Sunday, December 1, 2024

120. අනුරාධපුරේ දවසකුත් ඇති!

ග්‍රීසියෙන් පෙරදිගට පාත් වුණ දැරිවියක්ය කියලා කේන්දරේ තිබ්බට ⁣වැහිදැරියට හිතෙන්නෙම පූර්වාත්මභව හුඟක ඉන්න ඇත්තෙ අනුරාධපුරේ කියලයි. ඒ තරම් තද ආදරයක් වැහිදැරියට අනුරාධපුරේ එක්ක තියෙනවා.

මාසෙකට දෙතුන් පාරක් යන්න සැලසෙන දිගු තීර්ථ චාරිකා එකතුව පිරික්සලා බැලුවම, කොවිඩ් කාලෙ ඇරුණම ජීවිතේ අනිත් හැම අවුරුද්දෙම වැසි දැරිවිට වසරකට කීප වතාවක් අනුරාධපුර යන්න වැඩ සැලැස්වෙනව. හරියට තද ආත්මීය බන්ධනයකින් වැහිදැරිවිව රජරටට බැඳලා තියෙනවා වගෙයි.

ඉස්සර හැම අවුරුද්දෙම අනුරාධපුරේ යන්න වැහිදැරිවිට වැදෙන චාන්ස් එක තමා ජපුර සරසවියෙ භාෂා හා සංස්කෘතික අධ්‍යයනාංශයෙ බිහිවැඩ චාරිකාව. 

ඒ හැම අනුරාධපුර චාරිකාවකදිම වැහිදැරිය ගියත් නැතත් තාත්තා කුට්ටම්පොකුණ අද්දර සුට්ටං කඩේක රෙදි බෝනික්කො විකුණපු යුවතියකගෙන් බෝනික්කො අරන් ආවා. අදටත් වැහිදැරිවි ගාව මේ රෙදි බෝනික්කො රංචුවක් ඉන්නවා. එයාලාට එක එක කාලෙට නම් වැටුණේ එක එක විදියට. ලෝරා පොත් පෙළ කියවන කාලෙ ලෝරා,මේරි,කේරි. ඉන්දියානු පොත් කියවන කාලෙට රත්නා, ක්රිෂ්ණි.. ඔය විදියට නානාප්‍රකාර නම්වලින් හැඳින්වුණ බෝනික්කො එකතුව ටික ටික වැඩි වෙද්දි බෝනික්කො විකුණූ යුවතිය පුංචි යතුරුපැදියෙන් කාර් පොඩ්ඩෙක් දක්වා විතැන් වෙලා ව්‍යවසායිකාවක් වෙලා උන්නා.

වැහිදරුවා වැහිදැරිවිගෙ ජීවිතේට ආවට පස්සෙ අනුරාධපුරට ගිය හැම වතාවෙම ඔහු මේ බෝනික්කො වෙළඳසැලෙන් වැහිදැරිවිට බෝනික්කෙක් අරන් දෙන්න බලන් උන්නත් ඒ එක වතාවකවත් ඒ වෙළඳසැල තිබුණෙ නෑ. බාගෙදා වෙනත් තැනක - වෙනත් පෙදෙසක - වෙනත් දේසෙක ඒ හුරුබුහුටි රෙදි බෝනික්කියො ඈ අතින් අළෙවි වෙනවා ඇති! 

කුට්ටම්පොකුණු මතකෙත් එක්ක වැහිදැරිවිට මතක් වෙන්නෙ අනුරාධපුරේ අස්සක් මුල්ලක් නෑර සරසවි අය්යලා අක්කලා එක්ක ඇවිදපු හැටි. එදා වැහිදැරිවිගෙ අතින් අල්ලන් නැත්නම් වඩාගෙන ගල්පඩිපේළි නැගපු ශශී අක්කා, හැපී අය්යා, සරසි අක්කා, මුතු අක්කා ඇතුළු ඇතැමෙක් අදටත් මුණගැහෙන සහෝදරාත්ම. ආලෝකා, අයේෂා, මහේෂි, ජනක, සංජීව, කෛලාශි වාගෙ තවත් සහෝදර සහෝදරියන් බොහොමයක් ඔවුන්ගෙ සරසවි සමයෙන් පස්සෙ වැහිදැරිවිට හමුවෙලාම නැති තරම්. වැහිදැරිවිගෙ අම්මායි වැහිදැරිවියි එක්ක නටබුන් අතරෙ ඇවිද යන අතරෙ වැහිදැරිවි පෙරදිග සාහිත්‍යය අපරදිගට ගෙන යනවා නේද කියලා පොරොන්දු කරවාගෙන මනරම් සාහිත සංවාද කරපු අරුණ අය්යා ඇතුළු සමහර සහෝදරවරු ආයෙ නොඑන්නම ජීවිතෙන් සමුගෙන ගිහින්. ඒත් බටු ඇටේක සිට නවයොවුන් දැරියක් වන තෙක් කුඩා වැහිදැරිවිව පරිස්සමින් ගල්පඩි නග්ගවාපු ඔවුන්ගෙ අත්වල සහෝදර උණුහුම, තනියම ගල්පඩිවල පැන පැන යන්න ගත්ත වයස⁣ට ආව නමුත් වැහිදැරියට කිසිදාක අමතක වන්නෙ නෑ.

මතක ඇති කාලෙ ඉඳන් ඒ සරසවි සංචාරවලත්, නිවාඩු සමයන්හි නිවැසියන් එක්ක යෙදුණු ඉසිඹු ගමන්වලත් බොහෝ විට මාර්ගෝපදේශක භූමිකාව දැරුවෙ ශාන්ත හාමුදුරුවෝ. සරසවි ශිෂ්‍ය භික්ෂුවක්ව හාමුදුරුවෝ වැඩවිසූ ආරණ්‍ය සේනාසනය තිබුණේ විජයපුර නිසා නිතැතින්ම හාමුදුරුවෝ මග පෙන්වීමේ කාර්යය භාරගත්තා. ඉන්පස්සෙ හාමුදුරුවෝ සරසවියෙ සංස්කෘත භාෂාව පිළිබඳ කථිකාචාර්ය පදවියකට පත් වීමත් එක්ක නිරන්තරයෙ අපේ අනුරාධපුර චාරිකාවන්වලට ආරණ්‍යමය සැහැල්ලුවක් සහ සන්තුෂ්ටියක් එක් කළේ හාමුදුරුවෝ. වැහිදැරිවිගෙ ආච්චිව රෝදපුටුවෙ තියාගෙන රුවන්වැලි⁣සෑ මලුවෙ පැදකුණු කරවලා ආශිර්වාද කිරීමේ ඉඳලා ප්‍රත්‍යසම්පාදනයත්, ශාස්ත්‍රීය හා සරල සංවාදත් දක්වා හාමුදුරුවෝ අපේ අනුරාධපුර චාරිකා සුවිසාල කරුණාවකින් සහ ප්‍රඥාවකින් පුරවලා තියෙනවා.තමන්ටයි අනුන්ටයි දෙගොල්ලන්ටම වැඩක් නැති සාටෝපී විවාහ උත්සවයක් ගන්නවා වෙනුවට සරලව විවාහය ලියාපදිංචි කරලා උත්සවයක⁣ට වෙන් කරන මුදලින් පාසලකට උපකාර කරන්න තීරණය කරපු වැසි දැරියටයි වැසි දරුවාටයි ජීවිතේ මනරම්ම දවසෙ ස්වේච්ඡාවෙන්ම පිරිත් දේශනා කරන්න භාරගත්තෙත් ශාන්ත හාමුදුරුවෝ. ඉතින් අනුරාධපුර විතරක් නොවෙයි ජීවිතයේ ගොඩක් තැන් ශාන්ත හාමුදුරුවන්⁣ගේ කල්‍යාණ මිත්‍ර ආශිර්වාදයෙන් වියුක්ත කරලා සිහි නංවන්න බෑ. 

කෝම හරි ඔය අනුරාධපුර ගමන්වලදි වැහිදැරිවි ආසාම රියේ පිටිපස්සෙ වීදුරුව⁣ පැත්තට මූණ යොමාගෙන පහුවෙලා යන ගස් වකාරෙන් පිරුණු ලස්සන පාරවල් දිහා බලාගෙන යන්නයි. ඉන්පස්සෙ පූජා නගරයෙ ප්‍රදක්ෂිණා පථවල, ගල් ⁣අල්ලපු පාරවල සහ තණපිඩැලි මත්තෙ, දියබෙරලියා මලක් වගේ සරල වනපස මල් අතින් අරගෙන නිස්කාංසු⁣වෙ ඇවිදගෙන යන්නයි. ඊටත්පස්සෙ නටබුන් - ගල්කණු - ආරාම සංකීර්ණ - පොකුණු - ගරාවැටුණු පුරාතන විශ්වවිද්‍යාල අතරෙ සරමින් - මුරගල්වල හුරුබුහුටි සංඛ-පද්ම රූප අතගාමින් - සමන් සිත්තරා කියපු අනුරාධපුර යුගයෙ සරල සම්භාව්‍ය බව සඳකඩපහණක ලියපෙත්තකින් විඳිමින් - දැක්මෙන් පවා තපස්වරියන්ගෙ සිල් බිඳුණාය කියන නාග මානවකයන්ගෙ සුනම්‍ය තුරුණු කොපුල් මඟඅරිමින් - ඔ⁣රලෝසු කටු ගැන වගේ වගක් නැතුව අමා රස්තියාදුවෙ යන්නයි. 

දෑවුරුද්දක⁣ට විතර ඉහතදි වැහිදැරිවිත්, වැහිදරුවාත්, සුදුඅම්මාත්, සරසවි මිතුරු ගයන්තත් අනුරාධපුර දක්වා යන්න සැලසුම් කරපු හිතුවක්කාර දුම්රිය ගමන දුම්රිය වර්ජනයක්ද කොහෙද හේතුවෙන් බස් ගමනක් බවට පෙරැලුමත් කදිම අනුරාධපුර මතකයක්.

ඒ ගමනෙදි තමා වැහිදැරිවි වැඩිපුරම වෙලාවක් නටබුන් අතර රැඳී උන්නෙ. එක ⁣කොරවක්ගලක් ගාව සෑහෙන වෙලා අපි හතර දෙනා රැඳීගෙන කැටයම් අත ගගා ඉන්න ඇති. රාත්‍රියෙ රුවන්වැලි සෑ මලුවෙ කාලය ගැන හැඟුමක් නැතුව රැඳී ඉඳලා, මහබෝධියට යන මග පහන් පූජා නරඹමින්, ගත කළ වෙලාව හෝරා ගණනක් වෙන්න ඇති. 

වෙස්සගිරියෙ ඇතුළු ගල්ගුහා වෙතටම ගිහින් මිහිඳු මහරහතන් වහන්සේ භාරත රාජ්‍යයම අත්හැරලා සැතපෙන්න තෝරාගත්ත ශිලා යහන වෙතත්, ඉන්පස්සෙ භික්ෂුන් වහන්සේලා භාවනා කරන්න තෝරාගත්ත විශ්ව ශක්ති කේන්ද්‍ර වෙතත් නැගගෙන ගිය ගමන කිසිදා අමතක කරන්න බෑ. වෙස්සගිරියෙ එකිනෙක මත සමබර කරපු සුවිශිෂ්ට තාක්ෂණයකින් යුතු ශිලා කේන්ද්‍රවල විස්මයාවහ බවත් විඳගනිමින් - ගල්පර්වතයෙ ස්වභාවික ගල් ඇඳන් මත ⁣හතරදෙනා එක පෙළට වැතිරිලා - ගලින් කළ කොට්ට මත හිස හොවාගෙන භාවනා කළ මතකය අටවිසිවසක ජීවිතයේ සන්සුන්ම මතකයක්.

'ඒ අමා රස්තියාදුව' නමින් ගයන්ත, ඒ ගමන ගැන කවි හත අටකුත් ලියා තිබුණා මතකයි. 

'ලියවැල් මත වෙලී පැටලී වෙමිනි පමා...

ඇත් අස් සිහ රඳුනි මේ ලෙස දුවනු කිමා...

සඳකඩපහණ මත ඇවිදින හිස ද නමා...

හස රද පැවසුවේ නවතින අයුරු තමා...'

කියා තමයි ඒ කවි ටිකෙහි පළමු කොටස අවසන් කරලා තිබුණෙ. ඒකෙ දෙවෙනි කො⁣ටස බාගෙදා මනුස්සයා දෑවුරුද්දක් තිස්සෙ තාම ලියනවා ඇති. ඕං මේ බ්ලොග් පෝස්ටුව කියෙව්වොත් හෙම මේ තියෙන්නෙ ඒක සම්පූර්ණ කරන්න සිහි කැඳවීමක්!

මෑතක පටන් නිසැකවම අනුරාධපුරේ වාර්ෂිකව යන්න හේතුවක් සපයන්නෙ අනුරාධපුර පිහිටි ශ්‍රී ලංකා භික්ෂු විශ්වවිද්‍යාලය. හැම වසරකම එහි බෞද්ධ අධ්‍යයන අරබයා අන්තර්ජාතික  සම්මන්ත්‍රණයක් පැවැත්වෙනවා. 

මෙවර සම්මන්ත්‍රණය ශාස්ත්‍රකාමීන්ට සැණකෙළියක් බඳු එකක් වුණා. සංවාද, ප්‍රතිසංවාද, තර්ක ඛණ්ඩන මැදින් ඉතා කදිමට ගලා ගියා.වැහිදැරියගෙ ජීවිතේ ඉන්න සමීපතම-ආදරණීයම චරිතයක් වන ආචාර්යතුමියකුත්, ගුරු ජීවිතයට අත්‍යන්තයෙන්ම ආදරය කරන තාරකා එළියක් බඳු සහෝදරියකුත්, තවත් ශාස්ත්‍රකාමී භික්ෂූන් වහන්සේලා සහ සහෝදර සහෝදරියන්ගෙ හුරුපුරුදු මුහුණු රැසකුත් එක්ක වැසිදැරිගෙ කෙටි ගුරුජීවිතේ මුණගැහුණ සුවිශිෂ්ටම ශිෂ්‍යයෙකුත් සම්මන්ත්‍රණයෙදි මුණගැහුම අහඹු මිහිරක්. 

ඒ වගෙම මෙතෙක් භෞතිකව මුණගැහී නොතිබුණු සහෝදර බ්ලොග්කරුවකු වන හසිත චාමිකර ගුණසිංහ සහෝදරයා, කැළණිය සරසවියේ ඉතිහාස අධ්‍යයනාංශයේ කථිකාචාර්යවරයකු ලෙස මුණ ගැහීමත් ප්‍රීතිමත් අහම්බයක්. ඔහු සරසවි සිසුවෙකු සමයෙ ලියූ ඊ අටුවාව හා ආගිය කතා ඉතිහාසමය-පුරාවිද්‍යාත්මක රසාලිප්තය කියවන්න පටන් ගනිද්දි වැහි දැරිය දහය වසරෙ දැරියක්. ඒ අතීත බ්ලොග් මතකවලින් පටන්ගෙන පර්යේෂණ සැසිය අවසන් වෙලා බ්ලොග් මතක ගැන සතරකන්මන්ත්‍රණ සැසියක් හිටගනම එතැන පවත්වපු හසිත අය්යාත් මාත් ඒ සාකච්ඡාව නැවැත්වුවෙ සංවිධායක මණ්ඩලය ශාලාව වහන්න සැරසෙන විටයි.

සැසිය අවසන් වෙලා මහැදුරු,ඇදුරු,පර්යේෂක ගිහිපැවිදි හිතවතුන්ගෙන් සමු අරන් යන අතරෙ ගිය වසරෙ සම්මන්ත්‍රණයට ගිය වතාවෙ තදින් අසනීප වී රෝහල්ගතව උන් සුමින්ද අය්යාට අපි දෙන්නා රුවන්වැලි සෑ මලුවෙදි වීඩියෝ ඇමතුමක් ගත් හැටිත් වැහි දරුවාටයි වැහි දැරිවිටයි සිහිපත් වුණා. කොහොමටත් අනුරාධපුරය හැම විටම සුමින්ද අය්යා ලියූ ලුම්බිණි ආඛ්‍යානය සමඟ ඔහුව සිහිපත් කරනවා. ඔහු ඒ ආඛ්‍යාන කාව්‍යයෙහි ප්‍රධාන චරිතය නම් කරන්නෙ අනුරාධ නමින් නිසා. ඒ රජරට ශිෂ්ටාචාරයෙහි පැවති සුවිශිෂ්ටත්වය පිළිබඳ සංකේතීය නිරූපණයක් විලසිනුයි.

'මං උඹලා දෙන්න⁣ගෙ ආදර කතාවට හෙන ආදරෙයි' කියා අප දෙන්නාට යළි කියන්නට අනුරාධ මැවූ හෘදයවාසී වැඩිමහල් සහෝදරයාගේ හඬ නැවත කිසිදාක නෑසෙන බවට දැනෙද්දි ඔහුගෙ අකල් වියෝවෙ රිදුම් අලුත් වුණා. ඒ හිස්තැන කිසිදා නොපිරවෙනු ඇති මුත්, මේ ලෝකයෙ ජීවත් වුණ සුන්දරම ආත්මයක් වුණ ඔහු මේ භවයෙ වේදනාවෙන් මිදී යාම ගැන සැහැල්ලු සැනසුමකුත් මෙවර අනුරාධපුර ගමනෙදි දැනුණා.

වෙනදා මෙන් දින ගණන් නවාතැන්ගත නූන මේ වතාවෙ අනුරාධපුර ගමන අවසන් වුණේ ඇතුගල්පුර මල්ගොමුවෙන්. ජීවිතයෙ මුණගැහුණ සුන්දරම පවුල් අතරින් එකක් වන ඔවුන් සමඟ ගෙවුණු සංවාද රාත්‍රියත් අනුරාධපුර උදා-දිවා-හවස්වරු තරම්ම මිහිරියි. නරක දේකට කියලා තිවුණෙ, මල්රේණු සහෝදරයා පළ කරපු අලුත් පොතේ පිටපතක් ඉස්සරලා ආපු කනට වඩා පස්සෙ ආපු අඟ ලොකු වෙලා, වැහිදැරිවිට අපහාස කරලා වැහිදරුවාට හොඳ මල්ලි කියලා ආමන්ත්‍රණය කරලා  අත්සන් කරලා දුන්න එක.

හැබැයි මල්රේණු සහෝදරයා එක්ක මතක ඇති කාලෙ ඉඳලා නයි මුගටි ගැටුම වාගෙ කොයි තරම් රණ්ඩු සරුවල් වුණත්, ඔහුගෙ අලුත් පොත - 'රතු කොණ්ඩකාරියගෙ කතාව' ගාව පූර්ව භවයක තරම් ඉඳලා එන රණ්ඩුව තාවකාලිකව අමතක කරලා දාන්න වැහිදැරිවි තීරණේ කළා.

ළදරු නාමකරණයේ පටන් ස්ත්‍රියගේ ස්වාධීන බව අහිමි වීමේ හා ස්ත්‍රිය වාස්තවීකරණය වීමේ අවුල, පුරුෂෝත්තමවාදයෙහි අඳුර සහ ඊට එදිරිව ස්ත්‍රී විභවතාව, ස්ත්‍රීත්වයෙහි/මනුෂ්‍යත්වයෙහි වටිනාකම් බාහිර රූපයට පමණක් සීමා කිරීමේ ඛේදය, Bullying හෙවත් අනවරත හිරිහැරකිරීම් ළමා මනසක් කෙරේ ඇති කරන බලපෑම,  සමාජදේහය පුරා දිවෙන පන්ති විෂමතාව සහ නවයොවුන් ආලයේ මිහිරි සිහිලැල්ල ආදී සොඳුරු - සුගැඹුරු සංලක්ෂයන් රැසක් රතු කොණ්ඩකාරි විසින් ස්පර්ශ කරලා තියෙනවා.

අලුත් සෙමෙස්තරය පටන් ගන්න ළඟ නිසා ඒ පොත ගැන දිගට ලියන්න වෙලාවක් තියේද සැකයි. ඒත් එය එහෙම මඟ හැරී යා යුතු නොවන මනරම් පොතක් වන නිසායි, ඒ ගැනත් මේ සටහනටම ඇතුළු කළ යුතුම යැයි හිතු⁣ණේ.

කෝම හරි අනුරාධපුර සිට ඇතුගල්පුර දක්වාත්, ඉන්පස්සෙ ඇතුගල්පුර සිට කො⁣ළොම්පුර දක්වාත් රියේ කවුළු ඇරන් එද්දි වැව් තල සිපගෙන එන සුළං පහස තමන්ව සිපගන්න කොට වැහිදැරිවිට දැනුණේ වෙනදා වගේ දින ගණන් ගත නොකළත් අනුරාධපුරේ ගත කරන මොහොතක් පවා කොතරම් නම් මිහිරිද.. සිහිලැතිද කියායි..

ඉන්ඩියන් හයි කොමිසමේ අධ්‍යක්ෂ මහාචාර්ය අන්කූරන් දත්තා නම් තරුණ විද්වතා තමාට අනුරාධපුරයේ පෞරාණික නටබුන් අතර ඇවිද යද්දී ඇඬෙන බව කී අයුරුත්, ඊනියා සාහිත්‍ය සම්මානවලට හැමදාම මඟඇරෙන ඉසුරු චාමර සෝමවීර සහෝදරයාගේ කවි අතරෙ වූ මහබෝධියට යන මග කවියත්, මහබෝධියට යන මග වෙසෙන කුමාර සේනානායක වැඩිහිටි විද්වතා තුළ වන තමාට මියෙන්නට ඕනෑ බෝ සෙවණ දැනෙන මානයක බවට වන ප්‍රාර්ථනයත්, ලබ්ධියෙන් බොදුනුවකු නොවන මහාචාර්ය වෝල්ටර් මාරසිංහ ඇදුරුතුමන් ලෝකයේ සුවැතිම සුළඟ හමන්නේ අනුරාධපුර රාජධානියෙන් බවට කළ ප්‍රකාශයත් ඒ එක්ක සිහිපත් වුණා..

