහන්සෙ මිගාවීර නම් උයනට වැඩම කරලා එතන වැඩ ඉන්න වෙලාවෙ කෝරව්‍ය රජතුමා එතනට එනවා. ගිහින් උන්වහන්සේට කෙනෙක් සසුන්ගත වෙන්නෙ පිරිහීම් හතරක් නිසා ය කියලා කියනවා. ඒ එක්කො ජරාවට පත්වීම නිසා, නැත්නම් ව්‍යාධියෙන් පිරිහීම නිසා. තව කෙනෙක් මහණ වෙන්නෙ භෝග සම්පත් නැති නිසා. තවත් කෙනෙක් ඥාති පරිහානිය නිසා ආදි වශයෙන් කරුණු හතරක් දක්වනවා.
මේ වෙලාවෙ රට්ඨපාල රහතන් වහන්සේ තමන් වහන්සේ බුදුන් වහන්සේගෙන් ඉගෙන ගත්ත ධර්ම කාරණා හතරක් ගැන රජතුමාට කියලා දෙනවා. අන්න ඒ කාරණා හතර එදා විනීත හාමුදුරුවො අපට බොහොම සරල ව කියලා දුන්නා. ඔය වෙලාවෙ ඔය වගෙ දේවල්වලට බොහොම උනන්දුවෙන් සවන් දෙන ධනපාල විජේසිංහ මහාචාර්යතුමත් මාත් එක්ක හිටියා.”
“සර්ට මතක ද ඒ කාරණා හතර. මාත් කැමතියි ඒ ගැන දැන ගන්න.”
“පළවෙනි කාරණේ තමයි ගඟුල්, මේ ලෝකයේ තියෙන අධ්‍රැව ස්වභාවය. ඒ කියන්නෙ ස්ථිර නොවන ගතිය. මුලින් රජතුමා ලෝකය අධ්‍රැවයි කියන කාරණේ පිළිගත්තෙ නැහැලු. ඒත් රට්ඨපාල හාමුදුරුවො සහේතුක ව කරුණු පැහැදිලි කරලා රජතුමාට ඒත්තු ගන්නලා තියෙනවා ලෝකය අධ්‍රැවයි කියන කාරණේ.”
“එතකොට සර් දෙවෙනි කාරණේ.”
“දෙවෙනි කාරණේ තමයි අපි දකින, අපි අල්ල ගන්න හදන හැම දෙයක ම තියෙන අනීශ්වරභාවය. ඒ කියන්නේ යමකට අයිතියක් - ආධිපත්‍යයක් දෙන්න බැරිකම. අපි ළඟ තියෙන කිසිම දෙයක් අන්තිමේදි අපට පිහිට පිණිස නොවන බව.මේ කාරණෙත් රජතුමා මුලදි පිළිඅරගෙන නැහැ. රජ්ජුරුවො කියලා තියෙන්නෙ එහෙම වෙන්නෙ කොහොම ද කොයි තරම් නං දේවල්වලට මම නේද ඊශ්වර මම නේද අධිපති කියන එක. හැබැයි ඒ අධිපතිකමේ ඊශ්වරභාවයේ තාවකාලික බවත් රජතුමාට අවබෝධ කරලා දෙන්න රට්ඨපාල හාමුදුරුවො සමත් වෙනවා.”
“සර් තුන්වෙනි කාරණේ වෙන්නෙ මොකක් ද?”
“ඒක ඔයගොල්ලන්ට අපිට විතරක් නෙමෙයි අපේ ත්‍රීරෝද රථ එළවන මිත්‍ර ප්‍රජාව අතරත් බොහොම ප්‍රසිද්ධ කියමනක්.”
“මොකක් ද සර් ඒ කියමන.”
“ඒ තමයි සබ්බං පහාය ගමනීයං කියන එක.”
“ඒ කියන්නෙ කවද හරි දවසක මේ ඔක්කොම දාලා යන්න වෙනවා කියන එකනෙ.”
“ඔව් ගඟුල්, ඔන්න ඔය කාරණේ හරියට තේරුම් ගත්තනං අපි කාගෙත් ජීවිත මීට වඩා වෙනස් වෙනවා. රට්ඨපාල හාමුදුරුවන්ට සවන් දීපු රජතුමා ඒ කාරණෙත් අවබෝධ කරගන්නවා.”
“සර් අපි හතරවෙනි කාරණේටත් යමු ද?”
“එදා විනීත හාමුදුරුවො අපට මතක් කරලා දුන්න හතරවෙනි කාරණේ තමයි ලෝකයෙ ඉන්නෙ තෘෂ්ණාවට දාස වෙච්ච අය බව. පාවිච්චි කරලා තියෙන වචනෙ තමයි තණ්හාදාස. මහා රාජ්‍යයන් ගණනාවක් තිබිච්ච රජතුමා අන්තිමට තේරුම් අරන් තියෙනවා කොච්චර තිබුණත් තමන් ඉන්නෙ සෑහීමට පත්වෙලා නොවේ කියන එක. අන්තිමට රජතුමාටම තේරුම් යනවා තමා තණ්හාවේ කොයි තරම්නං දාසයෙක් ද කියන කාරණාව. ඒ අවබෝධය තමයි අන්තිමට රජතුමා තණ්හාවෙන් මුදවන්නෙ.”
“එතකොට සර් ඔය කාරණා හතරත් අපිට පුළුවන් ද පොසොන් අර්ථයත් එක්ක ගළපන්න.”
“මොකෝ බැරි ගඟුල්, මිහිඳු මහ රහතන් වහන්සෙ ලෝකයේ පවත්නා අධ්‍රැව ස්වභාවය අවබෝධ කරගෙන හිටිය නිසා තමයි භාරතය පුරා විහිදිච්ච ලෞකික රාජ්‍යය අතහැරලා අයිතියෙන් මිදිච්ච බුද්ධ රාජ්‍යය තෝරගත්තෙ. දේවල්වල තියෙන අනීශ්වරභාවය තේරුම් ගත්ත නිසා තමයි ඊශ්වර භාවයෙන් පෙනී හිටින්න පුළුවන්කම තියෙද්දි ඒ බලපුළුවන්කාරකම් ඔක්කොම අතහැරලා දැම්මෙ. සබ්බං පහාය ගමනීයං කියන බුද්ධ වචනය ගැඹුරින් ම අවබෝධ කරගත්ත නිසා තමයි උන් වහන්සේ රජ පදවි නෙමෙයි මහරහත් පදවිය ලැබුවෙ. ඒ වගෙම තමන් තෘෂ්ණාවට දාසයෙක් නෙමෙයි කියන කාරණෙත් උන් වහන්සෙ වෙන කිසිම දේකින් නෙමෙයි තමන්ගෙ ජීවන චරණයෙන් පෙන්නුම් කරලා හිටියෙ.”
“සර් අපි ජීවත් වෙන ලෝකෙ දි අපට වැඩිපුර දකින්න ලැබෙන්නෙ ලෝකය අධ්‍රැවයි - අනිත්‍යයි - වෙනස් වෙන සුළුයි කියලා හිතලා වැඩ කරන චරිත නෙමෙයි. ඒ වගෙම කාට හරි එහෙම නැත්තං දේවල්වලට හරි තමන්ගෙ ආධිපත්‍යය පතුරන්න හරි තව විදිහකට කිව්වොත් ඊශ්වර භාවය පෙන්වන්න තමයි ගොඩක් දෙනා කැමති. සියල්ල නෙමෙයි තමන්ගෙ තියෙන පුංචි දෙයක්වත් අතහරින්න අකැමැති චරිත තමයි අපට වැඩි වැඩියෙන් හමු වෙන්නෙ. කොටින් ම කිව්වොත් උගත් - නූගත්, පොහොසත් - දුප්පත්, බලවත් - බලහීන මේ කාගෙ උනත් ජීවිතවලින් පේන්න තියෙන්නෙ ඒ අය තෘෂ්ණාදාසලා කියන එක තමයි.”
“ඔන්න ඔය නිසා තමයි පලිහවඩන ආදර්ශය මේ සමාජයට වඩාත් වැදගත් වෙන්නෙ. මේවගෙ සමාජෙක එහෙම චරිත දුර්ලභ යි කියලා නෙමෙයි ගඟුල් අපිට කියන්න වෙන්නෙ සුදුර්ලභයි කියලයි. අපිට ගමන් බිමන් යන්න රථ වාහන අවශ්‍ය තමයි. ප්‍රශ්නෙ තියෙන්නෙ තමන්ගෙ වාහනේ අනික් අයගෙ වාහනත් එක්ක සසඳලා ආඩම්බර වෙන එක හරි හීනමානයක් ඇති කරගන්න හරි තැනනෙ. දැන් බලන්න අපිට නිදියගන්න ඕනෙ කරන්නෙ බිමක්නෙ. එතන පැදුරක් දාගෙන හරි නැතුව හරි එහෙම නැත්නම් ඇඳක් තියාගෙන හරි නිදා ගන්න අපට පුළුවන්නෙ. ඒත් ඇඳකනං නිදියන්නෙ අපි බලන්නෙ තියෙන හොඳම මෙට්ටෙ ගෙනල්ලා දාන්න. මන් කියන්නෙ කෙනෙකුට ඒවා කරන්න එපා කියන එක නෙමෙයි ජීවිතය ගැන මීට වඩා හිතන්න කියන එක.”