ඉතින්.. ජීවිතේ මාස ගණනාවකට නිවෙන්න අනුරාධපුර ගෙවෙන එක දවසකුත් ඇති කියා වැහි දැරිවිටත් හිතෙන එක අරුමයක් නෑ නේද..)

Tuesday, November 19, 2024

119. මධුවන්තී, වැහි කියැවිලි සහ ගී මධූ!

මධුවන්ති ගී දැහැනෙ මේ සතියෙ ගී තෝරන්න එන්න කියලා ආරාධනාවක් ලැබුණා පහුගිය සතියෙ දවසක. 

ඒත් ගුවන්විදුලි මැදිරියට යන තුරුම, මේ අතීතයේ සේකර-අමරදේව සුසංයෝගයෙන් කෙරුණු මධුවන්තියෙම යළි පණගැන්වීම බව දැනගෙන හිටියෙ නෑ.

වැඩසටහන් නිෂ්පාදිකාව වූ පවිත්‍රා නානායක්කාර සහෝදරිය හෝරාවක් පුරා පැණසර පැන නගමින් සුවිශිෂ්ට සන්නිවේදිකාවකගෙ භූමිකාව ඉටු කළා.

වෙසෙසින්ම මේ ගැන වියුණු අඩවියෙ ලියන්න හිතුවෙ වියුණු හරහා මුණගැහුණු ඉයන් ලිංතොට බ්ලොග් සහෘදයාගෙ ගීතයක් වන 'දැන් ළඳුන් සිංහාසනේ' ගැනත් මේ සංවාදයෙදි කතා කළ නිසයි.

වැහි දැරිවිගෙ වැහි කියැවිල්ල ඔන්න එහෙනම් මෙතැන අමුණා තියනවා.

https://youtu.be/UvcJXpavyYo?si=dV-C8tI3M2H1McOt


Tuesday, November 12, 2024

118. සිහිල් දිය උල්පත්, උත්තර තාරකා එළි සහ සුමින්ද කිත්සිරි ගුණරත්න!


'ලෝකය අද තව හොඳ මිනිසකුගෙන් හිස් වුණා..'

සුමින්ද කිත්සිරි ගුණරත්න, සුවිශිෂ්ට මනුෂ්‍යයාගේ නික්ම යාම ගැන, වැහිදැරිවිගේ තාත්තා, අද දින පොතේ එහෙම ලියා තිවුණා. 

සුමින්ද අය්යාගෙ නික්ම යාම ඇසූ මොහොතේ පටන් හිරකරගෙන සිටි ඇස අස වැසි, ගලන්නට ඉඩ දෙමින්, වැසි දැරිය, ඒ දින සටහනින් පටන්ගෙන තාත්තා ඔහු ගැන තැබූ හෘදය සටහන කියවූවා.  

ලුම්බිණි ආඛ්‍යාන කාව්‍යයයේ සිට ප්‍රිස්මහි සංකිත කවි දක්වා ඕනෑම කාව්‍ය ආකෘතියක විස්කම් පෑ අතිදක්ෂ නිර්මාණකරුවා, වැසිදැරියගෙ ජීවිතයෙ පළමු ගුවන්විදුලි වැඩසටහන මෙහෙයවූ සුවිශිෂ්ට සන්නිවේදකයා, මානවවංශවේදී සිනමා ක්ෂේත්‍රයෙහි දුර්ලභ පර්යේෂකයා ආදී විවිධ ස්වරූපවලින් සුමින්ද අය්යාව මතක් විය යුතු වූවාට, වැසිදැරියට ඔහුව මුලින්ම මතක ඒ කිසි විදියකට නොවෙයි. 'චක්කරං' විදියටයි. ඒ ඔහුගෙ සරසවියෙ අන්වර්ථ නාමය. 'චක්කරං කොටුව' ඔහුගෙ පළවෙනි කවි පොත. සුමින්ද අය්යා අලුත් පොතක් ලියලා කියලා, පස් හැවිරිදි වැසි දැරියට අම්මා කිව්වම, 'එයා ආයෙත් චක්කරං කොටුවක් ලියලද?' කියලා අහපු අතිපණ්ඩිත ළමයාට සුමින්ද අය්යා දුන්න පළවෙනි තෑග්ග තමයි 'ඇහැළි' - ඔහුගෙ දෙවැනි කවි පොත.

ඒ පොතේ පළමු පිටුවෙ, 

'අප හද හර්ෂා-තෙමනා වර්ෂා

සිඟිත්තියට මේ ආදර වර්ෂා'

කියා විසල් අකුරින් ඇබින්දන් වැහිදැරියට අත්සන් කරලා දීලා, තමන්ගෙ ගුරුවරු වූ වැහිදැරිවිගෙ අම්මාවත් තාත්තාවත්, සුමින්ද අය්යා, වරහන් ඇතුළෙ කුඩා අකුරින් සිහිපත් කරලා තිබුණා. 

ඊට අවුරුදු දහයකට විත⁣ර පස්සෙ, ඔහුගෙ දෘශ්‍යාත්මක මානව විද්‍යාව සම්බන්ධ පර්යේෂණ කෘතියෙ පිදු⁣ම, වරහන් නැතුව, වැහිදැරිවිගෙ අම්මාටත් තාත්තාටත් පිළිගන්වමින් ඔහු ලියා තිබුණෙ මෙහෙම සටහනක්.

'ගිනිගහනා අගනගරේ කූටමහල් තෙමා

සමන් කුසුම් වර්ෂාවකි හදවත් දිය දමා

සංසාරේ විෂ රුක මත පල දුටුවෙමි අමා

ඔබ දැකුමෙන් යුගනෙතු පින සපුරාගති සැමා'

ගිනිගහනා අගනගරයෙ වැහිදැරිවිලාගෙ ගෙදර, මනරම් සංවාද විසල් ප්‍රමාණයක්, සුමින්ද අය්යා එක්ක සිද්ධ වෙලා තියෙනවා. විවෘත විශ්වවිද්‍යාලයෙ වැඩ  අවසන් කරලා හැන්දෑවරුවෙ, හිටපු ගමන් නොකියාම ඇවිත් අපි එක්ක හෝරා ගණන් ගෙවමින් සුමින්ද අය්යා කළ සංවාද, වැහිදැරිවිගෙ හදවත් පොතේ තද මතක තීන්තෙන් සටහන් වෙලා තියෙනවා.

පස්සෙ කාලෙක ඒ සංවාදවල නිත්‍ය සාමාජිකයකු වූ වැහිදරුවා, වැහිදැරිවිගෙ ජීවිතය බෙදාගන්නා ගමන් සගයා බවට පත් වෙන්න පෙරයි, වැහිදරුවාත් සුමින්ද අය්යාත් කළණ මිතුරන්-සහෝදරයන් වී තිබුණේ.

අප විවාහ වූ දවසෙ වැහිදරුවා වෙනුවෙන් අත්සන් කරන්න ඔහුව තෝරාගත්තෙත් අපි දෙන්නාගෙම ජීවිතයෙ ඔහු සුවිසල් තැනක විසූ හින්දයි. 

සුමින්ද අය්යාගෙ නික්ම යාම, ⁣හද රිදවන කාරණාවක් වන්නෙ, ඔහු එපමණ කිට්ටුවන්ත සහෝදරයකු-මිතුරකු-සංවාද සගයකු වූ නිසා පමණක් නොවෙයි. ඔහු සිය ජීවිත කාලය පුරා යහපත් සාහිත්‍යයක් සමාජගත කරන්න⁣ටත් - දැන් ⁣බොහෝ විට සිදු වන්නාක් මෙන්, කවිය ලිංගිකත්වය හා ඕපාදූප පළ කරන්නට යොදාගන්නා හුදු ප්‍රකාශන මාධ්‍යයක් නොකොට, උත්තර තලයක රඳවන්නටත් අත්‍යන්තයෙන්ම කටයුතු කළ සාහිත්‍යධරයකු නිසයි. 

ජපුර සුමංගල කියැවීම් ශාලාවෙ, ⁣ශේන්‍යා ප්‍රනාන්දු සහෝදරියගෙ පළමු පොත එළිදකින දවසෙ, සුමින්ද අය්යා, පාලුව-හුදෙකලාව-පරම හුදෙකලාව සංකල්ප මතු කරලා, නිර්වාණය එක්ක ඒ සංවාදය ගලපලා කළ කතාව ඔහුගෙ උත්තර සාහිත භාවිතාවට එක් නිදර්ශනයක් පමණයි.

සුමින්ද අය්යාට, ඡායාව අනපායිනී වෙමින්, නිරෝගී සමයේත් ගිලන් සමයේත් එක ලෙස - අනලස්ව ආදරය දුන් දර්ශි අක්කා, ඉතා වාසනාවන්ත බිරිඳක් වන්නේත්, සරිත් සහ සාධ්‍යා ඉතා වාසනාවන්ත දරුවන් වන්නේ එවන් මනුෂ්‍යයෙක් සමඟ ජීවිතය බෙදාගැනීමට ලැබීම, කලාතුරකින් ජීවිතයක⁣ට හිමි වන හිමිවීමක් නිසයි.

සුමින්ද අය්යා, වෘත්තියෙන් ඊනියා ඇකඩමික් කෙනෙක් නොවුණාට, ඇකඩමික්ස්ලා දාස් ගණනකගෙ ඇකඩමික් වැඩ කරපු ශාස්ත්‍රවන්තයෙක්. 

දේශන විසල් ප්‍රමාණයක් ස්වේච්ඡාවෙන් - සතයක් නොගෙන - පෙරළා කිසිවක් අපේක්ෂා නොකොට සිදු කළ සුවිශිෂ්ට දේශකයෙක්. 

සිය සාහිත්‍ය භාවිතාවෙ ස්වාධීන සුගැඹුරකින් නියැලුණ පරිණත සාහිත්‍යවේදියෙක්.

අවුරුදු අසූ - අනූ ගණනක් ජීවත් වෙන ඇතැමකුට කරන්න බැරි වන තරමෙ වැඩ ප්‍රමාණයක් සිය කෙටි ජීවිතකාලය ඇතුළෙ කරපු සදාකාලික තරුණයෙක්.

ලෞකිකත්වයේ සිට ආධ්‍යාත්මිකත්වය වෙත, ව්‍යාජයකින් හෝ මුලාවකින් නොව, ගැඹුරු අවබෝධයකින් විතැන් වුණ ගවේශකයෙක්.

බුදුදහමේ සුවිශිෂ්ටත්වය, අතිනව්‍යත්වය හා පරම විප්ලවීය බව ගැඹුරින්ම වටහාගන්න සමත් වුණ දාර්ශනිකයෙක්.

ඔහු තදින් ගිලන්ව සිටි අවසන් වකවානුවෙ කෙරුණු සංවාදවල තිබුණ - කවියට එහා ගිය ආධ්‍යාත්මිකත්වයකුත් කැටි වුණ ගැඹුර - සුගැඹුර - සුමිහිර ඒ සඳහා නොබිඳෙන සාක්ෂ්‍යයි.

ඒ ගැඹුර, ගැඹුරු නින්දකට හරවාගෙන, ඔහු යන්නම ගිහින් ඇති වග ආරංචි වුණ මොහොතෙ, වැහිදැරිය, රිය පදවමින් උන් වැහිදරුවාට ඒ බව කිව්වෙ නෑ. සුමින්ද අය්යා කෙරෙහි වැහිදරුවා තුළ තිබුණ ආදරයෙහි, සහෝදරත්⁣වයෙහි දිගපළල කොතෙක්ද කියා දන්නා නිසා, සන්සුන් මොහොතක් එනතුරු පොරොත්තුව ඒ බව නොකියා සිට, ඒ ගැන කියූ ඉක්බිති, වැහි දරුවා කියපු යමක්, මේ සටහන නිමවන්න සුදුසුම පසු සටහන කියා හිතෙනවා.

'සුමින්ද අය්යා නැතුව පාලුයි. ඉස්සරහට ඒ පාලුව තවත් දැනෙයි. ඒත් එයා නතර කරලා ගියපු තැනින් අපි ඉදිරියට වැඩ කරන්න ඕන..'

සුමින්ද අය්යා ජීවිත කාලය පුරා වඩා යහපත් ලෝකයක් - වඩා යහපත් කලාවක් වෙනුවෙන් කළ වැඩ, විවිධ ස්වරූපයෙන් අපේ ජීවිත කාලය පු⁣රා කෙරේවි.. ඔහුගේ කවි - සටහන් - අපි අතරේ ජීවත් වේවි.. 

ඉතින්, සුමින්ද අය්යා වගේ මිනිසුන් නික්ම යන්නේ නෑ. පරම හුදෙකලාවෙන් හෝ ඊට මෙපිටින් නිවී ගියත්, සුපැහැදිලි උල්පත් වතුර ප්‍රදායනය කරමින්, උස් කඳු මුදුනකින් ගලා එන සිහිල් දිය උල්පත් වගේ ලෝකය සුවපත් කරමින් - උත්තර තාරකා එළි වගේ ජීවිත ආලෝකවත් කරමින් ජීවත් වෙනවා..!

Monday, November 11, 2024

117. ගුරු දියවර නවකතාව - තිස්හත්වනකොටස - සමන් චන්ද්‍ර රණසිංහ


                            


“නිල්වන් ඈත  අනන්තේ 

 දෝතට අරන්  වසන්තේ

 සඳහම් සුවඳ   දිසන්තේ

 අතරින් දිනිදු   සිනාසේ ”

වසන්තයත් නීල වර්ණයත් අතර ඇති සුසංයෝගය ගැන කීමට තමා සමත් නොවන බව ගඟුල් දැන සිටියේ ය. වසන්තය ඇතුළු සියලු ඍතූන්ගේ මෙන් ම නීල වර්ණය ද ඇතුළු සියලු වර්ණයන්ගේ සැබෑ උරුමක්කාරයා වන්නේ සොබාදහම යන කරුණ ද ඔහු අවබෝධ කොට ගෙන සිටියේ ය. ඔහු මේ උදෑසන සරසවි බිම වෙත පැමිණියේ වසත් නිල හදට දනවන ඉහත කී ගීතය සෙමෙන් මුමුණමිනි. මල්කාන්ති නන්දසිරි ප්‍රවීණ ගායනවේදිනියගේ ලයාන්විත හඬින් ගැයෙන මේ ගීතය රචනා කොට සංගීතවත් කරන ලද්දේ මහාචාර්ය සනත් නන්දසිරි ගාන්ධර්වයාණන් විසිනි. මේ ගීතය පිළිබඳ අනුස්මරණීය මතකයක් ගඟුල්ට තිබේ. පළමු වසර ශිෂ්‍ය මාණවකයකු වශයෙන් ශිල්ප හදාරන සමයේ ඔවුන්ගේ එක් දේශන ශාලාවක් තිබුණේ ඥානේශ්වර මන්දිරයේ තෙවැනි මහළේ ය. මේ වන විට භූගෝලවිද්‍යා අධ්‍යයනාංශය එහි ස්ථාපිත කොට තිබේ.

ඒ සුවිසල් මන්දිරයේ තෙවැනි මහළේ සිට පහත බලන විට දක්නට ලැබුණු මලින් පිරී ගිය මැයි මල් තුරු පිළිබඳ මතක සුවඳින් ගඟුල්ගේ හද ගැබ පිරිණ. රතු කහ මැයි මලින් පිරී ගිය මාර මල් යාය ඔහුට දැනුණේ වසන්ත නමැති මනාලිය හැඳි සුන්දර වස්ත්‍රය  ලෙසිනි. වසර ගණනාවට පසු ඒ වසත් සොඳුරිය ම යළිදු නෙත‘බිමුවට පැමිණ තිබේ. අන්තර්භාෂා ඥාන පන්තියේ දී උගත් මහාකවි කාලිදාසයන්ගේ ඉසොඳුරු පැදියකි. මේ මොහොතේ ඔහුගේ හද ගැබට පිවිසියේ.

“ද්‍රැමාඃ සපුෂ්පාඃ සලිලං   සපද්මං

ස්ත්‍රියඃ සකාමාඃ පවනඃ  සුගන්ධිඃ

සුඛාඃ ප්‍රදෝෂා දිවසාශ්ච   රම්‍යාඃ

සර්වං ප්‍රියේ චාරුතරං  වසන්තේ”

මින් කියැවෙන්නේ තුරු මලින් පිරී ඇති බව ය; ජලාශයන් පියුමින් වැසී ඇති බව ය; සකාමී කාන්තාවන් ඇති බව ය; සුළඟ සුවඳවත් බව ය; සැඳෑ සමයන් සුව දනවන බව ය; දවස් රමණීය බව ය. මේ සුන්දරත්වයේ විවිධ පැතිකඩ පෙන්වන කවියා අවසන පවසන්නේ වසන්තයේ සෑම දෙයක් ම මනහර බව ය.  

ඒ සොඳුරු වසන්තය පිළිබඳ වන වින්දනය ගඟුල් විසින් සිය දින සටහන් අතරට ද එක් කොට තිබේ. එදින සටහන අදට ද වලංගු ය. ගඟුල්ගේ ඒ සටහන මෙතනට අදාළ කොට ගනු ලබන්නේ එහෙයිනි.

“කල් වේලා ඇති ව දේශනශාලාවට යන මම ඒ උඩුමහලේ සිට සිට සරසවි බිමේ ඇති සුන්දරත්වය විඳිමි. මැයි මාසයේ දී රතු-කහ මැයි මල්වලින් විදුදය බිම වැසී යයි. ඒ අතිශයින් සොඳුරු දර්ශනයකි. තරුණ ශිෂ්‍ය මාණවක මාණවිකාවෝ ඔබමොබ යති. මම ඔවුන් දෙස බලා හිඳිමි. ඉමහත් ආදරයකින් ද සුන්දරත්වයකින් ද මහද පිරී යයි. එමිහිර වචනවලින් ප්‍රකාශ කළ නොහේ. එසේ බලා හිඳින ඇතැම් දිනයක මම සොඳුරු ගීතයක පදවැල් තනි ව මුමුණමි. දේශනය හා මිතුරු මිතුරියන් පැමිණෙන විට මගේ ගීතය නවතියි; දැහැන බිඳෙයි. මමත් දේශන ශාලාවට යමි.”

අද ගඟුල් යන්නේ ඒ දේශන ශාලාවට නොවේ. අද යන දේශන ශාලාවේ සිටින්නේ සිය සමකාලීන මිතුරු මිතුරියන් ද නොවේ. සිය භූමිකාව ද ශිෂ්‍ය භූමිකාවෙන් ගුරු භූමිකාවට මාරු වී තිබේ. 

මිහිර මෙන් ම අමිහිර ද සොඳුරුතා මෙන් ම නොසොඳුරුතා ද එකට විඳගත්, එදා එකට ඉගෙන ගත් මිතුරු මිතුරියන් මේ වන විට දිවයිනේ නන් දෙසට ද ඉන් ඇතැම් චරිතයක් ලොව විවිධ රටවල් වෙත ද විහිද ගොස් තිබේ. එකම බිම් කඩකදී එකට හමුව එක්ව ජීවත් වූ චරිත අතුරින් වැඩි ප්‍රමාණයක් අද එබිම නැත. ඇතැම් චරිතයක් සදාතනික ව ම සමු ගෙන තිබේ. මේ වන විට ආචාර්ය මණ්ඩලයට සම්බන්ධ වූ කිහිප දෙනා පමණක් දැක එපින්බිමෙහි දී දැක ගැන්මට ලැබේ. ඔහුට සිහිපත් වූයේ සිය අසල්වැසි මිතුරකු වන සනත්ගේ ත්‍රීරෝද රථයේ පිටුපස ගසා ඇති පාඨය යි.

“වෙන් වන බව දැන හමු වෙමු මිතුරේ”

මේ වන විට ඇතැම් සහෘදයෙක් යළි හමු නොවන්නට ම වෙන් ව ගොස් තිබේ. එසේ සමුගත් චරිත සිහිවීමෙනි, ගඟුල්ගේ නෙත මෙන් ම සිත ද තෙත් ව ගියේ. මේ වූ කලී ජීවිතය යි; එහි ස්වභාවය යි. මේ මොහොතේ ගඟුල්ට සිහිපත් වූයේ එවන් වියෝගාවස්ථාවක දී සිය සංස්කෘත ගුරුවරයා මතක් කොට දුන් පද්‍යයකි. 

“සා රම්‍යා නගරී මහාන් ස නෘපතිඃ සාමන්තචක්‍රං ච තත්

පාර්ශ්වේ තස්‍ය ච සා විදග්ධපරිෂත් තාශ්චන්ද්‍රබිම්බානනාඃ

උද්වෘත්තඃ ස ච රාජපුත්‍රනිවහස්තේ බන්ධිනස්තාඃ කථාඃ

සර්වං තස්‍ය වශාදගාත් ස්මෘතිපථං කාලාය තස්මෛ නමඃ

ඒ සිත්කලු නගරය, ඒ බලවත් රජතුමා, ඔහු සමීපයේ සිටි සාමන්ත කුමාරවරු, ඒ උගත් මිනිසුන් සමූහය, සඳවන් මුහුණු ඇති ඒ තරුණ ස්ත්‍රීහු, ඒ ප්‍රෞඪ රාජ සමූහය, ඒ නෑ ජනයා හා ඔවුන්ගේ කතා - මේ සියල්ලම කාලයේ වසඟයට ගියහ. මේ සියලු දේ කළ ඒ කාලයට නමස්කාර වේවා!”  

ගඟුල් සරසවියේ ආරාධිත ආචාර්යවරයකු වශයෙන් සිය මංගල දේශනය පැවැත්වීම සඳහා දේශනශාලාවට ඇතුළු වන මොහොතේ තවත් ආචාර්යවරයෙක් ඔහුට පෙර එහි පැමිණ සිටියේ ය. ඒ සහන් සමරසිංහ ආචාර්යවරයා ය.

“ස්වාගතං ගඟුල් ස්වාගතම්” අපේ මේ දේශන ශාලාවේ ඉන්න සමස්ත ශිෂ්‍ය ප්‍රජාව වෙනුවෙන් මන් ඔයාව බොහොම ආදරයෙන් ගෞරවයෙන් පිළිගන්නවා. ඒ වගෙම මන් අපේ අලුත් කථිකාචාර්යතුමාගෙන් අවසර ඉල්ලනවා මේ පැය දෙක මෙතන රැඳිලා මටත් ඔයාගෙ දේශනය අහන්න අවසර දෙන්න කියලා.”

මෙසේ කියා සහන් ගියේ දේශනශාලාවේ පසුපස අසුනකට යි. ගඟුල්ට සිහිපත් වූයේ සිය ආචාර්යවරයා සමග තුරු සෙවණක හිඳ පෙරදින සන්ධ්‍යාවේ කළ සංකථනය යි.

“ගඟුල්, අපේ අංශප්‍රධානතුමිය සම්භාව්‍ය සාහිත්‍යය පාඨමාලා ඒකකයේ බාගයක් ම ඔයාට බාර දෙන්න තීරණය කරලා තියෙනවා. ඒ වගෙම මන් ඔයාව කලින් දැනුවත් කරපු විදිහට එතුමියට දැන්නුවා ඒකට අමතර ව දැනට මන් උගන්නන විද්‍යෝදය අධ්‍යාපන සම්ප්‍රදාය පාඨමාලා ඒකකයටත් ඔයාව සම්බන්ධ කරගන්නවා කියලා. ඔය ගොල්ලන්ගෙ කාලෙ සිංහල- සංස්කෘත- පාළි අංශ තුනේ ශිෂ්‍යයන්ට විතරක් සීමා වෙලා තිබිච්ච ඒ පාඨමාලා ඒකකය දැන් පොදු පාඨමාලාවක් වෙලා. මේ විශ්වවිද්‍යාලෙ ඉගෙන ගන්න ඕනම උපාධි අපේක්ෂකයකුට මේ දේශනවලට සම්බන්ධ වෙන්න පුළුවන්. හෙට දවසෙ ඔයාට හම්බ වෙන්නෙ ඒ ශිෂ්‍ය කණ්ඩායම. මන් දන්නවා නව දැනුමත් එකතු කරලා ඔයා මේ කටයුත්ත මට වඩා හොඳින් කරන බව.”

මේ එළඹ ඇත්තේ විද්‍යෝදය අධ්‍යාපන සම්ප්‍රදාය විද්‍යෝදයේ තරුණ ශිෂ්‍ය ප්‍රජාව වෙත සම්ප්‍රේෂණය කිරීමේ සුයාමය යි. පළමු ව සිය හෘදයංගම ආචාර්යතුමන් වෙත එළඹ ඔහුට ප්‍රණිපතනය කොට ඔහුගේ ආශිර්වාදය ලබාගත් මේ ආචාර්ය යෞවනයා දෙවනු ව ශිෂ්‍ය වෘන්දයට ආචාර කොට මෙසේ සිය දේශනය පටන් ගත්තේ ය.

“මගේ සරසවි ගුරු ජීවිතයේ පළවෙනි ශිෂ්‍ය කණ්ඩායම වෙච්ච ඔය ගොල්ලන්ගේ ජීවිතවලට මම ඉතාම ආදරයෙන් සුබ ප්‍රාර්ථනා කරනවා. අද මට මේ දේශනය කරන්න වෙන්නෙ අපේ ශිෂ්‍ය කාලෙදි අපට මේ අධ්‍යාපන සම්ප්‍රදාය උගන්නපු ආචාර්යතුමත් ඉන්න තැනයි. මන් සර් මන් ගැන විශ්වාසය තියලා මට මේ වගකීම පැවරීම ගැන ඔබතුමාටත් ඒ වගෙම මේ මොහොතෙ මෙතන නැති උණත් ඒක සතුටින් අනුමත කරපු මගේ ආචාර්යතුමියක් වන වර්තමාන අංශප්‍රධානතුමියටත් මගේ ස්තුතියත් ගෞරවයත් පළ කරලා මේ දේශනය පටන් ගන්නවා.

“සඳ සිසිල සමග හිරු කිරණ ලොවට ගේනා 

ඔබ කවුද සිතා ගත නොහැක ස්වාමීනි තවම එළිය ගේනා” 

අද මේ දේශනශාලාවේ ඈතම තැනකට වෙලා අහන් ඉන්න අපේ සර් අපිට මේ දේශනය එදා පටන් ගත්තෙ එහෙමයි. කවුද මේ සඳේ සිසිලත් ඉරේ තේජසත් ගේන චරිතය. ඒ තමයි විද්‍යෝදය අධ්‍යාපන සම්ප්‍රදායෙ නිර්මාතෘවරයා විදිහට සලකන්න පුළුවන් හික්කඩුවේ සුමංගල නායක හාමුදුරුවො. අපි පොඩ්ඩත් ඒ ඉතිහාසෙට යමු.

1844 අවුරුද්දෙ රත්මලානෙ පරමධම්මචේතිය පිරිවෙන ආරම්භ වෙනවා. මේ පිරිවෙණත් එක්කම අපට කවදාවත් අමතක කරන්න බැරි මහා යති පඬිරුවන තමයි වලානේ ශ්‍රී සිද්ධාර්ථ නායක හාමුදුරුවො. උන්වහන්සේගේ කීර්තිමත් ශිෂ්‍යයන් අතරින් පසුකාලීන ව වඩාත් ප්‍රබල ව සමාජගත වන චරිත දෙකක් බිහි වෙනවා. ඒ හික්කඩුවෙ සුමංගල හාමුදුරුවොයි රත්මලානෙ ධම්මාලෝක නායක හාමුදුරුවොයි. එකම ආචාර්යපාදයන් වහන්සේ නමකගෙ ශිෂ්‍යයන් වෙච්ච මේ මහා භික්ෂූන් වහන්සේලා දෙනම වෙන වෙන ම මෙරට කීර්තිමත් අධ්‍යාපන නිකේතන දෙකක් හදන්න මුල් වෙනවා. එකක් 1873 බිහි කරපු මරදාන මාලිගාකන්දේ විද්‍යෝදය මහා පිරිවෙණ. අනික 1875 දි බිහි කරපු කැලණිය පෑලියගොඩ විද්‍යාලංකාර පිරිවෙණ. පසුකාලීන ව ඔබ අපි ඉන්න මේ ශ්‍රී ජයවර්ධනපුර විද්‍යෝදය විශ්වවිද්‍යාලෙට උල්පත වෙන්නෙ විද්‍යෝදය පිරිවෙන. වර්තමානෙ කැලණිය විද්‍යාලංකාර විශ්වවිද්‍යාලෙට උල්පත වෙන්නෙ විද්‍යාලංකාර පිරිවෙන. එහෙම බැලුවහම අද වෙන කොට අපේ විද්‍යෝදය විශ්වවිද්‍යාලෙ වයස අවුරුදු 151 ක්. අපේ සහෝදර විද්‍යාලංකාර විශ්වවිද්‍යාලෙ වයස අවුරුදු 149 යි.

මේ පාඨමාලාව හදපු අපේ මේ සහන් සර් විද්‍යෝදය අධ්‍යාපන සම්ප්‍රදායෙ ප්‍රධාන සන්ධිස්ථාන තුනක් අපි ඉදිරියෙ තබනවා. ඉන් දෙකක් යති ලකුණු. අනෙක ගිහි ලකුණක්. මේ සම්ප්‍රදායෙ සමාරම්භකයා වෙන්නෙ හික්කඩුවෙ නායක හාමුදුරුවො. අපේ අධ්‍යයන පහසුව සඳහා වෙන් කරගත්ත දෙවැනි සලකුණ වෙන්නෙ හික්කඩුවෙ හාමුදුරුවන්ගෙ ගෝලයන්ගෙ ගෝලයෙක් වෙච්ච වැලිවිටියෙ සෝරත නායක හාමුදුරුවො. 1959 අවුරුද්දෙ මේ විශ්වවිද්‍යාලෙ ආරම්භ කරපු වෙලාවෙ අපේ පළවෙනි විශ්වවිද්‍යාලයාධිපති වෙන්නෙ උන්වහන්සෙ. ඒ අද දවසෙ උපකුලපති නමින් හැඳින්වෙන තනතුර. මේ අධ්‍යාපන සම්ප්‍රදායෙ තෙවැනි සලකුණ වෙන්නෙ ආචාර්ය ඊ. ඩබ්ලිව්. අදිකාරම්තුමා. එතුමා තමයි එතෙක් මණ්ඩපයක් වෙලා තිබිච්ච විද්‍යෝදය මණ්ඩපය විදිහට ප්‍රසිද්ද වෙලා තිබිච්ච අපේ අධ්‍යාපන ආයතනය ශ්‍රී ජයවර්ධනපුර විශ්වවිද්‍යාලය බවට පත් වෙන කොට ඒකෙ පළවෙනි සම්මානිත කුලපති තනතුරට පත් වෙන්නෙ. මේ චරිත තුන මෙතෙන්දි අපට වඩාත් වැදගත් වෙන්නෙ අර කලින් කියපු සන්ධිස්ථාන තුන නියෝජනය කිරීම නිසා විතරක් නෙමෙයි. මේ චරිත තුනම මේ රටේ අධ්‍යාපනය සකස් වෙන්න ඕන කරන විදිහ ගැන බොහොම ගැඹුරින් කල්පනා කරලා ඊට අදාළ වටිනා කියන අධ්‍යාපන සංකල්ප ඉදිරිපත් කරපු චරිත තුනක් නිසයි. දැන් අපි ඉස්සෙල්ලම මේ අධ්‍යාපන සම්ප්‍රදායෙ මුලට යමු.” 

ගඟුල්ගේ ආචාර්යවරයා සිය හෘදයංගමභාවය නිසා ම තමා ඇතුළු ආචාර්ය මණ්ඩලයේත් සමකාලීන ශිෂ්‍ය ප්‍රජාවේත් අනධ්‍යයන කාර්ය මණ්ඩලයේත් හද සටහනක් බවට පත් වූ තම ශිෂ්‍යයා උගන්වන ආකාරය දෙස ස්නේහපූර්වක දෑසින් බලා සිටියේ ය. ඔහුට දැනුණේ තමා අපේක්ෂා කළ අන්දමටත් වඩා ප්‍රශස්ත මට්ටමින් සිය මෙහෙවර සිදු කරන අතීතයේ එක් වකවානුවක මේ අද්‍යතන ශිෂ්‍යයන් පරිද්දෙන් මේ දේශනශාලාවේ එක් අසුනක හිඳ මේ දේශනයට සාවධාන ව සවන් දුන් ගඟුල් ශිෂ්‍යයා ය. ඔහු දැන් ආචාර්යවරයා ලෙස තමා ඔවුනට දුන් දෙය නව පරපුරට පවරා දෙයි. දැන් තමාට මහත් සතුටකින් සිය මෙහෙවර නිමා කොට සරසවි බිමෙන් නික්ම යා හැකි ය. සහන් සිය කල්පනා නිමේශයෙන් මිදුණේ ගඟුල්, ශ්‍රී සුමංගල නාහිමියන්ගේ අධ්‍යාපන දර්ශනය ගැන කතා කිරීමට ප්‍රවේශය ගන්නා මොහොතේ ය.

“විද්‍යෝදය පිරිවෙන - විද්‍යෝදය විශ්වවිද්‍යාලය පවත්නා තෙක් දැන් මෙතන ඉන්න ඔබ අපි පිරිස විතරක් නෙමෙයි මතු පරපුර විසිනුත් කිසිසේත් ම අමතක නොකළ යුතු ම අතිවිශිෂ්ට චරිතයකටයි සුමංගල හාමුදුරුවො කියලා කියන්නෙ. අර අතන ඉඳගෙන ඉන්න අපේ සර් මේ මහා බුද්ධ පුත්‍රයන් වහන්සේ අනුස්මරණය කරමින් ලියපු සමරු ගීතයෙදි උන්වහන්සේ හැඳින්වීම සඳහා ඥානප්‍රදායක- ආලෝක ප්‍රකාශක- ධර්ම සුදේශක කියන නම් පාවිච්චි කරනවා. උන් වහන්සේ වැඩ කරන්නෙ විදේශික බලවේග හමුවෙ අපේ ශිෂ්ටාචාරය අද ඉන්න අපිට හිතාගන්නත් බැරි තරමෙ අභියෝගවලට ලක්වෙලා තිබිච්ච අන්ධකාර යුගයක. ඒ අභියෝගවලට උත්තර දෙන්න උන් වහන්සෙ ළඟ අද දවසෙ ඔයගොල්ලන්ගෙ වචනවලින් කියනවනං බර අවි තිබුණා. හැබැයි ඒවා හිංසාවේ ආයුධ නෙමෙයි. අයුක්තිය තහවුරු කරන්න වැඩ කරපු බටහිර ජාතීන්ට උන්වහන්සේ උත්තර දුන්නෙ ඒ අයගෙන් ම ලබා ගත්ත ඉංග්‍රීසි භාෂාවෙන්. ඒ වචනවල තිබුණෙ සත්‍යය, යුක්තිය සහ ධර්මය යි. සත්‍යගරුක, යුක්තිගරුක ඒ වගෙම අධර්මය නෙමෙයි ධර්මයට ප්‍රිය කළ පෙර අපර දෙදිග ම සාධාරණ මිනිස්සු උන්වහන්සේට සවන් දුන්නෙ, උන් වහන්සේට අවනත උනේ ඒ නිස යි. උන් වහන්සේගේ අධ්‍යාපන දර්ශනය අපේ මේ ආදරණීය දේශයට ගෙනත් දුන්නෙ අලුත් ම ඇහැක්. අපේ සර්ට මතකයි නේද සර්ගෙ ඒ ශ්‍රී සුමංගල ගීයේ එක තැනක මෙහෙම තියෙනවා. මන් කැමතියි අපේ මේ තරුණ ශිෂ්‍ය ප්‍රජාවට ඒකත් කියල ම උන් වහන්සේගෙ අධ්‍යාපන දර්ශනය පැහැදිලි කරන්න.

”යතීන්ද්‍ර උදාර ශශීන්ද්‍ර විලාසෙව් ගගනතලේ බැබළී

ගිම්හාන සමේ වර්ෂාව වුණා දේශයට නුවන් ගෙන දී

ප්‍රණාම කරන් අත් මුදුන තබා දුර ඈත ඉඳන් පේවී

ප්‍රණේතෘ ලෙසින් මවුබිමට වඩිනු මැන අපට ඇසක් වේවි“

“ඒක ලස්සනයි වගෙම හරි අර්ථවත්. ඒත් මට සර් ඒකෙ ප්‍රණේතෘ කියන වචනයේ මොකක්දො වචනවලින් මට කියා ගන්න බැරි ගාම්භීර බවක් දැනුණට ඒකෙ අර්ථෙ දන්නෙ නැහැ. සර් කරුණාකරලා පැහැදිලි කරලා දෙනව ද ඒක.”

ඒ ප්‍රශ්නය නගන ලද්දේ දේශනශාලාවෙ ඉදිරි අසුනක හිඳ සිටි යුවතියකි. 

“නොදන්න දේවල් පැහැදිලි කරගෙන ම ඉස්සරහට යන එක හරි වැදගත්. ඒක සුමංගල අධ්‍යාපන දර්ශනයටත් අනුගතයි. ඉස්සෙල්ලම මට කියනව ද මේ දුවගෙ නම.?” 

“සර් මන් සයුරි”  

“සර් ඔය නිකන් ම සයුරි නෙමෙයි නැණ සයුරි, අපේ බැච් එකේ ඥාන සාගරේ තමයි ඔය. අපි වගෙ නොදන්න දෙයක් ආවහම ඔහේ යන්න අරින්නෙ නැහැ. ඒක විසඳගෙන ම තමයි ඉස්සරහට යන්නෙ.”

පන්තිය සිනහ ගස්සමින් කතා කළ ඒ කටකාර ශිෂ්‍යයා ගඟුල්ට සිහිපත් කොට දුන්නේ නාගොල්ලාගම උසස් පෙළ පන්ති දෙකේ යොවුන් ශිෂ්‍ය ප්‍රජාව යි. කොහෙත් දරුවෝ දරුවෝ ම ය. උසස් පෙළ යනු 12 සහ 13 යන පන්ති දෙකයි. ඒ අනුව කල්පනා කළහොත් සරසවියේ සිටින ශිෂ්‍ය ප්‍රජාව අයත් කළ හැක්කේ 14, 15, 16 සහ 17 යන පන්ති තුනට යි. මෙහැඟුම් සිත පිළිසිඳෙද්දී ගඟුල් කතා කෙළේ ය.

”සයුරි දුවගෙ ප්‍රශ්නෙට උත්තර දෙන්න ඉස්සෙල්ලා මන් කැමතියි සයුරි ගැන අර්ථ ව්‍යාඛ්‍යාවක් ඉදිරිපත් කරපු මේ පුතාගෙ නමත් දැනගන්න.“

එම ශිෂ්‍යයා කතා කිරීමට පෙර පන්තියේ තැනින් තැන අනෙකුත් ශිෂ්‍යයන් කිහිප දෙනෙකුන් වෙතින් නැඟුණු පිළිතුර මෙසේ කැටි කොට දැක්විය හැකි වෙයි. 

“සර් ඒ තමයි ගගන. කාඩ් එක අජටාකාශ. ඒ උනාට මිනිහ මහපොළොවෙ ඇවිදින්න දන්න මිනිහෙක්. තව පැත්තකින් අපේ කණ්ඩායමේ විදූෂක, අන්දරේ කියන නම්වලින් විතරක් නෙමෙයි චාලි චැප්ලින් කියලා ප්‍රසිද්ද වෙලා ඉන්නෙත් මෙයාම තමයි. සර්ට මොකක් හරි වැඩකට මෙයාව ඕන වෙලා හොස්ටල් එකට ගිහින් ගගන කෝ කියලා අහලා වැඩක් නෑ. සර් අහන්න චැප්ලින් හරි අජටාකාශ හරි කෝ කියලා. ෆස්ටියර්රෙකේ මල්ලි කෙනෙක් උනත් කියාවි ඉන්න සර් අපි අජටා අය්යට එහෙම නැත්නං චැප්ලින් අය්යට පණිවිඩේ දෙන්නම් කියලා.”  

“හැබැයි සර් අපේ ගගන ගැන කියන කොට තව දෙයක් එකතු කරන්න ඕනෙ. ඒ තමයි ගගන කියන්නෙ තමන්ගෙ බත් එක අනුන්ට දීලා තමන් බඩගින්නෙ උනත් ඉන්න කැමති කෙනෙක් කියන එක.”

ගගන චරිතයට ඒ වාක්‍යය එක් කෙළේ ප්‍රණේතෘ යන වචනයේ තේරුම ඇසූ සයුරී ශිෂ්‍යාව යි. ඇගේ මේ ප්‍රශ්නයත් සමග ගඟුල්ට සිහිපත් වූයේ ඇය කලින් ඇසූ ප්‍රශ්නය යි. ඒ අනුව ඔහු එයට පිළිතුරු දීමට ඉදිරිපත් විය.

“දුව ප්‍රණේතෘ කියන්නෙ සංස්කෘත වචනයක්. ඒක ඉදිරියෙන්, විශේෂයෙන් කියන අර්ථ දෙන ප්‍ර කියන උපසර්ගය පූර්වයෙන් යෙදිලා ‘පැමිණවීම, ගෙනයාම’ කියන අර්ථ දෙන නී ධාතුවෙන් හැදෙන වචනයක්. සංස්කෘතෙන් පමුණුවන්නා, ගෙන යන්නා විතරක් නෙමෙයි යමකට මුල් වෙලා කණ්ඩායමක් ඉස්සරහට අරගෙන යන කෙනාට අපි කියනවා නේතෘ කියලා. විශේෂයෙන් පිරිසක් ඉස්සරහට අරගෙන යන කෙනෙක් අපට ප්‍රණේතෘ කියන වචනයෙන් හඳුන්වන්න පුළුවන්. ඒ වගෙම මේකට බොහෝ දුරට සමාන තවත් වචනයක් තමයි විනේතෘ කියන්නෙ. ඒකෙන් කියන්නෙත් විශේෂයෙන් පමුණුවන්නා ඉදිරියට ගෙන යන්නා කියන අර්ථය යි.”  

“දැන්නෙ සර් විශ්වවිද්‍යාලවල ගොඩක් සීනියර් සර්ලට විනේතෘ මහාචාර්ය කියලා කියන එකේ තේරුම පැහැදිලි උනේ.”

“සර් මට මේ වෙලාවෙ විෂයබද්ධ නොවන වෙන ජාතියක ප්‍රශ්නයක් තියෙනවා සර්ගෙන් අහන්න.”

“අහන්න අහන්න මොකක් ද අප්පේ දැන් ඔයාට ආපු වෙන ජාතියක ප්‍රශ්නෙ.”

ගඟුල් එසේ පැවසුවේ යථෝක්ත ප්‍රශ්නය නැඟූ ගගන ශිෂ්‍යයාට යි.

“මේකයි සර් ප්‍රශ්නෙ. සර් ඇත්තටම ගත්තොත් සර් අපිට වඩා වැඩිමල් වෙනවා ඇත්තෙ අවුරුදු දෙක තුනකට විතරයිනෙ. එතකොට සර් අපිට දුව පුතා කියන කොට ටිකක් අමුතුයි වගේ. ඒ උනාට ඒකට අපෙත් මොකක්දෝ කැමැත්තක් තියෙනවා කියලත් කියන්න ඕනෙ.”

“වයස් පරතරය මොකක් උනත් ගුරුවරුන්ට තමන්ගෙ ශිෂ්‍යයො කියන්නෙ දරුවො තමයි. අපිට අපේ සර්ලා මැඩම්ලගෙන් ගොඩක් දෙනෙක් කතා කළෙත් එහෙමයි. ඇත්තටම ඒක අපේ විද්‍යෝදය අධ්‍යාපන සම්ප්‍රදායටත් අයිති දෙයක්.”