“සර් ඔහොම කියන කොට මට මතක් වෙන්නෙ අපේ ශිෂ්‍ය කාලෙදි මාරසිංහ සර් ඇතුළු ව සර්ලත් එක්ක අනුරාධපුරේ ගිය අධ්‍යයන චාරිකාවක්.”
“ඇයි හිටපු ගමන් ගඟුල්ට ඒ අධ්‍යයන ගමන මතක් උනේ.”
“ඒක මතක් උනේ සර් වෙස්සගිරියෙදි දැකපු මිහිඳු මහ රහතන් වහන්සෙ සැතපුණයි කියන ගල්යහන ගැන එදා සර් කියපු දේවල් එක්ක.”
“ඇයි මොකක් ද එදා ඒ ගැන විශේෂයෙන් කිව්වෙ.”
“සර් එදා අපිට කිව්වා මේ යහනෙ සැතපුණේ කවුද කියන එක සිහි කරන්න කියලා. තමන්ට හුරුපුරුදු රට අතහැරලා නන්නාඳුනන රටකට ඇවිල්ලා මුළු දවස පුරා ඒ රටේ මිනිසුන්ට ධර්මය කියලා දීලා රෑ පොඩි වෙලාවකට මේ ගල් යහනෙ සැතපුණේ සිංහාසනය වගෙම රාජකීය සුවපහසු ශයනාසන අතහැරලා ආපු මහා බුද්ධපුත්‍රයෙක් ය කියන හැඟීම හිතේ තියාගෙන මේ ගල් ආසනය දිහා බලන්න කියලයි සර් කිව්වෙ. ඊට පස්සෙ ඒ ගල් ආසනය දිහා බලපු ශිෂ්‍ය ස්වාමීන් වහන්සේලාගෙ, මගෙ සමකාලීන මිතුරු මිතුරියන්ගෙ ඇස්වල එදා මම කඳුළු දැක්කා. ඒ කඳුළුවල ලොකු අර්ථයක් තිබුණා සර් ඒවා තමන්ගෙ පෞද්ගලික දුකකට නැගිච්ච කඳුළු නොවිච්ච නිසා.”
“ඔයා හරි ගඟුල්, කඳුළක් වඩා අර්ථවත් වන්නෙ පෞද්ගලික කාරණා නිසා හෙළන තැනකදි නෙමෙයි අපෞද්ගලික කාරණේක දි හෙළන තැනකදි. තමන්ගෙ පෞද්ගලික කාරණාවලදි නෙවෙයි අනුන්ගේ දුකකදි කඳුළු හෙළපු කවිකාර පරිපාලන නිලධාරියෙක්ගෙ නිර්මාණයක් තමයි මට මේ වෙලාවෙ මතක් වෙන්නෙ.”
“සර් මේ කතා කරන්නෙ විමලරත්න කුමාරගම කවියා ගැනනෙ. සර්ට මතක් වෙන කවිය කියන්ඩකො. මටත් මතක් වෙනවා මේ වෙලාවෙ එතුමාගෙ නිර්මාණයක්. සර් කිව්වට පස්සෙ මම ඒකත් කියන්නම්.”
අනුන් සැදු මිම්මකින් මගෙ හෝ අනුන්ගේ දිග පළල නොමනිමි
මගේ ඇස් දෙක මගේ හදවත කාට අයිති ද මම ද නොදනිමි
දිනපතා මට ලැබෙන රිදුමින් බිඳක් වත් අන් අයට නොම දෙමි
අනුන්ගේ රිදුමකට නිතරම මගේ රිදුමක් වගේ වැලපෙමි
“ඔන්න මන් මට මතක් වෙච්ච කවිය කිව්වා. දැන් මන් කැමතියි ගඟුල්ට මතක් වෙච්ච කුමාරගම කවිය මොකක් ද කියලා දැන ගන්න.”
“සර් මේක කුමාරගම 1962 දී ලියපු කවියක්. ඒ කියන්නෙ සර් චූටි බබෙක් වෙලා හිටපු මම ඉපදිලාවත් හිටපු නැති කාලෙ. මේ කවිය එතුමා නම් කරලා තිබුණෙ ඔබත් මමත් කියලයි. කවි හයක් තියෙනව මේ නිර්මාණයෙ. ඒකෙ හතරවෙනි කවිය තමයි මට මතක් උනේ. ඒ මේ කවිය සර්.”
නයි පෙණ විදා ඉන්නේ සුළු මොහොතක ය
දළයේ රිදුම විස ඇතිවම නැත සැක ය
ඉදිරියෙ බලන විට ඇයි පෙර මග වක ය
ලෝකයෙ දුකත් මගෙ දුක මෙන් මට දුක ය
“ගඟුල්, උඹ නම් නියම සාහිත්‍ය ගුරුවරයෙක්. ඔය විදිහට ඒ ඒ අවස්ථාවලට ගැළපෙන නිර්මාණ ගළපගන්න පුළුවන්කම තියෙන ඒ වගෙම හොඳ නිර්මාණ පොත්වල නෙමෙයි හිතේ ලියා ගෙන ඉන්න අය තමයි සාහිත්‍ය ගුරුවරුන් විදිහට මේ සමාජෙට ඕන කරන්නෙ. විද්‍යෝදය අධ්‍යාපන දර්ශනේ ගැන කියද්දි හික්කඩුවෙ නායක හාමුදුරුවො අවධාරණ කරපු එක කාරණයක් තමයි කටපාඩම් කිරීම වගෙම පදගතාර්ථ දැක්වීම. උඹට මගෙ ගුරු ජීවිතේ කවර හරි කාල වකවානුවක් උගන්නපු ගුරුවරයෙක් හැටියට මට හරිම සතුටු යි ගඟුල් උඹ ගැන.”
“සර්ගෙ ඔය වචන ටික මන් සලකන්නෙ ගුරුවරයෙක් ශිෂ්‍යයෙක්ට දුන්න විවරණයක් විදිහට.”
“ගුරුවරයෙක්ට තමන්ගෙ අධ්‍යාපන නිකේතනයෙන් ඒ වගෙම ලෝකයෙන් සැහැල්ලුවෙන් නික්මිලා යන්න පුළුවන් වෙන්නෙ ඔය ගොල්ලො වගේ ශිෂ්‍යයන්ගෙන් ඒ හිස්තැන් පිරෙන කොටයි.”
තදනන්තර ව ගඟුල් යළිත් මෙතෙක් කතා කළ මාතෘකාව වෙතට හැරවුම් ලක්ෂ්‍යය ගත්තේ ය.
“සර් ඔය පොසොන් අර්ථත් එක්කත් ගළපපු අපි කලින් කතා කරපු ධර්ම කාරණා හතර කොහොම ද පලිහවඩන සර්ගෙ ජීවිතයත් එක්ක ගළපන්නෙ.”
“අපිට ඇසුරු කරන්න ලැබුණ අපිට විෂය විතරක් නෙමෙයි ජීවිතයත් උගන්නපු පලිහවඩන සර්ව අවුරුදු හතළිස් පහක් කිට්ටුවෙන් ආශ්‍රය කරන්න අපට වාසනාව තිබුණා. ඒක නිසා අපි කලින් කතා කරපු ධර්ම කාරණා තමන්ගේ ජීවිතයෙන් ප්‍රකාශයට පත් කරපු උත්තමයෙක් හැටියට අපට සර්ව හඳුන්වන්න පුළුවන්. සර් ලෝකයේ පවතින අධ්‍රැව ස්වභාවය හොඳින් ම අඳුනගෙන හිටියා. තමන්ගෙ ශිෂ්‍යයනට උගන්වන පාඩම්වලත් ඒ ඉගැන්වීම තිබුණා. සර්ට කිසි තැනෙක මන් තමයි ප්‍රධානියා කියලා අනික් අය අතරින් කැපී පෙනෙන මානසිකත්වය තිබුණෙ නැහැ. ඒ විතරක් නෙමෙයි ගඟුල් සබ්බං පහාය ගමනීයං කියන ධර්ම වාක්‍යය මතුපිටින් නෙමෙයි ගැඹුරින් ම අවබෝධ කරගෙන හිටපු නිසයි සර්ට පුළුවන්කම තිබුණෙ තමන්ගෙ ශාරීරික පැවැත්ම තහවුරු කිරීම සඳහා අවංකවම වෙහෙසිච්ච දරුවන්ට නෑයන්ට ශිෂ්‍යයන්ට දැන් මට යන්න දෙන්න කියන ඉල්ලීම කරන්න පුළුවන්කම තිබුණෙ. සර්ගෙ අන්තිම කාලෙදි තමන්ගෙ ශිෂ්‍යයන්ගෙ ශිෂ්‍යයෙක් වෙච්ච මේ වෙනකොට චීනෙ විශ්වවිද්‍යාලයක සිංහල උගන්වන තමන්ට කල්‍යාණ මිත්‍රයෙක් වෙච්ච රත්නප්‍රිය විජේරත්නටත් මේ කාරණේ කියල තිබුණ.”