මේ ප්‍රතිරාව දෙන්නේ තමා නියෝජනය කළ අතීතය යි. තමා තරුණ කටහඬින් කී දෙය වර්තමානයේ වෙනත් තරුණ හඬකින් සමාජගත වෙයි. සිදුවිය යුත්තේ ද එය යි. මෙහැඟුම් ද සිත දරාගෙන සහන් ආචාර්යවරයා සිය කීර්තිමත් ආදි ශිෂ්‍යයාට තවදුරටත් සවන් දුන්නේ ය.

“හික්කඩුවෙ නායක හාමුදුරුවන්ගෙ අධ්‍යාපන දර්ශනය කියන්නෙ ධර්මයේ ප්‍රකාශනයක් ම මිස වෙනත් දෙයක් නෙමෙයි. මට මේ වෙලාවෙ මතක් වෙන්නෙ භගවද්ගීතාවේ එන ශ්‍රී ක්‍රිෂ්ණ දෙවියො අර්ජුනට කියන දෙයක්. ඒ කියන හැටියට කවර කාලෙක හරි ධර්මය ගිලන් වෙනව ද එතකොට ඒ ගිලන් දහම උත්ථාපනය කරන්න තමන් පහළ වෙනවා කියන එක යි; තමන්ගෙ ස්වරූපය ප්‍රකට කරනවා කියන එකයි. මන් හිතන්නෙ හින්දු සම්ප්‍රදාය කියන දෘෂ්ටි කෝණයෙන් බැලුවොත් සුමංගල නායක හාමුදුරුවො ඒ අන්ධකාර යුගයෙදි කළේ තමන් ආලෝක දූතයෙක් වෙන එක.”

“ආලෝක දූත. හරි ලස්සන තේරුමක් තියෙන ලස්සන වචනයක්නෙ සර් ඒක. අපිට බැරි ද සර් ආලෝක දූතයො වෙන්න.”

“මොකෝ බැරි පුළුවන්. ගුරුවරුන් හැටියට අපේ ප්‍රාර්ථනයත් ඒකම තමයි. විශ්වවිද්‍යාලයෙන් ලෝකයට දෙන්න ඕනෙ මේ ආලෝක දූතයන් දූතිකාවන් ම තමයි. ඔයගොල්ලන්ට අවුරුදු ගාණකට කලින් මෙහෙ ඉගෙන ගත්ත අද කවියෙක් - ගීත රචකයෙක් වගේම සන්නිවේදකයෙක් හැටියට සමාජගත වෙලා ඉන්න ජගත් ගාමිණි මාවතගම වෙනස් වචනකලින් කිව්වෙ ඔය කාරණේ ම තමයි. එයා එක වෙලාවක මෙහෙම කවියක් ලියනවා.

ගැටුමින් පිරි ලොවට නොගැටුම ගැන කියන

අවුලින් පිරුණු ලෝකය        නිරවුල් කරන  

දෙවියන් සේ පෙනෙන මිනිසුන් වැඩ වෙසෙන  

සෙනසුන් සදිසි විය යුතු         සරසවි අරණ

අපි විශ්වවිද්‍යාලයෙන් සමාජයට යවන්න ඕන කරන්නෙ දෙවිවරු වගේ මිනිස්සු - ගැහැණු. ඒ කියන්නෙ කලින් කියපු විදිහට අන්ධකාරයේ නෙමෙයි ආලෝකයේ පණිවිඩය අරගෙන යන දූතයො දූතිකාවො.

සුනිල් ආරියරත්න මහාචාර්යතුමා ලියලා තියෙන රාජ රාජ ගීතයෙ කොටසක් උපුටා දක්වලම මන් අර අධ්‍යාපන දර්ශනේ අන්තර්ගත කරුණු කතා කරන්නං. ඔයගොල්ලො මුලින් කොළවල නෙමෙයි ඒවා තමන්ගෙ හදවත්වල ලියා ගන්න.

ඉන්ද්‍ර දිගින් ගනඳුර බිඳ පායා එන සූර්යරාජ

වලා පලා නැඟී දිලෙනකලා සපිරි චන්ද්‍රරාජ

අපා දෙපා සිවුපා සත මුළු ගන්වන   සිංහරාජ 

ගුණෙන් නැණෙන් වැඩුණොත් පුතු මිනිසුන් මැද දිව්‍යරාජ

හික්කඩුවෙ හාමුදුරුවන්ගෙ අධ්‍යාපන දර්ශනය ප්‍රධාන කොටස් නවයකට බෙදලා අපට කතා කරන්න පුළුවන්. උන්වහන්සෙ මුලින් ම කියනවා චිරාගත අධ්‍යාපන සම්ප්‍රදාය රකින්න කියලා. එය රැක ගනිමින් පවත්වා ගෙන යන්න කියලා. ඒ උගත්කමයි ගුණවත්කමයි එකට එකතු වෙච්ච විද්වත් ප්‍රඥාවන්තයන් අඛණ්ඩ ව බිහි කරන්න ඒක හේතු වෙන නිස යි. ඊට පස්සෙ උන් වහන්සෙ දෙවෙනි කාරණේ හැටියට මතු කරන්නෙ එම සම්ප්‍රදායට හානි නොවෙන විදිහට නව ප්‍රවේශ ගන්න කියලා. ඒක තමයි යුගයෙන් යුගයට මේ ගලා ගෙන යන්නෙ. උදාහරණයක් හැටියට සන්ථාගාරය කියන වචනෙ ගන්න. අපේ විශ්වවිද්‍යාලෙ ආචාර්ය මණ්ඩලේ කැන්ටිමට දාලා තියෙන නම. ඒක බෞද්ධ සම්ප්‍රදායට අයිති වචනයක්. ඒ ලිච්ඡවී රජ දරුවො තමන්ගෙ හදවත් උසස් කරගෙන තමන් ජීවත් වෙන සමාජෙ අනික් අයගෙ ජීවිත උසස් කිරීම සඳහා සාකච්ඡා පවත්තපු තැන. ඇයි සෝරත නායක හාමුදුරුවො මේ කැන්ටිමට ආපන ශාලාව, අවන් හල වගේ වචනයක් යොදන්නෙ නැතුව සන්ථාගාරය කියන නම යෙදුවොත්. ඒවා අලුත් වචන උනත් අලුත් නැති නිසයි. දාපු වචනෙ පැරණි උනත් ඒකෙන් දෙන හැඟීම අලුත් නිසයි. සම්ප්‍රදාය රකින ගමන් නව ප්‍රවේශ ගන්නවා කියන එක මන් තේරුම් අරන් ඉන්නෙ එහෙමයි.”

සහන් සාවධාන ව නවක ආචාර්යවරයාට සවන් දුන්නේ ය. මේ මොහොතේ ඔහු විසින් කරනු ලබන්නේ කලකට පෙර තමන් ඔවුනට කළ දේශනය පුනරුච්චාරණය කිරීමක් නොවේ. විෂය කරුණු එක ය. එහෙත් ඔහු ඒවා ඉදිරිපත් කරන්නේ නැවුම් මෙන් ම යෝග්‍ය වෙනත් නිදසුන් දක්වමිනි. සරසවියේ පවත්වන සිය ප්‍රථම දේශනයේ දී ම සම්ප්‍රදාය රකිමින් ගඟුල් නව ප්‍රවේශ ගන්නා ආකාරය දෙස ඔහු බලා සිටියේ සුපහන් හදවතිනි.  

“මොන විෂය ඉගැන්නුවත් ඒක හරි ආදරයකින් කරන්න කියලයි සුමංගල හාමුදුරුවො අපිට කිව්වෙ. ඇත්තට ම සහන් සර්ලා මේ පාඨමාලාව හැදුවෙ එක අධ්‍යයනාංශෙකට, එක පීඨයකට සිමා කරන අදහසින් නෙමෙයි. මන් හිතන්නෙ මේ පාඨමාලාව හැම අධ්‍යයනාංශයක ම තියෙන්න ඕන කරන එකක්. මේකට සමාන  වැඩක් අදත් කෙරෙනවා ඉන්දියාවෙ ශාන්තිනිකේතන විශ්වවිද්‍යාලෙ. ඒකෙ නිර්මාතෘවරයා වගේම පළවෙනි කුලපති වෙච්ච රබීන්ද්‍රනාත් තාගෝර්තුමාගෙ අධ්‍යාපන දර්ශනය විතරක් නෙමෙයි සාහිත්‍ය ජීවිතයත් ගැන එහෙ ඉගෙන ගන්න දේශීය විදේශීය ඔක්කොම ශිෂ්‍යයන්ට ලබා දෙන වැඩ පිළිවෙළක් එතන තියෙනවා. මට ඔය විස්තර කිව්වෙ අපේ විශ්වවිද්‍යාලෙ ආදි ශිෂ්‍යයෙක් වගෙම ශාන්ති නිකේතනෙන් තමන්ගෙ ආචාර්ය උපාධිය දිනා ගත්ත අපේ ධම්මිස්සර හාමුදුරුවො. උන්වහන්සෙ කිව්වෙ තමන් ඉගෙන ගන්න කාලෙ ඒ පාඨමාලාව උගන්නලා තියෙන්නෙ උන්වහන්සේගේ ආචාර්ය උපාධියෙ උපදේශක විදිහට වැඩ කරපු සංස්කෘත මහාචාර්ය කල්පිකා මුඛර්ජි මැතිනිය යි. කියලා. ඒකට පීඨ විෂය භේදයකින් තොර ව ශිෂ්‍යයො සහභාගි වෙලා තියෙනවා.”

“ඉතින් සර් ශාන්ති නිකේතනයට තාගෝර් අධ්‍යාපන දර්ශනය වගෙම අපිට වැදගත්නෙ විද්‍යෝදය අධ්‍යාපන දර්ශනය.”

“ඔව් සන්දීප් ඔයා හරි. මේ පාඨමාලාව හරහාත් මොන මට්ටමකට හරි සිද්ද වෙන්නෙ ඒක තමයි. දැන් අපි අපේ අවධානය යොමු කරමු මේ අධ්‍යාපන දර්ශනේ තුන්වෙනි කාරණාවට. හික්කඩුවෙ හාමුදුරුවො ගුරුවරුන්ට අවධාරණය කරලා කියනවා උගන්නන කොට තමන්ට පැහැදිලි නැති හරි දුෂ්කර තැනක් හරි ආවොත් තමන්ට උගන්නපු ගුරුවරු ඉන්න තැනකට ගිහිල්ලා හරි ඒක හරියට පැහැදිලි කරගෙන ඇවිල්ල තමන්ගෙ ශිෂ්‍යයන්ට උගන්නන්න කියලා. මන් ඉස්කෝලෙ උගන්නන්න ඕනෙ කරන පාඩමකට ලෑස්ති වෙන කොට දුෂ්කර තැනක් ආවොත් කරන්නෙ කොළඹ ආපු ගමන් සහන් සර් හම්බ වෙන එක. ඒක මන් ඉගෙන ගත්තෙ ඔයගොල්ලන්ගෙ - අපේ මේ සර්ගෙන් ම තමයි. මොකද අදටත් සර් තමන්ට අපැහැදිලි තැනක් ආවොත් කරන්නෙ පලිහවවඩන සර් හරි වෝල්ටර් සර් හරි හම්බ වෙන්ඩ යන එක. ඔයගොල්ල දන්නව ද පුතා පලිහවඩන සර්ට වයස කීයක් ද කියලා.”

“අවුරුදු අසූවක් විතර ඇති නේද සර් සහන් සර්ලගෙ ඒ සර්ට.”

“නෑ මියුරි එතුමටාට දැන් අවුරුදු අනූනවයක් වෙනවා. වෝල්ටර් මාරසිංහ මහාචාර්යතුමාට අනූ එකයි.”

“සර් කිව්ව දේ කවද හරි දවසක අපටත් පාඩමක්. දැන් සර් අපිට සුමංගල අධ්‍යාපන දර්ශනේ ගැන කරුණු හතරක් කිව්වා. මොකක් ද සර් පස්වෙනි කාරණේ හැටියට සඳහන් කරලා තියෙන්නෙ.”

“පස්වෙනි කාරණේ අධ්‍යාපනේට විතරක් නෙමෙයි ජීවිතේ කොයි තැනටත් අදාළ කාරණයක්. සුමංගල හාමුදුරුවො කියනවා කොයිම වෙලාවකවත් දැනුම වශයෙන් ශිෂ්‍යයන්ට අසත්‍ය කාරණා උගන්නන්න එපා කියලා. මේක දරුවනේ ඉතාම වැදගත් කාරණාවක්. අසත්‍යය කියන්නෙ තැනක් දෙකක් නෙමෙයි මුළු සමාජයක් විනාශ කරන දෙයක්. බොරු කියන කෙනෙකුට කරන්න බැරි දෙයක් නැහැ. මේ කාරණේ ඔස්සේ උන් වහන්සේ අපට බොරුවෙන් ජීවත් වෙන්න එපා කියන පණිවිඩෙත් ගේනවා.” 

“ඒත් සර් මේ රටේ උත්තරීතර ආයතනය කියන තැන ඉන්න අයගෙන් අතිබහුතරයක් කළේ ම ඒකනෙ.”

“තත්වය ඒකනන් මොකක් ද දරුවනේ අපි කරන්න ඕනෙ.”

“සර් මන් ඒකට උත්තර දෙන්න ද අන්තර්භාෂා පාඨමාලාවෙදි අපේ සහන් සර් අපට කියපු දෙයකින් ම.”

“හරිම හොඳයි සර්රුත් ඉන්න තැනම  ඔයගොල්ල මෙහෙම කතා කරන එක. ඔව් සන්දීප් කියන්න බලන්න.”

“දවසක් සර් උපනිෂද් පාඨයක් එහෙම උපුටලා දක්වලා කිව්වා, අසත්‍යය තියෙන තැනට සත්‍යයත් අඳුර තියෙන තැනට ආලෝකයත් මරණය තියෙන තැනට ජීවිතයත් ආදේශ කරන්න කියලා. ඉතින් සර් අපිටත් පුළුවන්නෙ බොරුකාරයො වෙනුවට හරිකාරයො යවන්න.”

“හරි සන්දීප් ඔයා හරි. දැනට භාෂාවෙ භාවිත වෙන්නෙ නැති අලුත් වචනයක් නිර්මාණය කරලා ඒ කියන්නෙ බොරුකාරයො කියන වචනෙ විරුද්ධ පදේ විදිහට හරිකාරයො කියලා වචනෙකුත් හදලා ඔයා කියපු දේ තමයි මේකට උත්තරේ. හැබැයි මේකට උත්තර දෙන්න ඕනෙ ඔයගොල්ල - අපි ඒ කිව්වෙ ගුරු - ශිෂ්‍ය දෙපිරිස වන අපි දෙගොල්ල විතරක් නෙමෙයි. ඔයගොල්ලන්ගෙ අම්මා තාත්තා දෙන්න, සහෝදර සහෝදරියො, නැන්ද මාමලා, මේ භූමියෙන් පිට ඉන්න යහලු යෙහෙළියො ඔය ඔක්කොමත් එක්ක තමයි ඒකට උත්තර දෙන්න පුළුවන් වෙන්නෙ.”

“සර් ඒ ඉන්න අය කොහොම ද මේකට සම්බන්ධ කරගන්නෙ.”

එක් ශිෂ්‍යයකු විසින් නගන ලද ඒ ප්‍රශ්නයට ගඟුල්ටත් පෙර උත්තර දුන්නෙ තවත් ශිෂ්‍යයෙකි.

“ඇයි මනුස්සයො ඒ අයටත් ඡන්දයක් කියලා එකක් තියෙනවනෙ. මෙතන ඉන්න අපි විතරක් නෙමෙයි අපි ඔක්කොම එකතු වෙලා අපි හරි මිනිස්සුන්ට ඡන්දෙ දුන්නොත් තමයි බොරුකාරයන් පරාජය කරන්න පුළුවන් වෙන්නෙ.”

“ඉතින් සර් මේ රසිත් කියන වැඩේ හරිම දුෂ්කර එකක්නෙ. මොකද සමාජෙ ඉන්නෙ විවිධ අදහස් දරන අයනෙ. ඉතින් අපේ ම නෑදෑයො යාළුවො අතරත් එහෙම අය ඉන්නවනෙ සර්.”

“මන් මයුරිගෙ ප්‍රශ්නෙට උත්තර දෙන්නං අපේ සුමංගල හාමුදුරුවන්ගෙ අධ්‍යාපන දර්ශනේ එන හය වෙනි කාරණෙන්. උන් වහන්සේ අපිට කියනවා කවර තරන් දුෂ්කර තත්ව යටතෙ උනත් උත්සාහය - වීර්යය අත හරින්න එපා කියලා. එහෙම උත්සාහය අත ඇරපු නැති මිනිස්සු තමයි දරුවනේ හැමදාම ජයග්‍රහණ හිමි කරගෙන තියෙන්නෙ.”

“සර් මේ පාඩම හරහා නියම ගැම්මක්නෙ අපිට දෙන්නෙ.”  

“ඒ ගැම්මෙන් ම පුතා නිවැරදි දේ සමාජගත කරන්න. හික්කඩුවෙ හාමුදුරුවො කිව්වා වගේ තරහෙන් නෙමෙයි බොහොම ආදරේකින් ඒක කරන්න. විරුද්ධ අදහස් දරන අයටත් තමන්ට පැහැදිලි ව දැනෙන දේ ආදරෙන් කියලා දෙන්න. ආදරේට ගොඩක් දේවල් වෙනස් කරන්න පුළුවන් පුතා. හැමදාම ලෝකෙ වෙනස් උනේ එහෙමයි පුතා.”

“සර් ඔය අන්තිමට කියපු කාරණේ තව ටිකක් පැහැදිලි කරන්න පුළුවන් ද? ඒ කිව්වෙ ආදරේ තමයි ලෝකෙ වෙනස් කරන්නෙ කියන කාරණේ.”

“බොහොම හොඳ ප්‍රශ්නයක් මේ දුව ඇහැව්වෙ. ඉස්සෙල්ලම කියන්න දුවේ මට ඔයාගෙ නම.”

“සර් මම උත්තරා.”

“සර්, එයා එයාගෙ නමින් කෑල්ලයි කිව්වෙ. එයාගෙ සම්පූර්ණ නම උත්තරා දිව්‍යාංජලී වික්‍රමසූරිය. අපේ බැච් එකේ කවිකාරි. එයාගේ කාඩ්ඩෙකත් ඒකයි සර්. එයාට අපි කියන්නෙ කිවිඳි කියලා.”

“බැලුවහම මේ සන්දීප්නෙ උත්තරා ගැන එයාටත් වඩා විස්තර දන්නෙ.”

“ඔව් සර් මෙයා තමයි එයාගෙ ප්‍රයිවෙට් සෙකටි්‍ර. මෙයා උත්තරා ගැන උනන්දු උනාට තවම උත්තරාගෙ ප්‍රතිචාරනං මදි සර්. ඒ උනාට මේ දෙන්න නං නියමෙට...”

සසිත්ට එය සම්පූර්ණ කිරීමට ඉඩ නොලැබුණේ උත්තරාගේ රැවුම් සහගත දැඩි බැල්ම ඔහු දෙසට යොමු වූ බැවිනි. අනතුරුව කතා කෙළේ ගඟුල් ය.

“දුවේ, සති අන්ත පත්තරවලින් මන් ඔයාගෙ කවි කියවලා තියෙනවනෙ. එහෙනං ඔයයි ඒ උත්තරා දිව්‍යාංජලී. ඔයාගෙ කවි හොඳයි දුව. ඒ වගෙ නිර්මාණ කරන අය අනිවාරෙන් ම තවත් මෙතන ඇති. අපි ඒව ගැනත් වෙලාවක කතා කරමු. දැන් මන් උත්තර දෙන්නං මට තේරෙන විදිහට උත්තරා දුවට. ඔයා ඇහැව්වනෙ ආදරේ කොහොම ද ලෝකෙ වෙනස් කරන්නෙ කියලා. මීට අවුරුදු දහස් ගණනකට කලින් ඒකට උත්තර දුන්න අපේ ශාස්තෘාන් වහන්සේලා. බුදු හාමුදුරුවො ලෝකෙ වෙනස් කළේ ආදරයෙන්. මෛත්‍රී කරුණාවෙන්. යේසුස් වහන්සේගෙ ඒ හැඟීමට භක්තිවන්තයො පාවිච්චි කරන්නෙ ප්‍රේමය කියන වචනෙ. නබිනායකතුමන්ගෙ තමන්ට විතරක් දේවල් තියා ගන්නෙ නැතුව නැති අයටත් දෙන්න කියන පරිත්‍යාගය ගැන තියෙන ඉගැන්වීමට උල්පත වෙන්නෙ ආදරය. හින්දු ආගමික සම්ප්‍රදායට අයිති භගවද්ගීතාව අපට උගන්නන්නෙ හැම දෙයක් දිහාම සමාන ඇහැකින් බලන්න කියලයි. එතන තියෙන්නෙත් ආදරය මිස වෙන දෙයක් නෙමෙයි.”

“සර් ගත්ත උදාහරණවල ඉන්න ඔක්කොම ශාස්තෘාන් වහන්සේලා. සර් මන් අහන්නෙ දේශපාලනඥයකුට බැරි ද අර ශාස්තෲන් වහන්සේලා වගේ ඇත්ත ආදරවන්තයෙක් වෙන්න.” 