“සර් කියන දේවල් හරි. ඒ සර්ව ඇසුරු කරන්න ලැබුණ කෙටි කාලෙට අපිටත් දැනුණා සර්ව. මන් දැන් අන්තිම කාරණේ පලිහවඩන සර්ගෙ ජීවිතේට ගළපන්නෙ කොහොම ද කියන කාරණේ ගැන සර්ගෙන් අහන්න යන්නෙ නැහැ. ඇසුරු කරපු කෙටි කාලෙට පලිහවඩන සර් කියන්නෙ තෘෂ්ණාදාසයෙක් නොවන බව අපටම පැහැදිලි වෙච්ච නිසා. සර් හරි මේ කතා කරපු කාරණා හතර පොසොන් අර්ථ විදිහටත් සලකන්න පුළුවන්නම් පලිහවඩන සර් කියන්නෙ ඒ අර්ථ වෙන කිසි දේකින් නෙමෙයි තමන්ගෙ ජීවිතයෙන් ම ඔප්පු කරපු මෑත යුගයේ ජීවත් වෙච්ච උත්තමයෙක් ම තමයි.”
“පලිහවඩන සර් කියන්නෙ බුද්ධාලෝකය, මහින්දාලෝකය, උපනිෂදාලෝකය වගෙම අදිකාරම්තුමාගෙ ආභාසය නොඅඩුව ම තමන්ගෙ ජීවිතේට බාහිරින් නෙමේ අභ්‍යන්තරයෙන් ම ඇතුළු කරගෙන වැඩ කරපු චරිතයක්. අදිකාරම්තුමා නැති උනාට පස්සෙ හුලන්දාවේ උපාලි නායක හාමුදුරුවො කිව්වා මන් අදිකාරම්තුමාට නිවන් සැප ලැබේවා කියලා ප්‍රාර්ථනා කරන්නෙ නැහැ කියලා. මොකද එතුමා නිවන් දැකලා ජීවත් වෙච්ච චරිතයක් කියලා තමන්ටම දැනෙන නිසා කියලා. මට පලිහවඩන සර් ගැන කියන්න තියෙන්නෙත් ඒකම තමයි. එතුමාගෙන් ඉගෙන ගත්ත ශිෂ්‍ය ප්‍රජාව අතර ඉන්න ගිහි අය පැත්තකින් තියන්න. අපවත් වී වදාළ රද්දැල්ලෙ පඤ්ඤාලෝක නායක හාමුදුරුවො, ගිගුම්මඩුවෙ අනෝම නායක හාමුදුරුවො කියන්නෙ සර්ගෙ උපදේශකත්වය ලබමින් තමන්ගෙ පශ්චාද් උපාධි කරපු අය. ඒ වගෙම කැලණිය විශ්වවිද්‍යාලෙදි වටගෙදර විමලබුද්ධි නායක හාමුදුරුවො, පත්‌බේරියේ විමලඤාණ නායක හාමුදුරුවො, කහපොළ සුගතරතන නායක හාමුදුරුවො වැනි ස්වාමීන් වහන්සෙලා වගෙම ජයවර්ධනපුර විශ්වවිද්‍යාලෙදි අපේ මාදුරුඔයේ ධම්මිස්සර හාමුදුරුවො, ලබුගම නාරද හාමුදුරුවො, දාපනේ සුමනවංස හාමුදුරුවො කියන ස්වාමීන් වහන්සේලා ඇතුළු සැලකිය යුතු පැවිදි ශිෂ්‍ය ප්‍රජාවක් සර්ගෙන් ඉගෙන ගත්තා. මේ කොයි භික්ෂූන් වහන්සේගෙන් ඇහැව්වත් උන් වහන්සේලා අපේ බළන්ගොඩ ආනන්ද මෛත්‍රේය නායක හාමුදුරුවො ආචාර්ය අදිකාරම්තුමා ගැන යම් ප්‍රසිද්ධ ප්‍රකාශයක් කළා ද ඒ ප්‍රකාශෙම තමයි අපේ සර් ගැන කරන්නෙ.”
“බළන්ගොඩ නායක හාමුදුරුවො අදිකාරම්තුමා ගැන ගොඩක් දේවල් කියලා තියෙනවනෙ සර්. සර් ඒවයින් අදහස් කළේ කොයි ප්‍රකාශය ද?”
“අදිකාරම්තුමා කියන්නෙ තමන්ගෙ ජීවිත කාලෙදි තමන් දැකපු බෝධිසත්ත්වයෙක් කියන එක. ඒක ඒ විදිහටම අපේ පලිහවඩන සර්ට අදාළයි ගඟුල්.”
“සර්ගෙ ජීවිතේ පලිහවඩන සර් ගැන ගොඩක් මතක ඇතිනෙ. ඒ මතකාවලියෙන් තැනක් දෙකක් මතු කරන්න පුළුවන් ද?”
“එහෙම විශේෂ තැනක් තමයි සර් අදිකාරම්තුමා නැති උනාට පස්සෙ එතුමාට ආදර ගෞරවය දක්වපු සමරවීර වීරවන්නි හිටපු ඇමතිතුමා සංවිධානය කරලා තිබිච්ච සමරු වැඩ සටහනේ දි කරපු කතාව. ඒ වැඩ සටහනට අදිකාරම්තුමා බලාගත්ත සිරි - ලක්ෂ්මී යුවළ වගෙම එතුමාගෙ ආදි ශිෂ්‍යයන්, නෑයන් ඇතුළු ගොඩක් දෙනෙක් සම්බන්ධ වුණා. ආචාර්ය අමරදේවයන් වගෙම අදිකාරම්තුමාගෙ ශිෂ්‍ය ප්‍රජාව නියෝජනය කරමින් හිටපු උපකුලපති ජිනදාස පෙරේරා මහාචාර්යතුමත් ඒකට සම්බන්ධ වුණා. භික්ෂූන් වහන්සේලා නියෝජනය කරමින් අපේ අකුරටියේ අමරවංස නායක හාමුදුරුවො, දැන් රුහුණ විශ්වවිද්‍යාලෙ කුලපති හැටියට කටයුතු කරන අකුරටියේ නන්ද හාමුදුරුවො ඒ වෙන කොට ලන්ඩන් බෞද්ධ විහාරෙ වැඩ වාසය කරපු හිග්ගොඩ ඛේමානන්ද හාමුදුරුවො, හුලන්දාවෙ උපාලි හාමුදුරුවො වගේ භික්ෂූන් වහන්සේලා මහා සංඝරත්නය නියෝජනය කරමින් වැඩම කරලා හිටියා. එදා සමරු දේශනය හැටියට පලිහවඩන සර් කළේ බැලූ බැල්මට තරමක විවාදාපන්න කතාවක්.”
“විවාදාපන්න කතාවක් කියන ඒකෙන් සර් අදහස් කළේ?”
“මන් එහෙම කිව්වෙ ඒ කතාව පස්සෙ තවත් කතාවලට මග පෑදිච්ච කතාවක් වෙච්ච නිසා. හැබැයි අපි ගොඩක් දෙනාට දැනිච්ච දේ තමයි සර් කතා කළේ දහමට අනුගතව අදිකාරම් චින්තනයට අනුගත ව මිස තමන්ගෙ අලුත් දෘෂ්ටියක් මතු කරන්න නොවන බව. අද අපි කතා කරන මාතෘකාවට අනුව ගත්තත් මිහිඳු මහරහතන් වහන්සේ මේ රටේ ස්ථාපිත කරපු ධර්ම කාරණා එක්කත් ගළපන්න පුළුවන් කතාවක් තමයි එදා සර් කළේ. අද අපි ඉන්න සමහර ආස්ථාන ගැනත් අලුතින් හිතන්න ඕන විදිහ පෙන්වන කතාවක් තමයි එදා සර් කළේ.”
“ඉතින් සර් දැන් අපි ඒ ගැනත් ටිකක් කතා කරමු ද?”
“පොඩ්ඩක් ඉන්න ගඟුල් ඒ කතාවෙ අත් පිටපත මගෙ ළඟ තියෙනවා. මම ඒක ළඟට අරගෙන ම කතා කරන්නම්.”
මෙසේ කියා සිය කාමරයට ගිය සහන් ආචාර්යවරයා පෙරළා පැමිණියේ එක් පැත්තක ටයිප් කළ සටහන් ඇති කොළවල හිස් පැතිවල අත් අකුරින් ලියා තිබූ දේශන පිටපත රැගෙන ය.
“ගඟුල්, සර් මේ දේශන පිටපත ලියලා තියෙන කොළ ටික සාක්කි දරන්නෙත් බෞද්ධ දර්ශනය අපට උගන්වන සම්පත් අරපිරිමැස්ම තමන්ගේ ජීවිතේ අවියෝජනීය අංගයක් කරගත්තා කියන එකට.”
“එතකොට සර් මේ තියෙන්නෙ පලිහවඩන සර්ගෙ අත් අකුරු.”
“ඔව් ගඟුල්, දැන් මම මේ දේශනේ තැනකින් ම තැනක් අරගෙන කතා කරන්නම්.”