“මොකෝ බැරි සන්දීප්, ඒ මට්ටමට ම නොවුණත් හොඳ දේශපාලනඥයා කියන්නෙත් ආදරවන්තයෙකුටම තමයි. ලෙනින්, චේ ගුවේරා, මාටින් ලූතර් කිං, නෙල්සන් මැන්ඩෙලා මේ ඔක්කොම දේශපාලනඥයො ආදරයේ නියෝජිතයො මිසක් වෛරයේ නියෝජිතයො නෙමෙයි. ඒ වගෙම අපිට සාහිත්‍ය ලෝකෙනුත් හම්බ වෙනවා ආදරවන්තයො. රබීන්ද්‍රනාත් තාගෝර්, ලියෝ ටොල්ස්ටෝයි, සරෝජිනී නායිදු. මේ උදාහරණ කීපයක් විතරයි. මන් මෙතෙන්දි එක කාන්තා චරිතයක් විතරක් උදාහරණෙට ගත්තට අපි අමතක කරන්න නරකයි මේ හැම පැත්තක් ම නියෝජනය කරපු ආදරවන්තියන්ගෙනුත් හැම යුගයකම ලෝකය හිස් නොවිච්ච බව.”

“පැහැදිලි යි සර්, අන්තිමටම පැහැදිලි යි. මමත් සර් වර්තමාන සමාජය පුරවන ආදරවන්තයෙක් වෙනවා.”

“ඒකට උත්තරාගෙනුත් මුලින් ම උඹට අවසර අරන් ඉන්න වේවි.

සන්දීප්ගේ කතාවටත් ඊට මිතුරකු විසින් කරන ලද ප්‍රකාශයත් නිසා දේශනශාලාව සිනා සාගරයක් වද්දී සන්දීප් පැවසුවේ තමා ඒ කතාව කිව්වේ විහිලුවට නොව ඇත්තට ම බව යි. අනතුරුව ඇසුණේ  ගඟුල් ආචාර්යවරයාගේ කටහඬ යි.

“මට දැනෙන්නෙත් සන්දීප් ඒ කතාව කිව්වෙ විහිලුවට නෙමෙයි කියලයි. මන් ප්‍රාර්ථනා කරනවා වගෙම මට දැනෙන දේ වෙන්නෙ අපේ අනික් දරුවොත් ඒ ආදරවන්තයන්ගෙ ආදරවන්තියන්ගෙ හිස්තැන පුරවනවා කියන එකයි. ඒ ප්‍රාර්ථනාව කරලම මන් අර අධ්‍යාපන දර්ශනේ හත් වෙනි කාරණේට යන්නං. එතැන කියැවෙන හත්වෙනි කාරණේ තමයි ශිෂ්‍යයා තුළ දැනුම තහවුරු කිරීමේ ක්‍රමවේදයක් හැටියට කටපාඩම් කිරීම, ආචාර්යවරයා ගාවදි ඒවා පාඩම් දීම වගෙම පදගත අර්ථ විග්‍රහ කිරීම අවශ්‍යයි කියන එක.”

“ඒ උනාට සර් අද අලුත් අධ්‍යාපන මූලධර්ම ගැන කතා කරන ගොඩක් උගත්තු කියන්නෙ කටපාඩම් කරන එක, පාඩම් දෙන එක, ගුරුවරයා ඉස්සරහට ගිහින් අර්ථ විග්‍රහ කරන එක යල් පැන ගිය දෙයක් කියලනෙ.”

“අන්න අපිට වැරදුණ තැනක් තමයි මේ පුතා මතක් කළේ. මේ අධ්‍යාපන මූලධර්මෙ ඒ පැරණි තාලෙන්ම මේ විශ්වවිද්‍යාලෙදි ක්‍රියාත්මක කරපු ගුරුවරයෙක් අපිට හිටියා. ඒ සර් අපිත් එක්ක එකතු වෙලා කලා පර්ෂදය මුල් කරගෙන හැදුවා සංකථන මණ්ඩපයක්. එතකොට කලා පර්ෂදේ සභාපති වෙලා හිටියෙ ප්‍රණීත් සර්. ඒ සර්රුත් අපේ පසුබිමේ ඉඳගෙන අපිට උපරිම සහය දුන්නා. අර කියපු සංකථන මණ්ඩපේට ඕනම ශිෂ්‍යයකුට එන්න පුළුවන්. අපි එක දවසක කවි පන්තියක් ගැන ගීතයක් ගැන කතා කරනවා. ඒ ගීත කවි අපේ ශිෂ්‍යයන්ට කොච්චර හිතට දැනුණ ද කිව්වොත් ඊළඟ සංකථන මණ්ඩපේ දි ඒ ශිෂ්‍යයො ඒ ගීත කවි ගැන කතා කළේ තමන්ගෙ මතකයෙන්. ඊට පස්සෙ අපි අර්ථ විග්‍රහවලටත් ගියා.”

“ඉතින් සර් අපිත් පටන් ගමුකො ඒ සංකථන මණ්ඩපේ ආයෙමත්. සර්ලගෙ ඒ සර් දැන් විශ්වවිද්‍යාලෙ නැද්ද සර්.”  

“මොකෝ නැත්තෙ, ඒ සර් තාම අපිත් එක්ක ඉන්නවා. දැනුත් අපිත් එක්ක ඉන්නවා. මේ වෙලාවෙත් අපිත් එක්ක ඉන්නවා. ඒ තමයි මේ දේශනය කරන්න මට බාර දීලා මාව ඔයගොල්ලන්ට අඳුන්නලත් දීලා මේ මේ වෙලාවෙ මේ දේශනශාලාවෙම කෙළවරකට වෙලා අපේ මේ කතා අහගෙන ඉන්නෙ. ඒ තමයි ඔයගොල්ලන්ගෙ අපේ සහන් සර්. ඒ සර් ම තමයි මගේ ජීවිතේ දුෂ්කරම වෙලාවක විෂය කාරණා විතරක් නෙමෙයි ජීවිතේ ඇති වන ගැටලුවලදිත් ගුරුවරයා කියන කෙනා ශිෂ්‍යයා ළඟ ඉන්න ඕනෙ කියන පාඩම තමන්ගෙ ජීවිතයෙන් ඔප්පු කරල ම පෙන්නුවෙ. එහෙම ගුරුවරු හැම පිඨෙකම වගේ ඉන්නවා. අපිත් දැනගන්න ඕනෙ ඒ අයගෙන් ප්‍රයෝජන ගන්න.”

“සර් දැන් කතා කරපු කාරණේ ගැන කිව්වෙත් සුමංගල අධ්‍යාපන දර්ශනේට සම්බන්ධ කරලයි. මොකක් ද සර් ඒක.”

“ඔව් දරුවනේ, සුමංගල අධ්‍යාපන දර්ශනේ අටවෙනි කාරණේ තමයි ඒ. එතෙන් දි කියනවා යම්කිසි ගැටලුවක් මතු උනාම ඒක විසඳගෙන මිස ඉස්සරහට යන්න එපා කියලා. මේක අධ්‍යාපනේටත් අදාළයි. අපේ ජීවිතේටත් අදාළයි. මේ කාරණේ ශිෂ්‍යයන්ටත් අදාළයි ගුරුවරුන්ටත් අදාළයි. ගුරුවරයෙක් වේවා, අපේ ශිෂ්‍යයෙක් වේවා, අපේ සේවක මහත්තයෙක් වේවා ලොකු ප්‍රශ්නෙකට මැදිහත් වෙලා ඉන්න වෙලාවක අපිට බැහැ ඒක නොතකා හැරලා වැඩ කරන්න. එහෙම කරනවනං මොන මිනිස්සු ද අපි.”

සහන් දුටුවේ සාවධාන ව සිය ආදිශිෂ්‍ය ගඟුල්ට සවන් දෙන ශිෂ්‍ය ප්‍රජාවකි. ඔහු මහදවධානයෙන් සිටින ඒ මොහොතේ යළි ඇසුණේ ගඟුල්ගේ හඬ යි.

“දැන් අපි යන්නෙ සුමංගල අධ්‍යාපන දර්ශනේ නවවෙනි එහෙම නැත්තං අන්තිම කාරණේට. එතෙන්දි උන්වහන්සේ ගුරුවරුන්ට කියනවා තමන්ගෙ ශිෂ්‍යයන්ට සටහන් දෙන්න එපා කියලා. උන්වහන්සෙ කියන්නෙ පාඩම කළාට පස්සෙ අදාළ සටහන තමන් ම සකස් කරගන්න තැනට තමන්ගෙ ශිෂ්‍යයන්ව යොමු කරන්න කියලයි.

ඔන්න මේ වෙන කොට ඒ අධ්‍යාපන දර්ශනේට අදාළ කරුණු නවයම අපි කතා කරලා ඉවරයි. දැන් ඔයගොල්ල තමයි සටහන හදන්න ඕනෙ. සති දෙකක් තියෙනවා ඒකට කාලය.”

“ඉතින් සර් මුලින් ම කිව්වනෙ දේශනෙන් පස්සෙ අපිට සටහනක් දෙනවය, ඒ නිසා අපි මොකුත් ලියා ගන්න අවශ්‍ය නැහැ කියලා.”

“ඔව් මන් එහෙම කිව්වා තමයි. හැබැයි දේශනෙන් පස්සෙ දෙනවා කිව්වට ඒ කොයි වෙලාවෙ ද කොයි දවසෙද කියන එක මන් කිව්වෙ නැහැනෙ. ඒ වගෙම මන් කොයි වෙලාවකවත් කිව්වෙ නැහැනෙ ඔයගොල්ලන්ට හද සටහන් ගන්න එපා කියලා. මේ තමයි ඔයගොල්ලන්ට දෙන පැවරුම. ඒ පැවරුම සති දෙකකින් මට දුන්නට පස්සෙ මන් දෙනවා ඔයගොල්ලන්ට සටහනක්.”

“ඉතින් සර්, සර්ම කලින් කියපු හැටියට විද්‍යෝදය අධ්‍යාපන සම්ප්‍රදාය සම්පූර්ණ වෙන්නනං සර් කියපු අනිත් සන්ධිස්ථාන දෙක ගැනත් කතා කරලා ඉන්ඩ ඕනෙනෙ. අපි සෝරත නායක හාමුදුරුවොයි අදිකාරම් මහත්තයයි දෙන්න අධ්‍යාපනය ගැන කියලා තියෙන කරුණු ගැන කතා කළේම නැහැනෙ.”  

“මයුරි දුව ඒ ගැන අවදියෙන්හිටපු එක ගැන මන් ගොඩක් සතුටු වෙනවා. අපිට දුව එක දවසකින් මේ ඔක්කොම කතා කරන්න බැහැනෙ. මන් මගෙ ඊළඟ දේශනය කරන්නෙ ශ්‍රී සෝරත හාමුදුරුවන්ගෙ අධ්‍යාපන දර්ශනය ගැන. තුන්වෙනි දේශනේදි කරන්නෙ අදිකාරම් අධ්‍යාපන දර්ශනය ගැන කතා කරන එක. දැන් මම වෑයම් කරනවා අද අපි ඉගෙන ගත්ත සුමංගල හාමුදුරුවන්ගෙ අධ්‍යාපන දර්ශනය මට පුළුවන් විදිහට එක නිර්මාණයක් අරගෙන පැහැදිලි කරන්න.

මේ නිර්මාණය ලිව්වෙ අපේ සම්මානනීය තරුණ කවියෙක්. ඒ ලක්ශාන්ත අතුකෝරළ. නිර්මාණෙ මාතෘකාව ග්‍රීෂ්මේ පිපෙන මහනෙල් අමුතුයි ලස්සනයි. මහනෙල් මල අපේ සාම්ප්‍රදායික කවියොත් ගොඩක් භාවිතයට ගත්ත එකක්. ඒ වගෙම නිල් මානෙල් මල කියන්නෙ අපේ ජාතික පුෂ්පය. එතන අපේ සම්ප්‍රදාය තියෙනවා. ඒ වගෙම මාතෘකාව ගත්තහම එතන තියෙන්නෙ අපේ සාම්ප්‍රදායික නෙළුම් මලම නෙමෙයි. අපේ සමාජෙ අපිට හමුවෙන ජීවිත සංකේතවත් කරන දෙයක්. ඒ කියන්නෙ සංකේතාර්ථයක්. ඒක නව ප්‍රවේශ ගැනීමක්. ඊට පස්සෙ අපි බලමු අපට ආදරය මුණගස්වන කාව්‍යෝක්තිය තව විදිහකට කිව්වොත් සුමංගල හාමුදුරුවො මතු කරන ආදරය නිර්මාණයෙන් මතු කරන තැන.

“පුලින මලු ගෙන දෙගොඩ පිහිනන ,

කැලණි ගඟබඩ සිහිනි කොල්ලෙක්

නුහුරු පිරිසුදු නිල් තටකෙක - ලබයි ජය පළඟක්

මුදා අබිමන ඔහුගෙ අත

දවටන්න සුබ පැතුමක්”

එතකොට ඔබ, දැන් තමන්ගෙ සෙනෙහස දක්වන්න යන්නෙ නාගරික තටාකෙක පිහිනලා දක්ෂයන් අතර සුදක්ෂයෙක් වෙච්ච ගමෙන් ආව කොල්ලට. දැන් නගරෙ  ඉන්න ඔබ, නාගරිකයන් අතරින් ඉදිරිපත් වෙච්ච තමන් දන්න කියන දරුවන්ට නෙමෙයි කලින් කවදාකවත් දැකලා තිබ්බෙ නැති ගමෙන් ආපු දරුවෙකුට සුබ පතන්න ඉදිරිපත් වෙනවා. මේක කරන්න නං ඔබේ හදවත තමන්ගේ ය අනුන්ගේ ය කියන සීමා කඩපු ආදරයට විවෘත වෙලා තියෙන්න ඕනෙ.”

“සර් අපට සුමංගල හාමුදුරුවො අධ්‍යාපනය ගැන කියපු මුල් කාරණා තුනට සම්බන්ධ කරපු එකනං පැහැදිලියි. ඒත් සර් නොදන්නා දේ ගැන ගුරුවරුන්ගෙන් විමසන්න කියන එක කොහොම ද මෙතෙන්ට සම්බන්ධ කරන්නෙ.” 

“හොඳ ප්‍රශ්නයක්. මෙතෙන්දි නොදන්නා දේ කියලා දෙන ගුරුභූමිකාව දෙන්නෙ මන් ඔයගොල්ලන්ට. හිතන්න මේ කවි ටික කියලා දෙන ගුරුවරයා හෝ ගුරුවරිය ඔබයි කියලා. එතකොට දරුවෙක් අහන්න පුළුවන් පුලින මළු කියන්නෙ මොනවට ද කියලා. එතකොට ඔබ තමයි අපේ සුමංගල හාමුදුරුවො කියන ගුරුවරයා බවට පත්වෙලා පුලින මළු කියන්නෙ වැලි මළුවලටයි කියන කාරණේ පැහැදිලි කරන්න ඕනෙ. එතෙන්දි ඔබත් ඒ වචනෙ තේරුම මෙතෙක් දැනගෙන හිටියෙ නැත්තං තමන්ගෙ ගුරුවරයෙක් හම්බ වෙලා ඒක පැහැදිලි කරගෙන අනික් අයට පැහැදිලි කරලා දෙන්න පුළුවන්.”  

“ලෝකයට අසත්‍ය කරුණු දෙන එක වරදක්. අපි දන්නවා වෙනත් කෙනෙකුට අයිති සම්මානයක්, එහෙම නැත්තං තනතුරක් වංචාවෙන් ලබාගෙන තියෙනවනං එතනදි තාවකාලිකව හරි දිනලා තියෙන්නෙ අසත්‍යය. කවියා මෙතෙන්දි ජයග්‍රහණය කරවන්නෙ ඇත්තටම දිනපු අය. ඒ ගොල්ලො ආවෙ කොතනින් ද ඒ ගොල්ලන්ගෙ වත් පොහොසත්කම් මොනව ද කියන එක අදාළ ම නෑ. කවියා සත්‍යය ජයග්‍රහණය කරවන අතර ම වීරියවන්තකම තියෙනවනං ඕනෙම සමාජ තරාතරමක ඉන්න කෙනෙකුට ජයග්‍රහණ හිමි කර ගන්න පුළුවන් කියන පණිවිඩයත් අපිට ගේනවා. ඉතාම දුප්පත් දැරියක් විවාද තරඟෙන් ජය ගන්න එක, හරියකට පාට - කඩදාසි නැති දරුවෙක් චිත්‍ර තරගෙන් පළමු වැනියා වෙන එක, ගී තරගයෙන් මුලට එන දුගී කලාපේ යුවතියගේ ජයග්‍රහණය, මෙන්න මේවා හරහා කවියා සමාජගත කරන්නෙ ඒ පණිවිඩය. අපි යමු ද කවියේ දෙවෙනි කොටසට.

නිහඬ සෝබර ගැහැණියක කුස

නැගී මෙලොවට පැමිණි දැරියක්

පරදවන්නී වාද කතිකා-නැණ සභා වදනින්

එයින් පැහැදී මොහොතකට 

නැගිටින්න ඔබ අසුනින්

මන් දන්නවා ඊළඟට ඔයගොල්ලන්ට එන ප්‍රශ්නෙ. ඒ තමයි කොතන ද සර් කටපාඩම් කිරීම, පාඩම් දීම, අර්ථ විග්‍රහ කිරීම කියන හත්වෙනි අධ්‍යාපන සංකල්පෙ මෙතෙන්ට සම්බන්ධ කරන්නෙ කියන එක. ඇත්තට ම හොඳ නිර්මාණයක් නම් ඒක කටපාඩම් කරගන්න අවශ්‍ය නැහැ. පාඩම් හිටිනවා. දැන් මේ අපි කරන්නෙත් කවියා අපට දෙන සමාජ පණිවිඩය පාඩම් කරන එක වගෙම ඒක ජීවිතයට දාලා විග්‍රහ කරගන්න එකනෙ.”

“සර් ජීවිතේ ගැටලුවක් ආවොත් ඒක විසඳලා මිස ඉස්සරහට යන්න එපා කියන අධ්‍යාපන සංකල්පෙ අපට තහවුරු කරගන්න පුළුවන් තැනකුත් අපට ඔය කවි පන්තියෙ තියෙනව ද?””

“ඔව් පුතා ඊළඟට එන කාව්‍යෝක්තිය අපට කියන්නෙ සමාජ ගැටලු විසඳන්න ඕනෙ කරන අපේ මැදිහත් වීම ගැන යි. කවියා කියන්නෙ ගැටලුව තියෙන කෙනාට උදව් කරන්න, හැබැයි කුණු තැවරිචච් හිතකින් නෙමෙයි, කුණු නොතැවරිච්ච පිරිසුදු හිතකින් කියලයි. බලන්න කවියේ ඊළඟ කොටස දිහා.


පාට කූරක් කුණු වලෙන් ලද

චෙහොරු පැල්පත් පෙළේ පැටියෙක්

අඳින්නේ කඳු කෙළවරේ ඉර-මුදුන් වන දසුනක්  

දෙන්න හිතවත කුණු නොගෑවුණු

අලුත් සුදු කොළයක්


කවි පෙළ අවසාන කරන්නෙ මෙන්න මේ විදිහටයි.


නිතර චර චර සුරුස් නද දෙන 

වැල් කැසට් කබලකට කන් ඇන

කලාපේ යුවතියක් ශ්‍රැතියට - ගයන්නී ගීයක්

හොඳට අත් දෙක උස්සලා 

ඔබ දෙන්න අත්පුඩියක්!


“දැන් සර්, සුමංගල අධ්‍යාපන දර්ශනේ කාරණා අටකට මේ නිර්මාණෙ සම්බන්ධ කළානෙ. ඒත් මට හිතා ගන්න බැරි අටවෙනි කාරණේ කොහොම ද නිර්මාණයක් එක්ක ගළපන්නෙ කොහොම ද කියලා.”

ඒ ප්‍රශ්නය ඇසුවේ මෙතෙක් නිහඬ ව සවන් දීම පමණක් සිදු කළ සචිත්‍රා නම් උපාධි අපේක්ෂිකා ව යි. 

“මන් කැමතියි ඒ ප්‍රශ්නෙ අහපු දුව මුලින් ම අපි කතා කරපු සුමංගල අධ්‍යාපන දර්ශනේ අන්තිම කාරණය මොකක් ද කියන එක දුවගෙ වචනවලින් පැහැදිලි කරනවනං.”

“ගුරුවරයා සටහන් දෙන්නෙ නැහැ. ශිෂ්‍යයා අන්තිමට තමන් ඉගෙන ගත්ත දේවල් මතක තියාගෙන තමන් ම සටහනක් හදනවා. මන් තේරුම් ගත්ත විදිහට ඒක තමයි සර් කිව්ව අන්තිම කාරණේ.”

“දුව ඔයා බොහොම සරල ව ඒ කාරණේ අපට කිව්වා. දැන් ඔයාට පුළුවන් ද අප කතා කරපු නිර්මාණෙ හරය ඔයාගෙ වචනවලින් අපට කියන්න.”

“සර් මේ පළවෙනි කාව්‍යෝක්තියෙ තිබුණෙ ගඟේ පීනලා පුරුදු, තටාකෙ පීනලා දිනපු ගමෙන් ආපු කොල්ලට සුබ පතන්න කියලා.”

“කොහෙන් ද දුවේ ඔයා ගඟේ පීනලා දිනපු කියන කෑල්ල ගත්තෙ. මේ නිර්මාණෙ කොතනකවත් එහෙම ප්‍රකාශයක් නැහැනෙ.”

“ඇයි සර්, සර් කිව්ව කවියෙ මුල් කොටසෙ තිබුණනෙ යෙදුමක් ‘කැලණි ගඟබඩ සිහිනි කොල්ලෙක්’ කියලා. ඉතින් අපට උපකල්පනය කරන්න පුළුවන්නෙ මේ දරුවා ගඟේ පීනලා පුරුදු දරුවෙක් ය කියන එක.”

“ඔයාගෙ කියවීම හරි දුව. දැන් අපිට කියන්න ඒ නිර්මාණෙ දෙවෙනි කොටසින් උකහා ගත්ත දේ.”  15

“දෙවෙනි කාව්‍යෝක්තියෙන් කියවුණේ දුප්පත් අම්මා කෙනෙක්ගෙ කුසින් උපන් දුවක් විවාද තරගෙන් දින්නය, එක නිසා කවුරුත් නැගිටලා එයාට ගෞරව කරන්න කියන එකනෙ.”