“සර් කතාව ආරම්භෙදිම වාගේ අපේ ඉස්සරහ තියන්නෙ ප්‍රශ්න කිහිපයක්. ඒ තමයි අදිකාරම්තුමාගෙ ජීවිතයෙන් අප බලාපොරොත්තු වන දෙය කුමක් ද? එතුමා උතුමෙක් කියා කියන්නේ කුමක් නිසා ද? අපේ ජීවිත සකස් කරගැනීමට එතුමාගෙන් අප උගත යුතු පාඩම් මොනවා ද?” කියන ප්‍රශ්න.
“ඔය ප්‍රශ්න ටිකම අපිට පුළුවන් නේද සර් අපේ පලිහවඩන සර්ගෙ ජීවිතයත් එක්ක ගළපල සමාජය ඉදිරියෙ තියන්න. අපිට පුළුවන්නෙ සර් අපි පලිහවඩන සර්ගෙ ජීවිතයෙන් බලාපොරොත්තු වෙන්නෙ මොකක් ද? සර් උත්තම චරිතයක් කියලා කියන්නෙ ඇයි? අපේ ජීවිත හදා ගන්න සර්ගෙ ජීවිතයෙන් අපි ගන්න ඕනෙ පාඩම් මොනව ද? කියන ප්‍රශ්න අපෙන් ම අහන්න.”
“ඔයා ගේන්න ම ඕන තැනට තමයි ගඟුල් මේ සාකච්ඡාව ගෙනාවෙ. මේ කතාවෙ දි සර් කියනවා අදිකාරම්තුමා ජීවත් වෙච්ච කාලෙදි සමාජය පුදුම අන්දමකට එතුමාගෙ ජීවිතය දිහා බැලුවා කියලා. එතුමාගෙ ඇසුර නිසා කෙනෙක් නිර්මාංසික ජීවන රටාවකට පුරුදු උනාම ඒ අයට උසුළු විසුළු කරලා තියෙනවා. එතුමා කතා කරපු දේවල් හරියට තේරුම් ගන්නෙ නැතුව ඒවා විවාදෙට හේතුවක් කරගෙන තිබුණා. එතුමා ජීවත් ව හිටිකාලෙදි ඇස් ඇරලා බැලුවෙ නැති වැඩිහිටි සමාජය එතුමාගේ දෑස පියවුණාට පස්සෙ ඇස් ඇරලා බලන්න පුරුදු වෙලා තියෙනවා. තමන්ගෙම දරුවන් යායුතු දිසාව ගැන ඔවුන්ට හොඳ අනාගතයක් උරුම කරලා දෙන්න ඕනෙ කොහොමද කියන කාරණා ගැන නේ ද අදිකාරම්තුමා කතා කළේ කියලා දැන් හොයා බලන්න පටන් අරන් තියෙනවා. මන් හිතන්නෙ මේ ප්‍රශ්න ටිකම අපි පලිහවඩන සර්ගෙ ජීවිතෙ එක්කත් ගළපලා අහන්න ඕනෙ කියලයි.”
“සර් අදිකාරම් දර්ශනය වගෙම පලිහවඩන ජීවන දර්ශනයක් ගැනත් අපිට කතා කරන්න පුළුවන්නෙ.”
“ඔය ප්‍රශ්නෙට ගඟුල් මම උත්තර දෙන්නම් එදා පලිහවඩන සර්ගෙ කතාවෙන් ම කරුණු අරගෙන. සර් කියනවා අදිකාරම්තුමා කිසිම දෙයක ඇලී ගැලී නොහිඳ සමාජෙ හැම පැත්තක් ගැනම කතා කරපු බව. එතුමා කියලා තියෙන්නෙ මට කිසිම දෘෂ්ටියක් නැහැ. මිනිස්සු දේපළක් එකතු කර ආරක්ෂා කරනවා වගේ දර්ශනයක් චින්තනයක් ගොඩ නගා අරගෙන යන්නට දෙයක් තමා ඉතුරු කරන්නෙ නැහැ කියලා.”
“එහෙම නං සර් අදිකාරම්තුමා මොකට ද තරුණ සිතිවිලි සමාජය, තරුණ කාන්තා සිතිවිලි සමාජය, නිර්මාංසාහාර සමිතිය වගේ සංවිධාන හැදුවෙ.”
“ඉන්න ගඟුල් මම ඒකට උත්තර දෙන්නම් එදා පලිහවඩන සර් කරපු දේශනයේ තැනකින් ම.”
“තරුණ සිතිවිලි සමාජය ආරම්භ කරන අවස්ථාවේ දී පවා එතුාගේ යථාර්ථය වූයේ මේ සමාජයට එකතු වන පිරිස සංවිධාන කරගෙන බැම්මකින් බැඳ තහවුරු කරගෙන එහි නායකත්වය තමා කෙරෙහි තබාගෙන නිකායක් හැදීමට නොවෙයි. එතුමා කල්පකා කළේ තමාගේ පණිවුඩය දීමට පමණයි. එමගින් ඒ දරුවන් තමන් ජීවත් වන සමාජයේ කොතැන වුවත් නිදහස් ලෙස සිතීමට සමර්ථ වෙනවා නම් එය ප්‍රමාණවත් ය කියා එතුමා කල්පනා කළා.”
“ඒක සර් හරි උදාර අරමුණක්නෙ. මට මතක් වෙන්නෙ කලාව ඉදිරියට දී කලාකරුවා සැඟවෙන තැනයි කලාව තියෙන්නෙ කියලා ඔස්කාර් වයිල්ඩ් කරපු ප්‍රසිද්ධ ප්‍රකාශෙ. අදිකාරම්තුමා කරලා තියෙන්නෙත් පුද්ගලයා වශයෙන් තමන් ඉස්මතු වීම නෙමෙයිනෙ මතු කරන්න ඕනෙම කරන දේ ඉස්මතු කරන එකනෙ.”
“ඔයා හරියට ම තේරුම් ගත්තා ගඟුල්. අදිකාරම්තුමා නැති උන දවස වගේම තමයි අපිට පලිහවඩන සර් නැති උන දවසත්. හරි හිස් බවක් දැනෙවා ගඟුල් වෙන කවදාටත් වඩා. පලිහවඩන සර් 1986 මාර්තු 29 වෙනි දා එදා බණ්ඩාරවෙලදි කියපු දෙයක් මට මතක් වෙනවා. මන් ඔයාට පෙන්නන්නම් දැන් එතැනත්.”
“ඇත්ත වශයෙන් අපට නිදහස් ව සිතීමට ඉඩ දී අනාගත පරපුරට යහ මග පෙන්වීමට සමර්ථ කෙනෙකු අද ජීවතුන් අතර ඉන්නවා ද යනු සැක සහිතයි. දරුවන්ගේ ජීවිතය සකස් කරගැනීමට ආදර්ශයට ගත හැකි චරිතයක් නූතන සමාජයේ ඇද්ද කියා මට සැකයි. යහගුණ ගැන හැම දෙනාටම කතා කළ හැකියි. නමුත් එසේ කරන අය සරලව ජීවත් වෙන්නේ නැහැ. අවිහිංසාව ගැන කතා කළ හැකියි. නමුත් අහිංසාවෙන් ජීවත් වන්නේ නැහැ. ප්‍රායෝගික වශයෙන් අවිහිංසාව පෙන්වන්නේ නැහැ. අද ඇත්තේ අපට පමණක් නොවෙයි මුලු ලෝකයටම හරි ආකාර ව පණිවිඩයක් ලබාගැනීමට කෙනෙකු නැති වූ ස්වභාවයක්. තෙහෙට්ටුවට පත් වූ වේදනාව එක් රැස් වූ සමාජයක්.”
“සර් මිනිස්සු වේදනාවට තෙහෙට්ටුවට ලක් වෙන්නෙ තමන්ගෙම චර්යා නිසා මිස වෙන කාගෙවත් වරදක් නිසා නෙමෙයිනෙ.”
“ඔව් ගඟුල්, ඒක නිසා තමයි සර් අපිට කිව්වෙ ජීවිතය විදිහට බොහෝ දෙනා සලකන ගෙවල් දොරවල්, ඉඩකඩම්, රසමුසු ආහාර, සතුටු සාමීචිය ආදිය ජීවිතය නොවන බව. සර් දැක්කා අර කියන ජාති එක්රැස් කරගත්තට පස්සෙත් මිනිස්සු ඒවායින් සතුට හොයා ගන්න බැරිව තම දරුවන් එක්ක එකම නිවසෙ එකම වහලය යට සැනසිල්ලේ ඉන්න බැරුව ඒ භෞතික භාණ්ඩ අතර තනිවෙලා සුසුම් හෙළන හැටි. මිනිස්සු වේදනාවට තෙහෙට්ටුවට පත් වෙන ආකාරය ගැන එදා සර් අදිකාරම් සමරු දේශනේ දී කතා කරනවා. බලන්න ගඟුල් මේ කොටස දිහා.“
“සමහර අවස්ථාවලදී දෙමවුපියන් දරුවන් ගැන කථා කරන කොට ඔවුන් ඉගෙන ගන්නා විෂයධාරාවන් ගැන ආඩම්බරයෙන් කථා කරනවා. ඒ මාර්ගයෙන් ඔවුන්ට ලැබිය හැකි ලොකු තනතුරු ගැන චිත්‍රයක් මවාගෙන ඒ මවාගත් සිතුවිල්ල අනුව තම දරුවන් හැඩ ගස්වා බලයෙන් හෝ ඒ පැත්තට ගමන් කරවීමට හැකි තරම් මහන්සි ගන්නවා. ඒ නිසාම දහස් සංඛ්‍යාත දරුවන් ගොරෝසු වී තනි වී, ළමා වියෙහි දී ලබා ගත යුතු සතුට ලබා ගැනීමට නොහැකි වී දෙමව්පියන් දෙස අමුතු ආකාරයකින් බලනවා. මේ දේවල් ගැන අදිකාරම්තුමා කථා කළා. මේවා එතුමා පෙන්වා දුන්නා.”