“හරි, මේ දුව ඒකත් හරියට ග්‍රහණය කරගෙන තියෙනවා. දැන් තුන්වෙනියට තියෙන කොටසෙ අදහසත් කියලා මතක නං විතරක් ඔයාට වැඩියෙන් ඒකෙ දැනුණු තැනකුත් අපට කියනවනං මන් කැමතියි.”  

“ඒකෙදි කියවුණේ පාට වගෙම හරි හැටි කඩදාසිත් නැති පුතෙක්, පැල්පතක ජීවත් වෙන පුතෙක් චිත්‍ර තරගෙකින් එකට ආවා කියන එකනෙ. මට සර් කවදාවත් අමතක නොවෙන විදිහට ඒකෙ එක තැනක් මතක හිටියා. ඒ තමයි සර් ‘දෙන්න හිතවත කුණු නොගෑවුණු අලුත් සුදු කොළයක්’ කියන කොටස.”

“ඔයා දුවේ සුමංගල හාමුදුරුවො කියන කට පාඩම් කිරීම කියන කාරණෙත් කරලනෙ බැලුවහම. දැන් අන්තිම කොටසත් අපි කාටත් මතක් කරලා දෙන්න බලන්න.”

“සර් ඒ කවියෙ අන්තිමට තියෙන්නෙ දුප්පත්කමේ පතුළෙම ඉන්න නිදහස් වෙළඳ කලාපෙ වැඩ කරලා ජීවත් වෙන යුවතියක් ඉතාම සුන්දර විදිහට රිද්මයානුකූල ව ගීතයක් ගයනවා කියන එක. ඒ වගෙම එබඳාු වෙලාවක ඒක බලන අපි කරන්න ඕනෙ මොකක් ද කියන එක කවියා අපට යෝජනා කරන්නෙ ‘හොඳට අත් දෙක උස්සලා ඔබ දෙන්න අත්පුඩියක්’ කියන කාව්‍යෝක්තිය හරහා යි.”

“අනේ දුවේ, ඔයා මේ පාඩම හොඳින් ම ග්‍රහණය කරගෙන තියෙනවනෙ. ආයෙ අමුතුවෙන් නොකිව්වත් ඔයා සුමංගල හාමුදුරුවො කියපු විදිහට අපි සටහනක් නුදුන්නට හද සටහන බොහොම අපූරුවට ලියාගෙනත් තියෙනවනෙ, කොළවල නෙමෙයි තමන්ගෙ හදවතේ.”

“එහෙමනං අදට මන් පාඩම අවසාන කරනවා. අපි ඊළඟ සතියෙ මේ වෙලාවට ම හමු වෙලා අපේ සෝරත හාමුදුරුවන්ගෙ අධ්‍යාපන දර්ශනය ගැන කතා කරමු.”

ශිෂ්‍ය ප්‍රජාවට ආචාර කොට දේශනශාලාවෙන් නික්ම යාමට සැරසෙන මොහොතේ ගඟුල් දුටුවේ මොහොතක් රැඳෙන්නයි සංඥා කරමින් තමන් වෙතට එන සහන් ආචාර්යවරයා යි. එතැනට ආ ඔහු පළමු ව ගඟුල්ගේ දෑතින් ම අල්ලාගෙන සිය හෘදයංගම ආචාරය පළ කෙළේ ය. අනතුරුව එයට සිය නොවක් හැඟුම් හා මුසු වූ සුබ පැතුම ද එක් කෙළේ ය.

“ගඟුල් ඔයා හරිම ලස්සනට ඔයාගෙ දේශනය කළා. අතීතයේ දවසක මන් ඔයගොල්ලන්ට කළාට වඩා හොඳට අලුත් උදාහරණ දිදී ඔයා මේ දරුවන්ගෙ අවධානයත් වෙන තැනකට යන්න නොදී හරිම අපූරුවට මේ දේශනේ කළා. ගුරුවරයෙක් හැටියට අද දවස කියන්නෙ මටත් ගොඩක් නෙමෙයි ගොඩක් ම සතුටු දවසක්. තව අවුරුදු දෙකකින් මන් මෙතනින් යන්නෙ මට වඩා හොඳට මම කරපු දේශන කරන්න පුළුවන් ආචාර්යවරයෙක් මෙතන ඉන්නවා කියන විශ්වාසෙන්. ඒ විශ්වාසය ම මට සැනසිල්ලෙන් ඉන්න පුළුවන් විශ්‍රාම ජීවිතයකට මග සලසාවි.”   

සහන් එසේ කියද්දී ගඟුල් සිය ආදරණීය ආචාර්යවරයාට පහත් වී අභිවන්දනය කෙළේ ය. ඒ මොහොතේ සහන් මුවින් ප්‍රකාශයට පත් වූයේ පහත සඳහන් කරනු ලබන කණ්ව ඍෂි භාෂිතය යි.

    “සුශිෂ්‍යෙ පරිදත්ත විදෛ්‍යව අශෝචනීයා සංවෘත්තා.

හොඳ සිසුවකුට සැමතින් ම ඥානය ප්‍රදානය කළ පරිද්දෙන් මම ශෝක නොකොට යුතු බවට පැමිණියේ වෙමි.”  






Monday, November 4, 2024

116. ටියැං ලූ සහ සිංහල බැරි සිංහල බබ්බු!

වැසිදැරිය දන්න ඇතැම් බබ්බු ඉන්නවා, ඒ බබ්බුන්ට සිංහල බෑ. ඇතැම් අය නෑදෑ වෙන බබ්බු. ඇතැම් අය යාලුවන්ගෙ බබ්බු. සමහරක් පිටරට පදිංචි අය. තවත් සමහරක් ලංකාවෙම ඉන්න අය. ඇතැමුන් කියන්නෙ ප්‍රායෝගිකව සිංහල භාවිත කරන්න විදියක් සහ අවශ්‍යතාවක් නැති වග. ඇතැමුන් කියන්නෙ තමන්ටත් දැන් සිංහල අමතක වෙලා වාගේ නිසා දරුවන්ට කොහොමත් අමතක වෙලා යාම සාමාන්‍ය දෙයක් වග. සිංහල ඉගෙනගත්තා කියලා වැඩකුත් නැති වග. මාතෘ භාෂාව හෙළා දැකීමේ මානසික තත්ත්වය, වාග්විද්‍යා සහ මනෝවිද්‍යා ක්ෂේත්‍රවල Schizoglossia කියන මානසික රෝගී තත්ත්වය ලෙස හඳුනා‍ගෙන තියෙන වග දන්නවා නම් එයාලා එහෙම නොකියන්නත් සමහරක් විට ඉඩ තියෙනව.

කොහොම හරි ඔය කියාපු සමහර දෙමව්පියන්ට තමුන්ගෙ බබ්බුන්ට සිංහල බැරි වීම පුදුම තරමේ ආඩම්බරයක්. ඒ අරුම පුදුම ආඩම්බරේ ඒ බබ්බුන්ට ඉංග්‍රීසි බැරි වුණොත් එහෙම්මම තියේවිද කියලා අහන්න කටට එන ප්‍රස්නේ එහෙම නරක විදියට අහන්නෙ නැතිව තමන්ගෙ භූමිකාව ඇතුළේ, ඒ ආඩම්බරය තුළ තියෙන භයානකකම ගැන නොරිදෙන සාකච්ඡාවක නිරත වෙන්න වැහිදැරිවි උත්සාහ කරනවා. වාග්විද්‍යාව (Linguistics) සහ පශ්චාත්කොලනිකරණය (Post colonialism) විෂයන් ලෙස හදාරපු බැවින්, සිංහල ඉංග්‍රීසි භාෂා දෙකෙන්ම ලිවීම් සහ සන්නිවේදන කටයුතු කරන බැවින් සහ ඉංග්‍රීසි භාෂාව හා සාහිත්‍යය විෂයක් ලෙස උගන්වන බැවින් වැහිදැරියට එහෙම කතා කරන්න හැකි නොනිල බලපත්‍රයක් ලැබිලා තිබීම නිසා ඒක බොහෝ වෙලාවට, යම් තාක් දුරක හෝ පලක් ඇති සංවාදෙකට ගෙනියන්න පුළුවන් වෙලා ති‍බෙනවා. හැබැයි සංවාදෙකට ඇතුළු වෙන්නවත් අකැමැති ඇතැම් අයත් එක්ක එහෙව් සංවාද කරන්න අවකාශයක් හදාගන්න අසීරුනෙ. එවන් වෙලාවට කළ හැක්කෙ, එවන් යටත්විජිතවාදයෙන් හා කොලනිකරණයෙන් නොමිදුණ මානසික තත්ත්වයන් තව දුරටත් අනිත් අය තුළ ඇති වීම වැළැක්වීම සඳහා අපේ ශක්ති ප්‍රමාණයෙන් වැඩ කරන එක කියලා හිත හදාගන්නව!

හැබැයි මේ සටහන ලිව්වෙ එහෙම බබ්බු ගැන ලියන්න නොවෙයි. එහෙම නොවන බබෙක් ගැන ලියන්න. එහෙම නොවන බබෙක් කියන්නෙම, ඔය ඉහත සඳහන් කළ ඩිස්කෝස් එකට ප්‍රතිඋත්තර සපයන නිදර්ශනයක්නෙ. ඒ නිසා ඒ බබා ගැන ලියන්න පෙර එහෙම නොවන බබ්බු ගැන ලිවිය යුතුයි කියලා හිතුණා. ඇත්තටම ලියන්න ඕනෑ ඒ බබ්බු ගැන නොවෙයි, එයාලාගෙ දෙමව්පියො ගැන තමා. මොකද බබෙක්ගෙ භාෂා පරිසරය හැදෙන්නෙ දෙමව්පියන්ගෙන්නෙ. පළමු භාෂාව අන්තර්ග්‍රහණය කරගැනීම ස්වාභාවික සිද්ධියක් වුණාට එයට ඉඩ හසර සපයන්නෙ අවට පරිසරය නිසා දෙමව්පියන්ට ඒ සම්බන්ධ සුවිසාල - අත්හළ නොහැකි වගකීමක් තියෙනවා. ඒ නිසා යම් බබෙක්ට මාතෘ භාෂාව - සිංහල වේවා, දෙමළ වේවා, තමුන්ගෙ මාතෘ භාෂාව බැරි නම්, ඒ වෙනුවට ප්‍රථම භාෂාව විදියට පුළුවන් ඉංග්‍රීසි භාෂාව විතරක් නම්, ඒ ගැන බබා තුළත් ආඩම්බරයක් වගා කරලා දෙමව්පියනුත් බොහෝම ආඩම්බර වෙනවා නම්, එතැන තියෙන්නෙ යටත්විජිතවාදයට සම්බන්ධ බරපතළ දේශපාලනික - සමාජ - සංස්කෘතික - වාග්විද්‍යාත්මක - මානවවිද්‍යාත්මක... ඔන්න ඔහොම ක්ෂේත්‍ර ගණනාවක යටතෙ කතා කළ යුතු බරපතළ ප්‍රශ්නයක්.

මං මේ සටහනේ ලියන බබාට ඉන්නෙ යටත්විජිතවාදෙන් මිදුණු, ඉංග්‍රීසි හෝ වෙනත් භාෂාවක් හිස මත තියාන වන්දනයක නොයෙදෙන, ඉංග්‍රීසිය තවත් එක් බසක් ලෙස සලකන, දැනුම පමණක් නොව ප්‍රඥාව සහිත මව්පිය යුවළක්. ඒ නිසා ඒ බබා වාග්විද්‍යාත්මක ශක්‍යතා එකතුවක් වීමේ ගෞරවය ඔවුන්ට හිමි විය යුතු බව මේ සටහනට එක් කළ යුතුමයි.

වැහිදැරිවි ඒ බබාව මුලින්ම දැක්කෙ දවස් දෙක තුනක පුංචි බබෙක් විදියට. එයාගෙ අම්මා, වැහිදැරිවිගෙ මව්පියන්ගෙ ශිෂ්‍යාවක වීම නිසා, (වරහන් ඇතුළෙ කියන්නම ඕන - ආදරණීයම කියලා.. නැත්තං වැහිදැරිවිට ආදරණීය ශිෂ්‍යාවගෙන් බැනුං අහන්න වෙන්නත් ඉඩ තියෙනව) එයා සතියක්වත් වයස නැති පුංචි බබෙක් විදියට අපේ ගෙදර ආවා. එච්චර පොඩි වයසකින් බබෙක්ව එහෙම ගෙනියනවද කියන එක අරුම පුදුම කාරණයක් වුණාට, බබාගෙ අම්මාට ඕනෑම වුණා තමන්ගෙ ගුරුවරු දෙන්නා මුලින්ම බබාව දකින අය බවට පත් කරන්න. ඉතින් එහෙම දවස් ගාණකින් දැකපු පුංචි බබා ආපහු වැහිදැරිවි බලන්න ආවෙ, වැහිදැරිවිගෙ නමයි - වැහිදැරිවි වගේ කොණ්ඩෙ ඉස්සරහින් අපිළිවෙලට ෆ්‍රින්ජ් එකක් කපාගත්ත දැරිවියෙකුගෙ පින්තූරෙකුයි ප්‍රින්ට් කරපු ටෝට් බෑග් එකකුත් - අත්බෑග් එකකුත් - හුරුබුහුටි පර්ස් එකකුත් ආදී තෑගි ගොඩක් අරගෙන.

මේ බබාගෙ නම තරුචමා. න⁣ම වගේම තාරකාමය චමත්කාරයක් සහිත බබෙක්. හැබැයි එයාට තවත් නමක් තියෙනවා. ඒ ටියැං ලූ. එහෙම වෙන්න හේතුව එයා දැන් ජීවත් වන්නෙ චීනයෙ වීම. එයා සම්බන්ධ විශේෂ දේ රටවල් දෙකකදි  භාෂා දෙකක් නියෝජනය කරන නම් දෙකක් තිබීම නොවෙයි. එයා භාෂා තුනක් එකම විදියට හැසිරවීමේ ශක්‍යතාව සහිත අපූරු දැරිවියක් වීම. ටියැං ලූ කතා කරනවා අඩ හෝරාවක් අහං හිටියොත්, එයාගෙ මව්භාෂාව සිංහලද-චීන-ඉංග්‍රීසිද කියා හිතාගන්න අහං ඉන්න කෙනාට පුළුවන්කමක් ලැබෙන්නෙ නෑ.

ඒකට හේතුව එයාගෙ ප්‍රථම භාෂාව හෙවත් ෆස්ට් ලැන්ග්වේජ් එක විදියට භාෂා තුනම අන්තර්ග්‍රහණය වී තිබීම. එයා එක්ක කතා කරද්දී මට දැනුණේ වසර ගණනක් ඉගෙනගත් වාග්විද්‍යා මූලධර්ම ගැන ප්‍රායෝගික පර්යේෂණයක නියැලෙනවා වගෙ හැඟීමක්. එයා එපමණ බුද්ධිමත් සහ සංවේදී බබෙක්. සංවාදයක් පවත්වාගෙන යන්න ආසා හිතෙන අන්දමේ බබෙක්.

කවදා හරි තරුචමා හෙවත් ටියැං ලූ මේක කියවාවි කියා මං දන්නවා. එයාගේ අම්මා එයාට මේක කියාදේවි කියන එක නොවෙයි මං කියන්නෙ. එයාගෙ ධාරිතාවෙ හැටියට එයාට සිංහල කියවන්න ඉගෙනගන්න එක සහ තව ටිකක් වැඩුණාම මේක කියවන එක කරන්න පුළුවන් දෙයක් වග පැහැදිලියි.

තරුචමා නමැති කුඩා තාරකා එළිය දවසක සුවිසාල ආලෝක ධාරාවක්ව දිලිසෙන වග විශ්වාස බව මෙතැන ලියා තියෙන්නෙ දවසක එයා ලොකු බබෙක් වුණ දවසක එයාට කියවන්නයි. ඒ වගේම එයා ‍නොදැනුවත්වම එයා විසින් ඇති කරන පූර්වාදර්ශය මව්බස අමතක නොකොට අනිත් බස් සමෝසමේ අන්තර්ග්‍රහණය කරගැනීම පිළිබඳ මනරම් වාග්විද්‍යාත්මක පාඩමක් මේ සහශ්‍රයේ ජීවත් වන බොහෝ ශ්‍රී ලාංකික වැඩිහිටියන්ට කියා දෙන බව මතක් කරන්නයි. 

ප.ලි - 
මේ මාතෘකාව ගැනම කලකට කලින් ලියාපු හදබස් දොරටු ලිපිය මෙතන පසුව ලිවීමක් ලෙස අමුණා තියනවා.

හිතා මතා අහන ගීත ගොන්නෙ නැති, ඒත් අහම්බෙන් වගෙ කන වැකුණ ගීයක් ආයෙ හොයාගෙන අහන්න හිතලා යූ නළය පැත්තෙ රවුං ගහන කොට ඒ ගීතය හමු වුණ ප්‍රීතිය නිමිති කොටගෙන කරන්න තියෙන කටයුතු විනාඩි තුනකට පැත්තකින් තියලා වැහි දැරිය ඒ ගීතය ඇහුවා.

හැමදාම වගේ ඔහොම සිංහල ගීතයක් අහද්දි සිංහල නොදන්න නූතන සිංහල පරපුර ගැන යම් වේදනා උණ්ඩයක් හදවතේ නොදන්නා ඉසව්වක් පෙළනවා දැනුණා.

සිංහල කතා කිරීම, සිංහල ගීත ඇහීම මදිකමක් යැයි හිතන භයානක දෙමව්පිය පරම්පරාවකට දාව උපදින දරුවන් ගැන ඇති වෙන්නේ වේදනාවක්. ඔවුන්ට තමන් සතු මහා පොහොසත් භාෂාවෙන්, සාහිත්‍යයෙන්, කලාවෙන්, ඉතිහාසයෙන් පලක් - වින්දනයක් ලැබීමේ අයිතිය අකරුණාවන්ත ලෙස අහිමි කරලා තියෙනවා.

ජපුරෙ ඉංග්‍රීසි ඉගැන්වීමේ අධ්‍යනාංශයෙ කතිකාචාර්‍යවරියක මෑතකදී කියපු කතාවක් ඒ ගැන හිතද්දි වැහි දැරියට සිහිපත් වුණා. මාතෘ භාෂාව පළමුව උගන්වා දෙවන භාෂාවක් ලෙස ඉංග්‍රීසි හෝ වෙනත් භාෂාවක් ඉගැන්වීම වෙනුවට ආගන්තුක භාෂාවක් පළමු බස ලෙස ඉගැන්වීම නිසා කැළඹීමට පත්වන දරුවන් කතා කිරීම පවා නවතා දැමීමේ අනතුර ගැනයි ඇය නිදසුන් සහිතව කතා කළේ.

ඉන් කියවෙන්නෙ නෑ මාතෘ භාෂාව පමණක් ප්‍රමාණවත් බව. අලුත් භාෂා හැකිතාක් ප්‍රමාණයක් ඉගෙනීම ඉතාම වැදගත්. අලුත් භාෂා ඉගෙනගන්න ප්‍රමාණයට අලුත් සාහිත්‍යයන්ට, සිනමාවට, දර්ශනයන්ට නව දොරටු විවර වෙනවා. 

ගැටලුව ඇත්තේ අපි ඒ දොර විවර කරගන්නා අන්දමේයි. භාෂාවන් භාෂාවන් ලෙස ඉගෙන ගන්නවා වෙනුවට ඒවා මමායනය පෙන්වීමේ, පන්තිය ලකුණු කිරීමේ, මාතෘ භාෂාවට නින්දා කිරීමේ හෝ ආභරණයක් ලෙස භාවිත කිරීමේ සාධක බවට පත් වීමයි ඛේදවාචකය. 

ප්‍රකාශ කළේ කවුද යන්න මතක නැතත් කලකට පෙර මෙවන් සටහනක් දුටුවා මතකයි.

'තවත් භාෂාවක් ඉගෙන ගැනීමෙන් විවර වන්නේ නව ලෝකයක දොරක් මිස ආභරණ සාප්පුවක දොරක් නොවෙයි'

ඔය ඔක්කෝම අස්සෙ මහාචාර්ය ගැරට් ෆීල්ඩ් සහභාගි වෙන මේ සම්මුඛ සාකච්ඡාව මේ දිනවල යූ නළයෙ කැරකෙනවා. 



ඔහු කතා කරන්නෙ ඉතාම ව්‍යක්ත සිංහල. ඔහුගෙ ආචාර්ය උපාධිය සිංහල ගීතය ගැන. ඔහුගෙ වචනවලින් ඉස්මතු වී පෙනෙන්නෙ පෙරදිග අපරදිග දෙපාර්ශවයෙන්ම ලබපු දිය පොහොර ලබා සවිමත් වූ අක්මුල්. 

අපිට ඉතා බංකොලොත් පරම්පරාවක් විදියට මහාචාර්ය ෆීල්ඩ්ව උත්කර්ෂයට නගලා නවතින්නත් පුළුවන්. නැත්නම් ඔහුට අහු වුණ - අපිට මග හැරුණ තැන කොතනද කියලා හොයන්නත් පුළුවන්. ඒ හෙවීම වෙත යන්න කදිම පාරක් හොයා දෙන ප්‍රකාශයක් මෑතකදී කියවපු විදුසර පුවත්පතේ ප්‍රධාන කර්තෘ දමිත නිපුණජිත් සහෝදරයාගෙ 'අවසන් අවදි කරන්නා' කෘතියෙන් හමු වුණා. ඒ ප්‍රකාශය මෙසටහන නිමවන්න තෝරාගන්නේ එය කියන්නට අවැසි බොහෝ දේ එක්තැන් කළ ප්‍රකාශයක් නිසයි.