”සර්, අදිකාරම්තුමා වගෙම පලිහවඩන සර්රුත් තමා අවට සමාජය දිහා ඒ ඇහින් ම බලපු කෙනෙක් නේද?“
”ගඟුල්, පලිහවඩන සර් කියන්නෙ අදිකාරම්තුමා වගෙම මිනිස්සු ගොඩක් දේවල්වලින් මත්වෙලා ඉන්න බව දැකපු කෙනෙක්. අදිකාරම්තුමා ඇයි තරුණ ප්‍රජාව දුම්බීමෙන්, මත්පැනින් වගෙම හිංසක ක්‍රියාවලින් වළක්වා ගන්න ඕනෙ කියලා කටයුතු කළේ කියන එක මතුපිටින් නෙමෙයි ගැඹුරින් දැකපු කෙනෙක්. අදිකාරම්තුමා මත්වීම ගැන දේශනයක් කරන කොට මත්ද්‍රව්‍යවලින් විතරක් නෙමෙයි ජාති - ආගම් - කුල - දුප්පත් - පොහොසත් - උගත් - නූගත් ආදි වශයෙන් මත් වෙලා ඉන්න එක ගැනත් කතා කළා. පලිහවඩන සර් අපට උපනිෂද් දර්ශනය උගන්නන කොටත් ඒ කාරණා මතු කළා. මන් කැමතියි ආයෙත් සර්ගෙ ප්‍රකාශයක් උපුටා දක්වන්න. අද ජාති ආගම්භේද මුල් කරගෙන රට රටවල් අතර කොච්චර ගැටුම් ද? එදාටත් වඩා සර්ලා වගෙ උත්තමයන් අවශ්‍ය වෙන්නෙ අද සමාජයට. ඒත් අද භෞතික ව අදිකාරම්තුමාලා පලිහවඩන සර්ලා අපි අතර නැහැ. ඒක නිසා ගඟුල් ඔයගොල්ලන්ට අපිට වෙනදාටත් වඩා ගුරුවරුන් හැටියට වගකීමක් යුතුකමක් තියෙනවා ඒ අදහස් සමාජයට ගෙනියන්න. බලන්න ගඟුල් පලිහවඩන සර්ගෙ මේ ප්‍රකාශය දිහා.”
“ආගම්, ජාති, කුල, දුප්පත්-පොහොසත්, උගත්-නූගත් ආදි භේදවලින් වඩ වඩාත් මිනිසුන් කොටු වී පටු වී සිටිනවා. තමා මවාගත් දේවලින් කොටු වී කාලය ගත කරන විට අනෙක් දේ පෙනෙන්නේ නැහැ. ජාතිවාදය නිසා තනි වූ කොටු වූ පුද්ගලයාට පෙනෙන්නේ අනෙක් ජන කොටස්වල වැරදි. සිතෙන්නේ ඔවුන් නැති කිරීමට, විනාශ කිරීමට. වස්තු තණ්හාවෙන් පෙළෙන මිනිසාට දරුවන්ගේ දුක සැප සොයා බැලීමට ඔවුන්ට ආදරයෙන් කතා කිරීමට වෙලාවක් නැහැ. ගෙදර සිටින දරුවන් සමග පවා සුහදව වේලක් ආහාර ගැනීමට හිතෙන්නේ නැහැ. වස්තුව රැස්කර ගැනීම පරමාර්ථය කරගත් මිනිසා ඒ තණ්හාව නිසා ගොරෝසු වෙනවා.”
”මට මතකයි සර් අපිට දවසක් උගන්නද්දි කිව්වා අදිකාරම්තුමා, පලිහවඩන සර් වගේ අල්පයක් චරිත මේ යුගේදි පිරෙව්වෙ අතීතයේ කවර හෝ යුගයක බෞද්ධ දාර්ශනිකයන්, උපනිෂද් චින්තකයන් වගෙම සොක්‍රටීස්තුමා වගෙ චරිත පුරවපු හිස්තැන කියලා.”
“ඔව් ගඟුල්, මම කැමතියි ඒ ප්‍රශ්නෙට මෙහෙම උත්තරයක් දෙන. දාර්ශනිකයන්ට පොදු ලක්ෂණයක් තමයි මුලින් තමන් ජීවත් වන සමාජය හොඳින් අවලෝකනය කරනවා. ඊට පස්සෙ සමාජය අබිමුව ප්‍රශ්නපත්‍රයක් තියනවා. අන්තිමට ඒ ප්‍රශ්නපත්තරේට උත්තර ලියන්න පුළුවන් තැනට මානව ප්‍රජාව ගේනවා. පලිහවඩන සර්ගෙ මේ දේශනයෙනුත් අපිට එහෙම තැන් මතු කර ගන්න පුළුවන්. මේ එහෙම එක තැනක්.”
“දරුවන් ඉදිරියෙහි දී මත්පැන් බොමින් අවිචාරවත්ව වැඩිහිටියන් හැසිරෙන ආකාරය දක්නා දරුවන් තුළ ඔවුන් කෙරෙහි ආදර ගෞරවයක් ඇති වේ ද? ලොව පහළ වූ ශ්‍රේෂ්ඨ ශාස්තෘවරුන්ගේ ධර්මය අනුව ජීවත් වන බව කියමින් ඒවා ප්‍රායෝගික ජීවිතයෙන් මුලුමනින් ම ඈත් කර චාරිත්‍රානුකූල ඇදහිල්ලකට පමණක් සීමා කර ගෙන සිටින මිනිසුන් ජීවිතයෙහි දී කරන හරයක් නැති දේවල් නිසා කොතරම් දුරට පිරිහී ගොස් ද? අද මිනිස් සමාජයෙහි කරන වැඩ කටයුතුවල කොතෙක් දුරට හරයක් ඇද්ද?”
“සර් මේ ප්‍රශ්නවලට අපි අවංක නිවැරදි උත්තර හොයනව නම් මීට වඩා වෙනස් සමාජයක් ඇති වේවිනෙ.”
“පලිහවඩන සර් කියනවා ලෝකය ගැඹුරින් අවබෝධ කරගෙන හිටපු කෙනෙක් ජීවත් ව ඉන්දැද්දි පෙන්නපු කරුණු දිහා එතුමා ජීවත් ව සිටියදී ඇස් ඇරලා බලන්න බැරි උනානම් අඩුම ගාණේ අප අතරින් ඒ චරිතය වෙන් වෙලා ගියාට පස්සෙ වත් ඒවා දිහා බලන්න කියලා.”
“සර් මේ චරිතය ගැන නොදන්න අයට යම් චිත්‍රයක් හදා ගන්න මේ කතා කරපු කාරණා ගොඩක් උදව් වේවි. මෙයට අමතර ව සර් ලබලා තියෙන සම්මත උගත්කම් ගැනත් අපි ටිකක් කතා කරමු ද? මොකද ඒවා උදව් වේවි මේ උගත්කම් ලබපු ලෝකෙට තමන්ගෙ දැනුම ශක්තිය යොදවන්න ඕන කාටද කොතෙන්ට ද කියන කාරණා පෙන්නලා දෙන්න.”
“සර්ගෙ පුතා රවී පහුගිය දවසක සර් පිළිබඳ ජීවදත්ත සටහනක් එවලා තිබුණා. මන් ඒක පාදක කරගෙන ඒ ගැන කෙටි විස්තරයක් කරන්නම්.”