'..පෙරදිගින් අපට උරුම වන දැනුම මෙන් ම බටහිරින් අපට උරුම වන දැනුම එක්කොට පරිපූර්ණ දැනුම් පද්ධතියක් ගොඩ නැගීමේ අවශ්‍යතාව හා අභියෝගය අප ඉදිරියේ ඇත. මේ දැනුම් කුලක දෙකටම අඩු වැඩි වශයෙන් නිරාවරණය වී ඇති අපට එම උත්සාහයේ පුරෝගාමිත්වය ගත හැකිය. මානව ඉතිහාසයේ විශිෂ්ටයන් විසින් නිමවන ලද දැනුමෙහි උපරිම ප්‍රයෝජන වර්තමානයේ ජීවත් වන අපට ලබා ගත හැකි වනු ඇත්තේ එවන් දිනකය.'


Sunday, November 3, 2024

115. පිං කුසුමී! 🌸

ජපුරෙ හිටපු උපකුලපතිවරයෙක් වුණ චන්දිම සර් ආයු සංස්කාරය අත්හැරියාය කියා අද උදේ පණිවිඩයක් ආවා.

වැසිදැරිවිට ඒක අහපු ගමන් පිං කුසුමී මතක් වුණා. වැසිදැරිවි  මුණගැහුණ හැම දවසකම චන්දිම සර් වැසිදැරිවිට කතා කළේ පිං කුසුමී කියලයි.

පිං කුසුමී කියන්නෙ චන්දිම සර් ලියාපු පොතක්. ළමා කතා පොතක්. ඒ පොත ලියපු දවස්වල, අවුරුදු පහක් විතර බබෙක් වුණ කුඩා වැහිදැරිවිට, චන්දිම සර් ඒකෙ පිටපතක් අත්සන් කරලා දුන්නෙ, පිං කුසුමීට කියලයි. 

⁣කොතෙක් තෑගි ලෙස පොත් ලැබිලා තිබුණත් පිං කුසුමී වෙසෙස්ව දැනෙන්න එක හේතුවක් අම්මා තාත්තාගෙන් ලැබුණ තෑගි ලෙස එතෙක් ලැබිලා තිබුණ පොත්වලට අමතරව, වෙනත් කෙනෙකුගෙන් තෑගි ලැබුණ මුල්ම පොතක් විදියට වැහිදැරියට මතක තියෙන්නෙ පිං කුසුමී වීම!

ඒ වගෙම වැහිදැරිවිගෙ නම, කුසුම්වර්ෂා නිසා සර් වැහිදැරිවි මුණගැහෙන හැම වෙලාවකම, 'ඔයාට තමා ඒ පොතේ වැඩිම අයිතිය තියෙන්නෙ' කියා මතක් කිරීමත් ඒකට හේතුවක්.

ඒක අවිහිංසාවාදය සහ සත්ත්ව අයිතිවාසිකම් වෙනුවෙන් සටන් කරන පුංචි දැරියකගෙ කතාවක් වීම නිසා, පූසෙකුගෙ කෑම පිඟානක මාලු කටුවක් අඳින්න බෑ කියලා චිත්‍ර පන්තියෙදි කෑ ගහලා මීන අයිතිවාසිකම් වෙනුවෙන් විප්ලව කරපු කුඩා වැහිදැරියට ඒ ප්ලොට් එක තදින් දැනීම තවත් හේතුවක් වෙන්න පුළුවන්.

කොහොම හරි ඔය පිං කුසුමී කතාවට අමතරව චන්දිම සර්යි වැහි දැරිවිගෙ අම්මයි මුණගැහුණම හිනා වෙවී මතක් කරන තව කතාවක් තියෙනව.

වැහිදැරිවි ඉතා කුඩා බබෙක් කාලෙ, සුමංගල මන්දිරය ඉදිරිපිට සුදු වලාකුළු පිරිච්ච ආකාසෙට අත දික් කරලා, චන්දිම සර්ට කිව්වලු, තමුන් මේ ලෝකෙට එන්න කලින් උන්නෙ ඒ වලාකුළු අස්සෙ වග.

ඉතින් ඒ වලාකුළු අස්සෙ ඉඳලා ආවාය කියලා කටකමසිරියාවක් නැතුව කියවපු අතිපණ්ඩිත පොඩි එකී, ඒ සුමංගල මන්දිරයෙදිම කථිකාචාර්යවරියකව මුණගැහුණ දවසෙ චන්දිම සර් සුබ පැතුවෙ හුඟක් සන්තෝසෙන්.

ඉන් කලකට පස්සෙ වැහිදැරිවි බෞද්ධ අධ්‍යයන කටයුතු සිදු වෙන සරසවියක, උගන්වන්න ගිය වග බෞද්ධ දර්ශනය උගන්වපු සර් දැනගෙන උන්නෙ නෑ. දැනගත්තා නම් ඊටත් වඩා සතුටු වේවි කියා වැහිදැරියට, නෑ, පිං කුසුමීට හිතෙනවා.⁣ 

කුඩා ⁣බබෙක්ට තෑග්ගක් ⁣තෝරන වෙලාවක, බෝනික්කෙක්-තුවක්කුවක්-ආදී ලිංගභේදය අනුව වර්ග කරපු භයානක තෑගි මග ඇරගෙන ගිහින් පොතක් තෝරද්දි වැහිදැරිවිට තමන් බබෙකු කාලෙ තෑගි ලැබුණ පිං කුසුමීගෙ සතුටු මතකය මතක් වෙනවා.

තමන් මාර ආදරේ හරිනි සහෝදරීගෙ සාරි ජැකට්ස් ස්වේච්ඡාවෙන් මහලා දෙන්න කැමතියි කියලා සද්භාවයෙන් යුතු සහෝදරත්වෙකින් කියමින්, වැහිදැරියට සාරි ජැකට්ස් මහන අක්කාගෙ බබාට පොතක් ගෙනියන වෙලාවක, වඩා ලාභ ලැබිය හැකි සිරුර විකිණීමේ රැකියාව තෝරාගන්න හැකියාව තියෙද්දි ඒ වෙනුවට ඉතා ගෞරවණීය ලෙස ⁣පලා හෝ හඳුන්කූරු විකුණන ළඳකගෙ බබෙකු⁣ට පොතක් දෙන  වෙලාවක, ඒ බබ්බුන්ගෙ මූණු සන්තෝසෙන් පිරෙනවා දකින කොටත් පිං කුසුමී වැහිදැරිවිගෙ මතක අස්සෙන් එබිකම් කරනව.

ඉතින් ඉස්සරහටත්, චන්දිම සර් දැන් නොහිටියා වුණාට, එහෙම කුඩා බබෙක් අතින් පොතක් තියන හැම දවසකම වැහි දැරිවිට පිං කුසුමී මතක් වේවි! 



Thursday, October 31, 2024

114. අඳ වාදකයා, මනරම් ගැඹුරු සර සහ අඳුර විනිවිදින හී!

ගිය අවුරුද්දෙ මුල දවසක වැහිදැරිවිට තමුන් කුඩා දැරියකව ඉන්දැද්දි කියවපු වී.කරලෙන්කො ලියපු - දැදිගම වී රුද්‍රිගු පරිවර්තනය කරපු, අඳ වාදකයා කියන රුසියානු කතන්දර පොත මතක් කරමින්, උස හීන්දෑරි තරුණයෙක් දේශන ශාලාවෙ දොරකඩ පෙනී හිටියා.


'මැඩම්, මට පේනවා අඩුයි. ඒ නිසා පාඩම්වලදි අඩුපාඩුකම් වුණොත් සමාවෙන්න.'


යාලුවෙක්ගෙන් උදව්වෙන්, ස්ථිර පදපාතයෙන් මා වෙත ඇවිදගෙන ආපු ඒ තරුණයා පළමු හමුවීමෙදි මට කිව්ව පළමු වචන ටික ඒ. මාව පළමුව විස්මපත් කළේ ඒ ඍජු බව. දෙවනුව, අඳ වාදකයා සිහිපත් කරමින් බොහෝ දේශනවල අවසන් විනාඩි කිහිපයෙ සහෝදර සිසු සිසුවියන්ගෙ අසන්නන්ගෙ ඉල්ලීම් ඉටු කරමින් ඔහු ගී ගායනා කරපු මාධූර්යය. තෙවනුව, අධ්‍යාපන කටයුතු කෙරෙහි ඒ තරුණයා දක්වපු විශිෂ්ටත්වය. මේ ඒ වසරෙ රිච්මන්ඩ් විද්‍යාලයෙ හොඳම ප්‍රතිඵල ලබා සරසවි ආව ශිෂ්‍යයා බව මං කලින් දැන හිටියෙ නෑ. ඇස් පේන - සටහන් තබාගන්න - නැවත ඒ සටහන් කියවා පාඩම් කරන්න හැකියාව සහිත සිසුන් පනහක් මැද්දෙ, එක් වරක් අසා සිට ග්‍රහණය කරගැනීමෙන් ඒ බොහෝ දෙනාට වඩා විශිෂ්ටත්වයක් පෙන්නූ ඔහු මාව දිගින් දිගටම ආහ්ලාදයට පත් කළ සිසුවෙක් වුණා. 


ඔහු එක්තරා මධ්‍යවාර පරීක්ෂණයකට 20/20 උපයාගෙන වැඩිම ලකුණු ගත්ත සහ සම්පූර්ණ ලකුණ ගත්ත එකම ශිෂ්‍යයා බවට පත් වුණා. උපදෙස් අහගෙන ඉඳලා - අඩවන් ඇස්වලින් පේන ප්‍රමාණයත් එක්ක විසල් අකුරින් පිළිතුරු ලියන්න කල් ගත වෙන නිසා, අනිත් සිසුන් පරීක්ෂණය නිමා කරලා පැය එකහමාරක් විතර යන තුරු මං ඔහුගෙ පරීක්ෂණයට අවශ්‍ය ප්‍රශ්න ටික කි‍යෙව්වා. පරීක්ෂණය නිම වෙලා යද්දි, ඔහු, 'මං වෙනුවෙන් මෙච්චර කැපවෙනවට ස්තූතියි' කියලා වැහිදැරිවිගෙ පාවහන් දෙක මත අත තියලා වැඳලා වැසිදැරියගෙ හදවතේ ඊයම්බරුවක් වගේ බරට සමස්ත දෘශ්‍යාබාධිත ශිෂ්‍ය ප්‍රජාවේ අධ්‍යාපනය ගැන විසල් බරක් ඉතිරි කරලා පන්තියෙන් එළියට ගියා.


ඒ බර, ජපුරෙන් ඇවිත් දැන් මාස ගණනක් ගත වුණත් - දැන් උගන්වන සරසවියෙ එකදු දෘශ්‍යාබාධිත සිසුවෙක්වත් නැති වුණත්, වැසිදැරියට දැනෙනවා. ඉතින්, ඒ නිසා කොහේ කොතැනක ගියත්, කොතෙක් සිසු විහඟ පැටවුන් මුණ ගැහුණත්, වැසිදැරියට තමන්ගෙ අඩවන් සහ පියැවුණු ඇස් ඇති විහඟ පැටවුන්ව අමතක කරන්න බැහැ.


ඒ විහඟ පැටවුන්, කිචිබිචි සද්දවලින් අමතලා, වොයිස්නෝට්ස් එවලා, සෙමෙස්තරයෙ අවසාන සතියෙ පවත්වන්න නියමිත තමන්ගෙ සංගීත සන්ධ්‍යාව නරඹන්න එන්න කීවාම, දැන් වැහිදැරිවි ජපුරෙ නොහිටියා වුණත්, දෙපාරක් නොහිතා යන්න හිතුවේ ඒ නිසයි. 


සංගීත සන්ධ්‍යාව ඇරඹෙද්දි වැහිදැරියට බ්ලොග් ඉතිහාසෙත් මතක් වුණා. මොකද මීට වසර දහයකට කලින් දෘශ්‍යාබාධිත ගීත සැන්දෑවක නිවේදනය කළ සත්‍යා අක්කා මුණ ගැහුණෙ බ්ලොග් ලෝකෙන් නිසා. සත්‍යා අක්කාව නිර්මාණි විදියට දැනගෙන ඉඳලා කාලෙකට පස්සෙ වැහිදැරිවි ජපුරෙ සිසුවියක් වුණාම බ්ලොග් යාලුකම, හෘදය බන්ධනයකට කිට්ටු මිත්‍රත්වයකට හැරුණා. දෘශ්‍යාබාධිත සිසුන් සම්බන්ධ උපදේශකවරු/සම්බන්ධීකාරකවරු විදියට දැන් කටයුතු කරන සත්‍යා අක්කාගෙත් කසුන් අය්යගෙත් දියණි, සවර්ෂා, මේ ලෝකෙට එන්න කලින්, එයාට ඇහෙන්න මාත් සත්‍යා අක්කාත් ඉස්සර දෘශ්‍යාබාධිත ශිෂ්‍ය සුබසාධක සංගම් කුටියෙ කතාපොත් ගැන කියවන හැටිත් සංගීත සන්ධ්‍යාව ඇරඹෙන මොහොතෙ මතක් වුණා. 


'ප්‍රවේශපත්‍රයත් එක්ක ඔබේ අතට දුන්න කඩදාසිය දැන් කියවන්න.'


සුවිශිෂ්ට හඬින් නිවේදන කළ දෘශ්‍යාබාධිත නිවේදක තරුණයා සංගීත සන්ධ්‍යාව ඇරඹෙද්දි කිව්වා. රැඟුම්හලට පිවිසෙද්දි දැන්ම බලන්න එපා කියා අතට දුන්න කඩදාසිය අපි ඔක්කොම අතට ගත්තා. මොහොතකින් සියල්ල අන්ධකාර වුණා. 


ආසන්න පුටුවෙ වාඩි වී උන්නු වැහිදරුවාගෙ උරතලයට බර වෙලා, කියවගන්න බැරි කඩදාසිය දිහා බලා උන්නු වැහිදැරිවිගෙ ඇස් අගිස්සෙන් තෙතක් ඉනුවා.


ඉන්පස්සෙ ආයෙ ගණ අඳුර මැකිලා ගිහින්, ශාලාව ඒකාලෝක වුණා. 


කඩදාසියෙ ඉතා ලස්සන වචනවලින්, සහකම්පනය ගැන, අනුවේදනය ගැන, නොදැක දැකීම ගැන ලියැවිලා තිබුණා.  මේ සුවිශිෂ්ට විහඟ පැටවු ගැන අනුවේදනයක් මිස අනුකම්පාවක් කඳුළකින්වත් පෙන්වන්න අකැමැති නිසා වැහිදරුවාට විතරක් පෙනුණ කඳුළක් වැහිදැරිවි ඉක්මණට ඇහැ කොණින් පිහදාලා දැම්මා.


සංගීත සන්ධ්‍යාවන් සිය ගණනකට ‍මේ ‍විසිවයස් ඉක්මවු කෙටි ජීවිත කාලෙ සම්බන්ධ වෙලා තිබුණත් ඒ තරම් තදින් දැනුණ මොහොතක් තිබුණ සංගීත සන්ධ්‍යාවක් වැසිදැරියට මතක නැහැ. (හර්ෂණ දිසානායකගෙ සජීවි සන්ධ්‍යාවක - ඔහු චතුමධුරි ගීතය ගායනා කරද්දි - ඒක තමන් වෙනුවෙන් ගායනා කරනවා කියා හිතාගෙන වැසිදැරිවිගෙ අත අල්ලාගෙන ආයු සංස්කාරය අතඅරින්න ගියපු චතුමධුරිට නම් ඒක එහෙම නොවෙයි වෙන්න පුළුවන්..!) 


සංගීත සන්ධ්‍යාව ඉතා සන්සුන්ව - මනරම්ව හෝරා දෙක තුනක් ගලා ගියා. අඳ වාදකයා මතක් කර දෙන තරුණයා ඉමන්ත, ගැඹුරු, සන්සුන් තානයකින් ඉතා මනරම්ව ගායනා කළා. 'සාස්තර, පිරිත් සහ තරුඑළිය' බ්ලොග් පෝස්ටුවෙ හිටපු ඩිල්ෂාන් අඳුර විනිවිදන හීයක් බඳු හඬකින් ගී කියලා - කවි කියලා - නිවේදන කරලා සන්ධ්‍යාව තාරකා එළියෙන් පිරෙව්වා. තව දන්නා - නොදන්නා තරුණ තරුණියන් කීප දෙනෙක්ම - සිය අඩවන් සහ පියැවුණු ඇස්වලින් යුතුව වේදිකාවට ගොඩ වෙලා ප්‍රේක්ෂකාගාරයෙ උන්නු අපිව මනරම් තාරකා එළි අතර චාරිකාවක එක්කගෙන ගියා.


සංගීත සන්ධ්‍යාව නිම වුණ හැටියෙ මුලින්ම වැහිදැරිවිත් වැහිදරුවාත් ගියේ ඩිල්ෂාන් හොයාගෙන. ඩිල්ෂාන්, මම වර්ෂා කියන්න සූදානම් වුණාට, ඩිල්ෂාන් කියන්න විතරයි ඕන වුණේ, මගේ මැඩම් කියලා ඔහු නුහුරට අත දික් කරලා මගේ අතින් අල්ලාගත්තා. ඒ අත තදින් අල්ලාගෙන ඉන්පස්සෙ ඔහුගෙ කම්මුලට තද කරගෙන හිටියා. ඉරිසියාවක් කෝපයක් වෙනුවට මෛත්‍රියෙන් පිරුණු වැහි දරුවාගෙ ඇස් උතුරන කරුණාවකින් ඩිල්ෂාන් දිහා බලන් උන්නා.


'ඩිල්ෂාන්, මේ මගේ හස්බන්ඩ්.'


මං වැහිදරුවව අඳුන්නල දුන්නා.


'ඩිල්ෂාන්ගේ කටහඬ හරිම ලස්සනයිනේ.. විශේෂ අවශ්‍යතා නෙමෙයි විශේෂ දක්ෂතා තියෙන දරුවෙක් ඔයා..'


වැහිදරුවා ඩිල්ෂාන්ගෙ නිදහස් අතින් අල්ලගෙන කිව්වා.


ඩිල්ෂාන් වැහිදරුවාට 'තෑන්ක් යූ, අංකල්' කිව්වාම තමයි වැහිදැරිවිට පළමු වතාවට තේරුණේ ඩිල්ෂාන්ට වැහිදැරිවිගේ වයස ගැන කිසිදු අවබෝධයක් නැති වග. වැහිදැරිවි ඩිල්ෂාන්ට වඩා වැඩිම වුණොත් අවුරුදු පහක් වැඩිමල් ඇති. ඒත් එයා දැනගන්නෙ කොහොමද.. කටහඬින් වයස අඳුනන්න බැහැනේ. ඩිල්ෂාන් වැහිදැරිවිව මවාගෙන ඇත්තෙ හුඟක් වැඩිමහලු කෙනෙක් විදියට වෙන්නැති.


'අංකල් නෙමේ ඩිල්ෂාන්, අය්යා.. දැන් ඔයාගෙ මැඩම් සනීප නැති වුණාම පිරිත් කියලා සනීප කරන්න කෙනෙක් නෑනේ'


විනාඩි පහට කොල්ලා එක්ක යාලු වෙච්ච වැහිදරුවා කිව්වේ වැහිදැරිවි අසනීප වුණාම ඩිල්ෂාන් වැහිදැරිවි සනීප වෙන්න කියලා පිරිත් කියන බව දැන‍ගෙන උන්න නිසයි.


අපි සභාසදයෙන් පිට වෙලා එන්න පෙර, අඳ නොවන වාදකයා ඉමන්තත්, ඉතා මනරම් හඬකින් ගී ගයපු සෙව්මිණීත් හම්බවුණා. ඔවුන්ටත් සුබ පතලා, සුවිශිෂ්ට නිවේදක තරුණයාටත් සුබ පතලා යන්න යද්දී, ජීවිතය පිළිබඳ වෙනදා දැනුණාට වඩා ආලෝකී හැඟුමකින් හෘදයාභ්‍යන්තරය පිරිලා තිබුණා.


ඒ ආලෝකී හැඟුම ඇතුළෙ, මේ විහඟ පැටවුන්ගෙ විශිෂ්ටතාවන් ගැන දැල්වුණ අලුත් පහන් එළියක් එක්ක - ඊයම් බරුවක් වගේ දැනුණ බර වඩා සැහැල්ලුවක් අත්පත් කරගෙන තිබුණා!

Friday, October 25, 2024

113. ගුරු දියවර නවකතාව - තිස්හහයවන කොටස - සමන් චන්ද්‍ර රණසිංහ

                                  ගුරු දියවර 36

     


            අද අහසේ ද ඔබ දුටු හිරු සඳු ම                       නැඟේ

            වෙනදාටත් වඩා ඔබ, අද සිටිනු                       හැඟේ

            මිය ගිය ලකුණු නැහැ සොහොයුර පැමිණි         මගේ 

            මැරුණා නොවෙයි නිවුණා ඔබ පහන                 වගේ

ගඟුල් ගත ව ගිය රාත්‍රියේ මිරිහන්පිටිගම නිවහනෙහි ආලින්දයට පැමිණ සඳ දිදුලන නිශ්චල ආකාශය දෙස බොහෝ වෙලාවක් බලා සිටියේ ය. උදෑසන අවදි වූ පසු ලොව ආලෝකවත් කරමින් නැඟෙන, හිරු දෙස බලා සිටියේ ය. වරෙක ඒ සිත්තර සහෘදයා පැවසුවේ ගුරු මෙහෙවර ද ඉරේ සඳේ මෙහෙවර මෙන් ම අගනා බව ය. තවත් වරෙක ඔහු පැවසුවේ මේ ලෝකයට ආ සෑම කෙනෙකු විසින් ම සිය ජීවිත කාලය තුළ පහනක් මෙන් තමා ජීවත් වන සමාජයට කවර හෝ මට්ටමක ආලෝකයක් ලබා දී නික්ම යායුතු බව ය.