“සර් උපදින්නෙ 1926 අවුරුද්දෙ නොවැම්බර් 26. නැති වෙන්නෙ 2025 ජූනි 08. තමන්ගෙ ප්‍රාථමික අධ්‍යාපනය දම්පැල්ල ග්‍රාමීය පාසලේ ලබපු අපේ සර්ව ද්විතීයික අධ්‍යාපන සඳහා කෝට්ටේ ආනන්ද ශාස්ත්‍රාලයට අරගෙන එන්නේ ප්‍රසිද්ධ ගත් කතුවරයෙක් වෙච්ච පීටර් විජේසිංහ මහත්තයා. ඉගෙන ගැනීමේ අරමුණින් ගමින් නගරයට සංක්‍රමණය වීම ගැන තිබිච්ච මේ ප්‍රවේශය ඒ මුළු පවුලට ම බලපානවා. සර්ගෙ අක්කා, ලොකු මල්ලි අමර පලිහවඩන, ඊළඟ මල්ලි සිරි පලිහවඩන, පොඩි මල්ලි නිමල් පලිහවඩන මේ ඔක්කොම වෙන දේකට නෙමෙයි ඉගෙන ගන්න ම කොළඹට එනවා. ඒ කියන්නෙ ආනන්ද ශාස්ත්‍රාලෙට. මේ කාලෙ ශාස්ත්‍රාලෙ විදුහල්පති විදිහට කටයුතු කළේ අදිකාරම්තුමා. එතුමාගෙන් ගණිතයයි පාළියි ඉගෙන ගන්නත් පලිහවඩන ශිෂ්‍යයාට අවස්ථාව ලැබුණා. 1944 දි ආනන්ද ශාස්ත්‍රාලයෙන් ශිෂ්‍යයො හතර දෙනෙක් විශ්වවිද්‍යාලයට තේරෙනවා. මහින්ද ශිෂ්‍යයා එයින් එක් කෙනෙක්. එතුමා 1947 අවුරුද්දෙදි තමන්ගෙ ශාස්ත්‍රවේදී ගෞරව උපාධිය ලබනවා. ඊට පස්සෙ 1948 දි ගුරුවරයෙක් විදිහට ශාස්ත්‍රාලෙට සම්බන්ධ වෙලා සේවය කරනවා. ඊටත් පස්සෙ 1952 දි කොළඹ විශ්වවිද්‍යාලයෙන් ම ශාස්ත්‍රපති උපාධිය දිනා ගන්නෙ විශිෂ්ට සම්මානයකුත් එක්ක.”
“සර් මේ කාලෙ තුළ සර්ගෙ ජීවිතේ සිද්ද වෙචච් විශේෂ දේවලුත් ඇතිනෙ.”
“ඔව් ගඟුල් එහෙම සිද්ධි කීපයක් ගැන අපේ රවීත් තමන්ගෙ සටහනේ ලියලා තිබුණා. ඉන් එකක් මම ඒ සටහනින් ම උපුටලා දක්වන්නම්. බලන්න ගඟුල් මේ ජීවදත්ත සටහනේ තුන්වෙනි පිටුවෙ තියෙන මේ කොටස.
“කොළඹට පැමිණෙන විට ඉංග්‍රීසි හෝඩිය පවා හරිහැටි නොදැන සිටි මහින්ද, උපාධිය ලබා නොබෝ දිනකින්, ඉංග්‍රීසි අක්ෂර වින්‍යාස තරඟයකට ඉදිරිපත් වී ප්‍රථම ස්ථානය දිනා ගත්තා. දෙවෙනි ස්ථානය දිනාගත් විදේශික කාන්තාව, තමා බ්‍රිතාන්‍ය සරසවියක ඉංග්‍රීසි භාෂාව පිළිබඳ මහාචාර්යවරියක් බවත්, ලොව අනික් කෙළවර වසනා තරුණයෙක් මෙලෙස මගේ මව්බස හැදෑරීම සඳහා දක්වන උනන්දුව මහත් සේ අගයන්නෙමි යි පවසමින් මහින්දට සුබ පැතුවා.”
“සර් ඔය ප්‍රකාශෙ පලිහවඩන සර්ගෙ විශිෂ්ට දක්ෂතාවට වගෙම අර ඉංග්‍රීසි මහාචාර්යතුමියගෙ නිහතමානිකමත් පෙන්වනවා කියලයි මට හිතෙන්නෙ. මේවා ඇත්ත ඇකඩමික් වෙන්න කැමති අය තමන්ගෙ ආදර්ශ පාඨ කරගන්න ඕන කරන ප්‍රකාශ. අපි රවී මහත්තයටත් ස්තුතිවන්ත වෙන්න ඕනෙ එහෙම තැන් මතු කිරීම ගැන. දැන් සර් අපි අර ජීවදත්තෙ අනික් තැන්වලටත් යමු ද?”
“ගඟුල්, 1955 අවුරුද්දෙදි තමයි සර් ආනන්ද ශාස්ත්‍රාලෙ විදුහල්පති තනතුරට පත් වෙන්නෙ. 1960 අවුරුද්ද වෙනකං සර් ඒ තනතුරේ ඉන්නවා. 1960 දි තමයි සර් වැලිවියෙ සෝරත නායක හාමුදුරුවන්ගෙ යුගයෙ දි විද්‍යෝදය විශ්වවිද්‍යාලෙ ආචාර්ය මණ්ඩලයට සම්බන්ධ වෙන්නෙ. සර් සංස්කෘත විෂය පිළිබඳ මහාචාර්යවරයා බවට පත් වෙන්නෙ 1971 දි. 1972 දි තමයි සර් ආරාධිත පශ්චාත් ආචාර්ය උපාධි පර්යේෂකයෙක් විදිහට ඇමෙරිකාවෙ හාවඩ් විශ්වවිද්‍යාලයට යන්නෙ.”
“සර් අපි අහලා තියෙනවා සර් ඇමරිකාවෙ නෝර්ත් වෙස්ටන් විශ්වවිද්‍යාලෙත් වැඩ කළා කියලා.”
“ඔව් ගඟුල්, ඊට කිට්ටු කාලෙක සර් අර ඔයා කිව්ව විශ්වවිද්‍යාලෙ ඉතිහාසය හා ආගම් පිළිබඳ අධ්‍යයනාංශෙ ආරාධිත මහාචාර්යවරයෙක් විදිහට වැඩ කරලා තියෙනවා. ඒ විතරක් නෙමෙයි අපි අවුට් වෙච්ච අලුත විශේෂ ආරාධනයක් ලබලා සර් ඇමෙරිකාවෙ කෝල්ගේට් විශ්වවිද්‍යාලෙ ලෝක ආගම් පිළිබඳ සම්මානිත මහාචාර්යවරයෙක් විදිහට වැඩ කරනවා. ඒ වගෙම මෙතෙන්දි මට අමතක වෙච්ච තවත් දෙයක් තියෙනවා. ඒ 1966 දි සර් පේරාදෙණිය විශ්වවිද්‍යාලයෙන් තමන්ගෙ ආචාර්ය උපාධිය දිනාගන්නවා ඍග්වේදය පිළිබඳ පර්යේෂණ නිබන්ධය ඉදිරිපත් කරලා.”
“සර් කල්‍යාණි ටීචර් එහෙම නැත්තං කුසුම් මැඩම් කියලා මතක් කරන අපේ සර්ගෙ නෝනව සර්ට මුණ ගැහෙන්නෙත් ඒ පශ්චාද් උපාධිය කරන කාලෙ නේද?”
“ඔව් ගඟුල්, හැබැයි ඒ පීඑච්ඩී එක කරන කාලෙ නෙමෙයි සර් කොළඹ විශ්වවිද්‍යාලෙ එම්ඒ එක කරන කාලෙ.”
“මට මතකයි සර් දවසක් කිව්වා පලිහවඩන පවුලෙ සහෝදරයො තුන් දෙනෙක් එකම පවුලෙ සහෝදරියන් තුන්දෙනෙක් ය විවාහ කරගත්තෙ කියන කාරණේ.”
“ඔව් ගඟුල්, ඒක අපට රාමායණේ රාම, භරත, ලක්ෂ්මණ, භරත කියන සහෝදරයො හතර දෙනා සීතා, මාණ්ඩව්‍යා, ඌර්මිලා, ශ්‍රැතකීර්ති කියන එකම පවුලෙ සහෝදරියන් හතර දෙනා විවාහ කරගත්ත එකට සමාන කතාවක්. මහින්ද පලිහවඩන සර් විවාහ වෙන්නෙ ඒ පවුලෙ ලොකු දුව වෙච්ච කල්‍යාණි සංඝමිත්තා කියන අපේ ගුරුපත්නියත් එක්ක. ඊළඟට මේ රටේ යෝග පිළිබඳ නමක් දිනාගත්ත අමර පලිහවඩන මහත්තයා විවාහ වෙන්නෙ කල්‍යාණි මැඩම්ගෙ සහෝදරියක් වෙච්ච රාණි මැතිනියත් එක්ක. ඊළඟට අපිට ගොඩක් කිට්ටුවෙන් ආශ්‍රය කරන්න ලැබුණ අපි ගොඩක් දෙනා සිරි අන්කල් කියලා කතා කරපු සිරි පලිහවඩන මහත්තයා විවාහ වෙන්නෙ ඒ පවුලෙ පොඩි දුව සීතා ලක්ෂ්මී ඒ කියන්නෙ අපි ලක්ෂ්මී ඇන්ටි කියලා කතා කරපු මහත්මියත් එක්ක.”
“සර් අපි ටිකක් කතා කරමු ද සර්ගෙ ග්‍රන්ථ වගෙම ලේඛන සම්පාදනය ගැන.”
“ඒ ගැන අපිට කතා කරන්න ගොඩක් දේවල් තියෙනවා ගඟුල්. මන් ඒවයින් විශේෂ තැනක් දෙකක් ගැන විතරක් කියන්නම්. එකක් තමයි සර් මහාචාර්ය ජොන් රොස් කාටර් කියන විද්වතාත් එක්ක ධම්මපදයට කරපු විග්‍රහ සහිත විශිෂ්ට පරිවර්තනය. අපේ විශ්වවිද්‍යාලෙට හැට වසරක් පිරිච්ච වෙලාවෙ විශ්වවිද්‍යාලයෙන් ප්‍රකාශයට පත් කරපු The Indra Cult as Ideology කියන පොතත් ගොඩක් විද්වතුන්ගෙ සම්භාවනයට පත් වුණා. ඒ වගෙම ක්‍රිෂ්ණමූර්තිතුමාගෙ ග්‍රන්ථ කිහිපයක් ම සර් සිංහලයට පරිවර්තන කළා. මන් ඔයාටත් කියවන්න දීලා තියෙන මනුෂ්‍ය වර්ගයාගේ කථාන්තරය, චින්තන ජාලය, අද අලුත් දිනයකි, මරණින් මතු ජීවිතය වගේ පොත් ඒ කාරණේට උදාහරණ හැටියට දක්වන්න පුළුවන්. ඒ වගෙම සිංහලෙන් වගෙම ඉංග්‍රීසියෙනුත් ගොඩක් ලිපි ලියලා තියෙනවා. සර් සංස්කෘත ගැන විතරක් විශේෂඥයෙක් නෙමෙයි. පාලි ගැන වේවා ඉංග්‍රීසි සාහිත්‍යය ගැන වේවා දෙයක් දැන ගන්න ඕන උනාම අපි ගියේ සර් හොයාගෙන. මට මතකයි අපේ වෝල්ටර් මාරසිංහ මහාචාර්යතුමා සැරයක් කිව්වා මෙතුමත් එක්ක කතා කරන එක වෙලාවටකට හිතෙන්නෙ මේ මහා සංස්කෘත පඬිවරයෙක් නේද කියන එක කියලා. ඊළඟට පාලි ගැන කතා කරන කොට පාලි මහාචාර්යවරයෙක් හැටියටත් ඉංග්‍රීසිය ගැන කෙරෙන සාකච්ඡාවක දි දැනෙන්නෙ ඉංග්‍රීසි මහාචාර්යවරයෙක් හැටියටත් කියලා. මේ මගෙ නෙමෙයි අපේ මාරසිංහ සර්ගෙ වචන.”
“සර් පලිහවඩන සර් කාලයක් කැලණිය විශ්වවිද්‍යාලෙත් වැඩ කළා නේද?”
“ඔව් 1975 ඉඳලා 1980 වෙනකන් කැලණියෙත් වැඩ කළා.”
“සර් පලිහවඩන සර්ගෙ වෘත්තීය සේවා, සමාජසේවා ජීවිතය වගෙම ලබපු සම්මාන ගැනත් අපිට කතා කරන්න තව දේවල් තියෙනවා නේද?”
“ඔව් 1996 ඉඳලා 1999 වෙනකන් සංස්කෘතික කටයුතු දෙපාර්තමේන්තුවෙ ප්‍රලේඛන ඒකකයෙ අධ්‍යක්ෂවරයා විදිහට කටයුතු කළේ සර්. මන් හිතන්නෙ සර් පරිගණක භාවිතයෙන් ගොඩක් වැඩ කරන්න ඉගෙන ගත්තෙත් මේ කාලෙදි. මට මතක හැටියට 1996 නැත්තං 97 දි ජයවර්ධනපුර විශ්වවිද්‍යාලයෙ සම්මානිත මහාචාර්ය පදවිය ලබනවා. 2002 අවුරුද්දෙදි සර් ඇමෙරිකාවෙ කෝල්ගේට් විශ්වවිද්‍යාලයෙන් මානවශාස්ත්‍ර පිළිබඳ ජාතික ප්‍රදානය ලත් ආරාධිත මහාචාර්ය පදවිය ලබනවා. 2003 දි සබරගමුව විශ්වවිද්‍යාලයෙන් සාහිත්‍යසූරි සම්මාන උපාධිය ලබනවා. 2005 දි ශ්‍රී ලංකා ශිඛාමණී ජාතික ගෞරව සම්මානය ලබනවා. සර්ගෙ සමාජ සේවා ගැනත් පොඩි සඳහනක් කරන්න ඕනෙ මෙතෙන්දි. ආචාර්ය ඊ.ඩබ්ලිව්. අදිකාරම් පදනමේ භාණ්ඩාගාරික විදිහට, අනුලා විද්‍යාලය නීතිගත පාලක මණ්ඩලයේ යාවජීව සාමාජික විදිහට ශ්‍රී ලංකා නිර්මාංසික සමිතියෙ සභාපති වගෙම පස්සෙ කාලෙක ඒකෙ අනුශාසක විදිහට ශ්‍රී ලංකා ක්‍රිෂ්ණමූර්ති මධ්‍යස්ථානෙ සභාපති විදිහට සර් විශිෂ්ට සේවා සම්ප්‍රදාන සිද්ද කරලා තියෙනවා.”
“විශ්වවිද්‍යාලෙ විශේෂ තනතුරුත් දැරුවා නේද පලිහවඩන සර්.”
“ඇයි සර් තමයි අද භාෂා, සංස්කෘතික හා ප්‍රාසංගිකකලා අධ්‍යයනාංශය විදිහට තියෙන අපේ අධ්‍යයනාංශෙ දෙවැනි අංශප්‍රධානවරයා. එතකොට මේ අංශෙ නම සංසකෘත හා වාග්වේද අධ්‍යයනාංශය. සර් අපේ අංශෙ පස්සෙත් අවස්ථා දෙකකදි නැත්තං තුනකදි අංශප්‍රධාන විදිහට කටයුතු කළා. ඒ වගෙම ශාස්ත්‍ර පීඨාධිපති විදිහට වැඩ කළා. සර් විශ්‍රාම යන්නෙ මාස හතරකට වැඩිකාලයක් වැඩ බලන උපකුලපති විදිහටත් සේවය කරලයි.”
“සර් තමන් ගැන කියපු දෙයක් රවී අපට එවලා තිබුණ ජීවදත්ත සටහන අගට එකතු කරලා තිබුණා. ඒක මට හිතෙන්නෙ සර්ගෙ ජීවිතය ගැන සර් කරන ආත්ම භාෂණය කියලයි.”
“සර් ඒකත් අපි මෙතෙන්ට සම්බන්ධ කරමු ද?”
“මා ඉන්දියානු සම්භාව්‍ය සංගීතයට කැමතියි. හිතුණු විට, පොත්පත් කියවනවා. ප්‍රවෘත්ති හා ඉඳහිට රූපවාහිනියෙන් ක්‍රිකට් තරඟ නරඹනවා. නිතිපතා ව්‍යායාම කරනවා. ගෙවතු වගාවත් කරනවා. නමුත් එතරම් සාර්ථක නැහැ. මා පාරිසරික ගැටළු සහ දේශපාලනය, විද්‍යාව හා ආගම සම්බන්ධ පෘථුල නව ප්‍රවණතා අවබෝධ කර ගැනීමට කැමතියි. නමුත් මා ආගමික හෝ දේශපාලනික දෘෂ්ටිවාද කරපින්නා ගෙන සිටීමට අකමැතියි. මා කිසිම දෘෂ්ටිවාදයක් අනුගමනය කරන්නේ නැහැ. මා ඇත්ත ඇති සැටියෙන් දැකීමට උත්සාහ කරනවා. විශේෂයෙන්ම කෙනෙකුගේ මානසික හා චිත්තවේගීය තත්ත්වයන් ගැන. එය කෙනෙකුට ගැටුම්වලින් මිදී, සුමට අන්‍යෝන්‍ය සම්බන්ධතා පවත්වා ගැනීමට උපකාරී වෙනවා. එමෙන්ම එය කෙනෙකු තමා ගැන ඕනෑවට වඩා බැරෑරුම් ලෙස සැලකීමෙන් වළක්වනවා.”
“සර් පලිහවඩන සර් කියන්නෙ කෙනෙකුට දර්ශනසූරී උපාධි මාතෘකාවක්නෙ.”
“ඔව් ගඟුල්, කවුරු හරි දැනීමක් හැකියාවක් විතරක් නෙමෙයි හැඟීමක් තියෙන කෙනෙක් මේ මාතෘකාව කරන්න ඉදිරිපත් වෙනවනම් මම කැමතියි බොහොම සතුටින් ඒකට උපදේශකත්වය දෙන්න.”
“සර් අපිට බැරි ද පලිහවඩන සර් නමින් පදනමක් හදන්න.”
“සර් කරපු වැඩ කරගෙන යන්න පදනමක් අවශ්‍ය නැහැ කියලයි මට හිතෙන්නෙ. සංවිධාන පදනම් හදලා කාලයක් යනකොට ඒවයෙ අරමුණු වෙනුවට වෙනත් වෙනත් දේවල් ඒකට එකතු වෙන්න පුළුවන්. සර් සංවිධානවල, පදනම්වල වැඩ කළේ ඒ අවබෝධය ඇතුව. අපි ආයෙත් සර් 1986 දි අදිකාරම් සමරු දේශනයට ගියොත් අපට පුළුවන් ඒ ගැන පැහැදිලි අදහසක් ඇති කර ගන්න.”
“සර්, ඇත්තටම සමරු දේශන ගැනත් පලිහවඩන සර්ට තිබුණෙ සමාජෙ ගොඩක් දෙනාට තියෙන අදහසට වඩා වෙනස් අදහසක් නේද?”
“ඔව් ගඟුල්, සර් එදා දේශනේ දි කියනවා අපි මේ සමරු උත්සවේකට සහභාගි වෙලා අපේ වගකීම ඉටුකළා කියලා හිතන එක නෙමෙයි අපි කරන්න ඕනෙ කියන එක. අපි එකතු වෙලා එතුමාගේ මේ දිනය වෙනුවෙන් යමක් කළා කියලා හිත සැහැල්ලු කරගන්න එකේ තේරුමක් නැහැ. එතුමා කියන්නෙ අවිචාරයෙන් කරන දේවලට සිරිත්වලට වැදගත් තැනක් දෙන්න එපා කියලයි. පලිහවඩන සර් අදිකාරම්තුමාගෙ මුලු ජීවිතය හැඳින්නුවෙ ප්‍රායෝගික සම්පූර්ණ ජීවිතයක් විදිහට. ඒක අසම්පූර්ණ නෙමෙයි පූර්ණ කතාන්තරයක් හැටියට. එදා කතාවෙ තවත් කොටසක් මන් කැමතියි ගඟුල් උපුටලා පෙන්වන්න. මේ බලන්න මේ කොටස.”
“ඉතා විසිතුරු විධියට, ලස්සණ විධියට බටනළාවකින් ඉමිහිරි වාදනයක් හමාගෙන එළියට විහිදී යනවිට ඒ මිහිරි නාදය බටනළාවේ කොතැන රැඳිලා තිබුණ ද කියා අප දන්නේ නැහැ. බටනළාව ඒ මිහිරි නාදයට අයිතිවාසිකම් කියන්නේත් නැහැ. නමුත් මිහිරි බව කවුරුත් දන්නා දෙයක්. අදිකාරම්තුමාගේ ජීවිතය බටනළාවකින් විහිදුණ මිහිරි සංගීතයක් බඳු යි. ඒ කිසිම දේකට එතුමා අයිතිවාසිකම් කීවේ නැහැ. ඒ කිසිම දෙයක් තමාගේ ධර්මය හැටියට හඳුන්වා දීමට එතුමා මහන්සි ගත්තේ නැහැ. ඒ කිසිම දෙයක් මගින් වාදයක් ගොඩනගා අනුගාමිකයන් හදා ගැනීමට උත්සාහ කළේ නැහැ. එතුමාගේ ක්‍රියාවලිය මලකින් විහිදෙන සුවඳ වගෙයි. කිසි කෙනෙක් දන්නේ නැහැ ඒ සුවඳ කොහෙන් ආවා ද කියා.
එතුමාගෙන් විහිදුණ සුවඳත් ආපසු එකතු කර ගෙන රඳවා ගන්නට උත්සාහ කළේ නැහැ. එයට අයිතිවාසිකම් කීවේ නැහැ. භෞතික වශයෙන් ආරක්ෂා කරගත යුතු දෙයක් එතුමා අපට තබා ගියේ නැහැ. හිමින් සීරුවේ සුළඟට පාවී යන හිරු එළියෙන් ඔපවත් වූ වළාකුළක, සුවඳින් හා පැහැයෙන් පිරී ගිය මලක, සංගීත භාණ්ඩයකින් නිකුත් වී සුළඟට මුසු වන මිහිරි සංගීතයක, දොළ පාරක ගලා බසින ජලයෙන් නිකුත් වන සුළං පොදක, ගහක අඬන කුරුල්ලෙකුගේ නාදයෙහි, පුංචි සතුන් එකට එක්වී නිදහසේ සැරිසරන ස්ථානයක එතුමාගේ චින්තනය ඉතුරු වී තිබෙනවා.”
“සර් හරිම ලස්සන තැනක්නෙ මේ.”
“එහෙම කියලා විතරක් ප්‍රමාණවත් නැහැ ගඟුල්. පලිහවඩන සර් කියන්නෙ ලෝකයේ පහළ වෙච්ච ශ්‍රේෂ්ඨ ශාස්තෲන් වහන්සේලා දේශනා කරලා තියෙන්නෙ ප්‍රායෝගික ධර්ම. එදා කතාවෙදිත් සර් කිව්වෙ බුදුහාමුදුුවො දේශනා කළේ ප්‍රායෝගික ධර්මයක් මිස ඇදහිය යුතු ආගමක් නොවන බවයි. ලෙඩ වුන විට, ගෙයක් හදන විට, අත්තිවාරමක් කපන විට, කෙනෙකු මැරී තුන් මසක් ඉකුත් වූ විට පින් පෙත් දීමට චාරිත්‍ර පද්ධතියක් ඉටු කිරීමට කැප වුනු ආගමක් නෙමෙයි උන් වහන්සේ දේශනා කළේ ප්‍රායෝගික ශ්‍රේෂ්ඨ ධර්මයක් බවයි.
ක්‍රිස්තුස් වහන්සේ තමන් විශ්වාස කළ සත්‍යය වෙනුවෙන් වැඩ කිරීම නිසා කුරිරු මරණයකට පත් වෙච්ච ආකාරය ගැනත් සර් කතා කළේ සංවේගයෙන්. සර් දැක්කා අද මුළු මනුෂ්‍ය සමාජයම ඒ ශ්‍රේෂ්ඨ ශාස්තෘාන් වහන්සේලා දේශනා කළ ධර්මයෙන් ඈත් වෙලා ඉන්න හැටි. ඒ ඈත්වීමේ හේතුව නිසා හටගත්ත තනි බව නැති කර ගැනීමට ජාති වශයෙන් කුල වශයෙන් බෙදිලා ඉන්න හැටි. එතුමා එදා කිව්වා අදිකාරම්තුමා ගැන අපේ හිත්වල ඇත්තටම ආදරයක් ගෞරවයක් තියෙනවා නම් අපි කරන්න ඕනෙ මොකක් ද අපේ වගකීම අපේ කාර්ය භාරය මොකක් ද වෙන්න ඕනෙ කියන එක. සර් අපි ඔක්කොමගෙන් ම ඉල්ලා හිටියෙ අදිකාරම්තුමාගෙ ඒ ප්‍රායෝගික ජීවන දර්ශනය අලුත් පරම්පරාවට හඳුන්වා දෙන්න කියලයි. මන් කැමතියි ගඟුල් එදා ඒ දේශනය අවසන් කරමින් සර් අන්තිමට කළ ප්‍රකාශයත් උපුටලා දක්වන්න.”
“මිය ගිය එක එක නායකයන් වෙනුවෙන්, විවිධ පුද්ගලයන් වෙනුවෙන් පදනම් හා ආයතන පිහිටුවා ගෙන තිබෙනවා. එබඳු හරයක් නැති, ගැඹුරක් නැති පදනම් හෝ ආයතන මේ ශ්‍රේෂ්ඨ මනුෂ්‍යයාගේ නාමයෙන් ඇති නොවේවා යි මා ප්‍රාර්ථනා කරනවා. සැම මිනිසෙකුගේ ම ජීවිතය ප්‍රායෝගික පදනමක් වේවා යි අපි ප්‍රාර්ථනය කරමු. හැම මිනිසෙක් ම ජීවිත දයාවෙන් හා කරුණාවෙන් පිරිපුන් පදනමක් විය යුතුයි.
එයයි අදිකාරම් චින්තනය, එයයි අදිකාරම් පදනම”
“සර්”
මෙසේ ආමන්ත්‍රණ පදය පමණක් කියා විස්මයෙන් සිය ආචාර්යවරයා දෙස බලා මඳක් නිහඬ ව සිටි ගඟුල් අනතුරුව කතා කෙළේ ය.
“හරි සර්, දැන් මට හොඳටම පැහැදිලියි අදිකාරම්තුමා වෙනුවෙන් විතරක් නෙමෙයි අපේ පලිහවඩන සර් වෙනුවෙනුත් අපි කරන්න ඕනෙ මොකක් ද කියන එක.”
“ගඟුල්, අපේ ජීවිත කාලෙදි අපට මුණ ගැහෙනවා තමන් කඳුමුදුනට නැගලා අපිවත් එතෙන්ට කැඳවන මිනිස්සු. මගෙ ජීවිතේ දි මන් එහෙම ලබපු පළවෙනි අද්දැකීම තමයි මගෙ නැති වෙච්ච අය්යා. මන් අය්යා නැති වෙච්ච දවස්වල අනුරාධපුර අධ්‍යයන චාරිකාවකදි ලියපු කවිය ම තමයි මට අදිකාරම්තුමා වෙනුවෙන් ලියන්න තියෙන්නෙත්. අපේ පලිහවඩන සර් වෙනුවෙන් ලියන්න තියෙන්නෙත්.”
“එහෙනන් සර් හෙට හම්බ වෙනකන් අදට නවතිමු, ඒ කවියත් සිහි කරලා.”
කඳු මුදුන දකිමි එහි සිට හිනැහෙන ඔබ දකිමි
කඳු මුදුනට කැඳවන ඔබගේ හදවත දකිමි
කඳු මුදුනට යන මග හඳුනා ඒ මග ඇදෙමි
කඳු මුදුනට පිවිසෙමි මම මිටියාවත දකිමි