අද දවස ඉරිදා ය. ගඟුල් මේ සැරසෙන්නේ උදේ වරුවේ උසස්පෙළ ශිෂ්‍ය මාණවක මාණවිකාවනට රස වින්දන පාඩමක් කොට ඒ අවසන කොළඹ බලා යාමට ය. ඔහු විදුහල්පතිනියට විස්තර පවසා සඳුදා නිවාඩු ලබා ගත්තේ එදිනට තමාට නියමිත සියලු පාඩම් ආවරණය කිරීමේ වගකීම සුදර්ශී හේවාසම් ගුරු මිතුරිය බාර ගැනීමෙන් පසුව ය. රස වින්දන පාඩම සිදු කෙරෙන අද දවසේ ඇයත් මිහිදිනියත් පැමිණ ශිෂ්‍යයන් ඉදිරියේ දී ම සති අන්ත පාඩම් පැවැත්වීම පිළිබඳ වගකීම බාර ගන්නා බව දන්වා තිබිණ. ගඟුල්ගේ හිතට සැහැල්ලුවක් ගෙනාවේ ඔවුන්ගේ ඒ වචනවලට පමණක් සීමා නොවන ඒ ප්‍රතිඥාව යි. 

වසන්ත සහෘදයා ය, මෙදින ඔහු පාසලට ඇරලුවේ. ඔහු එහි යනවිට සුදර්ශී ද මිහිදිනිය ද විසල් තුරු සෙවණක් යටට වී සිටියේ සිය ඡාත්‍ර සමූහයා ද සමග ය. මෙසේ ළබැඳි වදනින් ඔහු පළමු කොට පිළිගන්නා සුදර්ශී ගුරු සුහදිනිය විසිනි.

“අපේ ආරාධිත කථිකාචාර්ය ගඟුල් සර්ව මේ සියලු දෙනාම වෙනුවෙන් අපි ඉතාම ආදරයෙන් සහ ගෞරවයෙන් පිළිගන්නවා.”

ගඟුල් එයට ප්‍රත්‍යාචාර දැක්වූයේ සුපසන් සිනහවකිනි. අනතුරුව හිරු කිරණ සිය සිරස මතට ගෙන තුරු සුවිසල් සෙවණ සදන මොහොතේ සියලු දෙනා ගියේ ඒ තුරු සෙවණ යට පන්තියක් පැවැත්විය හැකි සේ නිමවා ඇති අසුන් වෙත ය. ඒ වූකලී ගඟුල් මේ පාසලට ආ පළමු දිනයේ ඔහු හද පැහැර ගත් බිම්කඩ යි.

ගඟුල් පළමු ව කෙළේ සිය සිසු දූ පුතුනට ඉදිරි ඉරිදා දිනවල දී තමාට මේ පන්තිය පැවැත්වීමට නොලැබෙන බව කීම ය. සිසු දෙනෙත් කඳුළින් තෙත් ව ගිය ඒ නිමේශයේ දී ඔහු පැවසුවේ තමා යන්නේ සරසවි දූ පුතුන් පිරිසකට ඉගැන්වීමට බව ය. සිය ගුරුවරයා ලද පිළිගැන්ම ගැන කඳුළු අතරින් සිනා නඟන ශිෂ්‍ය ප්‍රජාව අමතමින් ඔහු යළි කතා කෙළේ ය.  

“දරුවනේ මන් යන්නෙ සති අන්තවල විතරයි. ඒ වගෙම මන් ගියා කියලා ඔයගොල්ලන්ගෙ ඉරිදා පන්තිය නවතින්නෙ නැහැ. ඒකෙ වගකීම බාරගත්තා ඔයගොල්ල ගොඩක් ආදරේ කරන මේ සුදර්ශි ටීචර්. එයාට උදව් වෙනවා ඔයගොල්ල ඉංග්‍රීසි ටීචර් විදිහට අඳුනගෙන ඉන්න ඒත් සිංහල සාහිත්‍යයටත් ගොඩක් ආදරය කරන මේ මිහිදිනී මිස්. සුදර්ශි මිස්ගෙ තාත්තා ගොඩක් අසනීපෙන් ඉන්න නිසා සිකුරාදා ඉස්කෝලෙ ඇරුණම ගමට යන ඔයගොල්ලන්ගෙ මේ මිස් සඳුදා උදෙන් ම ඉස්කෝලෙට එනවා කියන එකත් මේ දුවලා පුතාලා දන්නවා. දැන් ඔයගොල්ලො වෙනුවෙන් මන් වෙනුවෙන් එතුමිය ගෙදර කටයුතු පිළිවෙළක් කරලා ඉරිදා උදෙන් ගමෙන් පිටත් වෙනවා. මීට පස්සෙ අපි උදේ අටේ ඉඳන් හවස පහ වෙනකන් යොදා ගත්ත පන්තිය මිස් දවල් එකේ ඉඳලා හවස පහ වෙනකන් කරාවි. ඉරිදා හවස් වරුවෙ ඔයගොල්ලො වෙනුවෙන් දේශපාලන විද්‍යාව උගන්නන මිසුයි ආර්ථික විද්‍යාව උගන්නන මිසු යි කැමති උනා උදේ වරුවෙ ඒ ගොල්ලන්ගෙ පන්තිවල වැඩ කරන්න. මිස් විස්තර කියාවි මේ පන්තිය ඉවර උනාට පස්සෙ.” 

අනතුරුව ගඟුල් හැරුණේ සිය ගුරු සුහදිනියන් දෙදෙනා දෙසට ය. 

“සුදර්ශි ඔයා ලොකුම දෙයක් මේ කරන්නෙ. ඔයා මෙහෙම මැදිහත් නොවුණනං මන් අර වගකීම බාර ගන්නෙ නැහැ. ඒ වගෙම මිහිදිනී ඔයත් කැමති උනා ඔයාට පුළුවන් උපරිමෙන් අපේ සුදර්ශිට උදව් වෙන්න. අනික් විශේෂ කාරණේ තමයි අද මේ මිස්ලා දෙන්නම රස වින්දන පාඩම ඉවර වෙනකන් අපිත් එක්ක ඉන්නවා කියන එක. ඒක නිසා මට වෙනදට වඩා අභියෝගයක් වගෙම පොඩි බයකුත් තියෙනවා. මොකද සුදර්ශි මිස් කියන්නෙ සිංහල විෂයට පශ්චාත් උපාධියකුත් තියෙන කෙනෙක් හින්දා. මමත් නොදන්න දේවල් අහගන්න මට මගෙ ගුරුවරියක් වගේ දැනෙන කෙනෙක් හින්දා. ඒ වගෙම අද ඉංග්‍රීසි සාහිත්‍යය දන්න මිසුත් බලාගෙනයි ඉන්නෙ. ඒක නිසා අද මට බොහොම පරිස්සමින් තමයි වැඩ කරන්න වෙන්නෙ. එහෙනං දැන් අපි පටන් ගම්මු.”

“මොකක් සර් අද තෝර ගත්ත නිර්මාණෙ මාතෘකාව.” 

ඒ ප්‍රශ්නය නඟන ලද්දේ මයුරි නම් සිසු දියණිය විසිනි.

“අද මාතෘකාව ‘පිහි.’

“අපොයි දෙය්යනේ එහෙනං අපි විනාශයි විනාශෙටම විනාශයි.”

“ඒ මොකෝ සකුණි ඔයා විනාශෙටම විනාශයි කිව්වෙ.”

“ඇයි සර් කිව්වා සර් යනවා කියලා. ඒකයි විනාශයි කිව්වෙ. ඊට පස්සෙ කිව්වා අද කරන පාඩම ‘පිහි’ කියලා. ඒකයි මන් විනාසෙටම විනාසයි කිව්වෙ.”

“නෑ දරුවනේ, අපේ සකුණි කියන විදිහට අපි විනාශ වෙන්නෙත් නැහැ. විනාසෙටම විනාස වෙන්නෙත් නැහැ. මොකද මේ පන්තිය බාර ගන්නෙ ඔයගොල්ලො ගොඩක් ආදරේ කරන ගුරුතුමියක්. එතුමියට උදව් වෙන්නෙ ඔයගොල්ලො ඒ වගෙම ආදරේ කරන තවත් ගුරුවරියක්. විනාසෙටම විනාස නොවෙන්නෙ මන් අද පන්තියට ගේන්නෙ ජීවිත විනාශ කරන පිහි නෙමෙයි ආදරේ පිහි නිසා.”

“එහෙනම් සර් ඒ නම් පුදුම විදිහෙ පිහි ජාතියක් වෙන්න ඕනෙ. අපි අහලා නැහැනෙ සර් ආදරේ පිහි ගැන. අපේ සීයට කිව්වොත් එයා කියාවි මගෙ අම්මා මුත්තා කාලෙවත් එහෙම පිහි ගැන නං මමත් අහලා නැහැ කියලා.”

“එහෙනං දිමුතු අද අහමුකො අපි ආදරේ පිහි ගැන.”

දැන් ශිෂ්‍ය ප්‍රජාවට පමණක් නොව සුදර්ශී මිහිදිනී ගුරු සුහදිනියන් දෙදෙනාට ඇත්තේ ද ආදරයේ පිහි ගැන දැන ගැන්මේ වුවමනාව යි. මන්ද ගඟුල් පවසන ඒ නිර්මාණය මේ වන තෙක් ඒ දෙදෙනාගේ ද ඇස නොගැසී ඇති එකක් බැවිනි.

“දරුවනේ කෞශල්‍යා ජයලත් කියන අලුත් පරපුරට අයිති කරන්න පුළුවන් හොඳ කවි ලියන කිවිඳියක් ලියනවා කවි පොතක් ‘සහස් කළ තරණ මංපෙත්’ කියලා. ඒකෙ එන එක නිර්මාණයක් තමයි පිහි.”

“ඒකනෙ සර් මන් කිව්වෙ. එහෙනං සකුණිලා අපි හරි. දැන් සර් කියන්න යන්නෙත් පිහි ගැන මිසක් ආදරේ පිහි ගැන නෙමෙයිනෙ.”

“දිමුතු සර්ට කියන්න දෙනවකො හලෝ මැද්දට පනින්නැතුව.”  

“නෑ සදුල්, දිමුතු එහෙම කියන එක පුදුමයක් නෙමෙයි. එයාට විතරක් නෙමෙයි මටත් මුලින් ම මේ මාතෘකාව දකිද්දි මොකක් ද මේ කියන හැඟීම ආවා. අපි දැන් බලමුකො ඉස්සෙල්ලා මේ නිර්මාණය දිහා.”

“එතැන සිටි ශ්‍රාවක පර්ෂදය සාවධාන වූ නිමේශයේ ගඟුල් එම නිර්මාණයේ සමාරම්භක කාව්‍යෝක්තිය ඉදිරිපත් කෙළේ ය.  

“රුහිරු ඉහිරුම පමණ ද

පිහියකට උරුම මිතුරේ

ආදරේ තැවරී නැතිව ද 

පිහි දාර අතර පතරේ”

දරුවනේ, අපි ඉස්සෙල්ලම මේ කොටස ගැන කතා කරමු ද? මන් කැමතියි මුලින් ම මේ ගැන ඔයගොල්ල අවංක ව හිතන දේ දැනගන්න.

“සර්, මටනං පිහි කියන්නෙ ආදරේ තැවරිලා තියෙන දෙයක් නෙමෙයි පිහි කියන්නෙම වෛරය තැවරිලා දෙයක් කියලයි. මොකද ආදරය අහිමි වෙච්ච පෙම්වතා තමන්ගෙ පෙම්වතියට පිහියෙන් ඇනපු සිද්ධි අපි අහලා තියෙන්නෙ එකක් දෙකක් නෙමෙයිනෙ.”

“ඉතින් මියුරි ඒක පිහියෙ ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයිනෙ. ඒ පිහිය පාවිච්චි කරපු කෙනාගෙ මානසික තත්වය ගැන ප්‍රශ්නයක්නෙ. සර් මන් අපේ මියුරිට ප්‍රශ්නයක් යොමු කරන්න කැමතියි. මට තියෙනව ද ඒකට ඉඩක්.”

“මොකෝ නැත්තෙ කුමුදක, අහන්න අහන්න එහෙම තමයි අපි මේ සාකච්ඡාව ඉස්සරහට අරන් යන්න ඕනෙ.”

“එහෙනං මියුරි මට කියන්න ඔයගොල්ලන්ගෙ ගෙදර පාන් කපන්නෙ පිහියකින් නේද?”

මේ මොහොතේ පරාජිත ස්වරූපයකින් බලා සිටි මියුරි දෙසට හැරුණු ගඟුල් මෙසේ පැවසීය.

“දුව කතා කළේ මේ සමාජෙ සිද්ද වෙච්ච දෙයක් ගැනනෙ. ඔයා ඒ ප්‍රශ්නය අහපු නිසානෙ කුමුදක ඒකෙ තවත් පැත්තක් පෙන්නලා දුන්නෙ. මට හිතෙන්නෙ පිහි කියන්නෙ හොඳ හෝ නරක කියන විශේෂණ දෙක දාලා කතා කරන්න ඕන දෙයක් නෙමෙයි. ඒක හොඳ හෝ නරක වෙන්නෙ පිහිය පාවිච්චි කරන විදිහ අනුවයි, පිහිය පාවිච්චි කරන කෙනා අනුවයි. අපි ම තමයි තීරණය කරන්න ඕන අතට ගන්න පිහියෙ විස තවරලා මේ ලෝකය තව තවත් විස කරනව ද එහෙම නැත්තං ඒ පිහියෙ රස තවරලා අපේ ලෝකය ලස්සන කරනව ද කියලා.”

“ගඟුල් සර්, අපිටත් අවසර තියෙනව ද මේ සාකච්ඡා මණ්ඩපේ කොටසක් වෙන්න.”

“අපොයි පුළුවන් සුදර්ශි අක්කෙ. ඔයා ඒ කියන දේවල් මේ සාකච්ඡාවට තවත් එළියක් එකතු කරාවි කියලයි මට හිතෙන්නෙ.”

“දරුවනේ, මට ඔයලොල්ලන්ගෙ ගඟුල් සර්රුයි අපේ මියුරි දුවයි කුමුදක පුතයි කතා කරපු දේවල් අහගෙන ඉන්න වෙලාවෙ මතක් උනේ මන් ඔයගොල්ලන්ගෙ වසසෙදි කියවපු කෙටිකතාවක්. මන් ඒක කියෙව්වෙ සඟරාවක තිබිලා. අවාසනාවකට මට කෙටිකතාවෙ නමවත් ලේඛකයගෙ නමවත් මතක නැහැ. ඒක මගෙ වරදක්. ඒකට ඒ ලේඛකයා මට සමා වෙන්න ඕනෙ.”

“අනේ මිස් කියන්ඩකො ඒ කතාව.” 

පන්තියේ තැනින් තැනින් ඒ ඉල්ලීම ඉදිරිපත් වද්දී සුදර්ශි කතා කළා ය.  

“ඒ කෙටිකතාවෙදි අපට මුලින් ම හම්බ වෙන්නෙ පාන් බයිසිකලයක් තල්ලු කරගෙන යන මනුස්සයෙක්. එයා පල්ලමකදි බයිසිකලේට නැගලා යන්න හදන වෙලාවෙ පිටිපස්සෙන් ආපු මනුස්සයෙක් පාන් පෙට්ටියට අත දාලා පාන් දෙකක් අරගෙන විරුද්ධ පැත්තට දුවනවා. පාන් විකුණන මනුස්සයා කරන්නෙ බයිසිකලේ හරෝගෙන අර මනුස්සයා ලුහුබඳින එක. මෙහෙම යද්දි මෙයා දකිනවා ළඟින් ළඟින් තියෙන පැල්පත් ගොඩක්. මෙයා අර පාන් අරන් දිව්ව මනුස්සයා ඉන් එක ගේකට ඇතුල් වෙනවත් දකිනවා. මෙයා හොඳට මතක තියා ගන්නවා ඒ ගේ.”   

“ඉතින් ඊට පස්සෙ මොකද වෙන්නෙ මිස්. පාන් මෑන් යනවද අර ගෙට.”

“අපි පුතා පාන් මෑන් - පාන්කාරයා වගේ නම් ඒ අයට පාවිච්චි කරන එක නවත්තමු. ඔයගොල්ලන්ට වඩා වැඩිමල් කෙනෙක් නිසා අපි පාන් මාමා වගේ නමක් පාවිච්චි කරමු.”

“ඉතින් මිස් ඊට පස්සෙ මොකද උනේ කියලා ඉක්මනට කියන්නකො.”

“මොකෝ සකුණි ඉක්මනට කිව්වෙ. මේ පන්තිය ඉවර වෙච්ච ගමන් ගමනක් තියෙනව ද යන්න. හොඳයි හොඳයි මන් ඉක්මනට කතාව කියන්නංකො. නැත්තං ගඟුල් සර්ට අද රසවින්දන පාඩම කරන්න වෙන්නෙ නැහැනෙ.”

“නෑ සුදර්ශි අක්කෙ මට දැනෙන්නෙ ඔයාගෙ මේ කතා කරන දේවලුත් අපේ රසවින්දන පාඩමේ කොටසක් හැටියටම තමයි.”

“ඉතින් ඔයගොල්ලන්ගෙ සර්ගෙ අදහසත් ඒකනං මන් කතාව කියන්නංකො. ඒ මනුස්සයා ඉක්මණින්ම යන්නෙ තමන්ට කිට්ටුම පොලිසියට. ඒ වෙලාවෙ පොලිසියෙ ඕඅයිසී මහත්තයා තව නිලධාරීන් කීපදෙනෙකුත් එක්ක හදිසි වැඩකට යන්න ජීප් එකට නගින්නයි යන්නෙ. අර පාන් විකුණන මනුස්සයා තමන්ගෙ බයිසිකලේ ජීප්පෙක ඉස්සරහ නවත්තනවා. ඒ වෙලාවෙ එක නිලධාරියෙක් බනිනවා, ගන්නවා අයිසෙ තමුසෙගෙ හුචක්කුව අපේ සර්ට දැනටත් පරක්කු වෙලයි තියෙන්නෙ කියලා. ඒ වෙලාවෙ හරි ලස්සන වැඩක් තමයි වෙන්නෙ.”

“හරි ලස්සන වැඩක් උනා කිව්වෙ කේන්ති ගිය මිස් ඕඅයිසී මහත්තයා බැහැලා දුන්නද අර මනුස්සයගෙ කණට එකක් දුම් විසි වෙන්න.”

“එහෙම උනානං මන් ඒකට ලස්සන වැඩක් කියලා කියන්නෙ නැහැ සවිත්. වැඩේ වගෙම ඒ වෙලාවෙ ඒ පොලිසියෙ ලොකු මහත්තයා කියපු වචන ටිකත් ලස්සනයි. ඒ අවස්ථාව හරිම ලස්සනට කෙටිකතාකරුවා නිර්මාණය කරනවා. මන් මට මතක තියෙන විදිහට ඒ ටික කියන්නං. එයා මුලින් ම කතා කරන්නෙ අර සැරින් කතා කරපු තමන්ගෙ නිලධාරියට. ඊට පස්සෙ අර පාන් මාමට.

“සංජීව මතක තියා ගන්න එයාගෙ බයිසිකලේ එයාට හුචක්කුවක් නෙමෙයි, අපිට අපේ මේ ජීප්පෙක වගේ එයාට එයාගෙ බයිසිකලේ වැදගත්.”

“අනේ සර් මන් ඒක එච්චර හිතලා නෙමෙයි කිව්වෙ. දැන් සර් ඒ මනුස්සයගෙ ප්‍රශ්නෙ අහන්න ද යන්නෙ. සර් අර උත්සවේට යන්න දැනටමත් පරක්කු වෙලයි තියෙන්නෙ. මහ ඇමතිතුමා ඇවිල්ලත් ඇති දැනටමත්. එතුමට කේන්ති යන්නත් බැරි නෑ සර් පරක්කු උනොත්.”

“සංජීව, අපි පොලිස් නිලධාරීන් මිසක් ඇමතිලගෙ සේවකයො නෙමෙයි. අපි බැඳිලා ඉන්නෙ රටේ ජනතාවට සේවය කරන්න මිසක් දේශපාලනඥයො කියන විදිහට වැඩ කරන්න නෙමෙයි. අපි ඉස්සෙල්ලම බලමු මේ මනුස්සගෙ ප්‍රශ්නෙ මොකක් ද කියලා. මෙහෙම කියලා අර මනුස්සයා ඉස්සරහට යනවා. එහෙම ගිහින් මෙහෙම කියනවා.   

“අර අනේ සර් මන් පාන් විකුණලා ජීවත් වෙන දුප්පතෙක්. මට පාන් ගෙඩි දෙකක සල්ලි නැති වෙනවා කියන්නෙ ලොකු පාඩුවක් සර්. බේකරිය අයිති මුදලාලිට පාන් නැති උනේ කොහොමද කියන එක වැදගත් නෑ සර්. ඒවා උණු උණු පාන් සර්. ගත්ත එකාගෙ හොම්බට දෙකක් ඇනලා මට පාන් දෙක හරි ඒකෙ සල්ලි හරි අරන් දෙන්න සර්. මන් උගෙ ගේ තියෙන තැනත් බලා ගත්තා සර්.”

“මේ මනුස්සයා කතා කරපු විදිහට එතන හිටපු ගොඩක් නිලධාරීන්ට හිනා ගියත් ඕඅයිසී මහත්තයා හිනා උනේ නැහැ. පොඩි උනත් ලොකු උනත් හොරකම හොරකමම තමයි කියලා පාන් විකුණන මනුස්සයත් දාගෙන අර ගෙදරට ගියා.”

“ආයි නෑ පොලිස් ඕඅයිසී දෙන්න ඇති අර පාන් හොරාට නහයෙන් කටෙන් ලේ දාන්න.”  

“නෑ ප්‍රමෝද් එහෙම උනේ නැහැ. කතාව ඉවර උනේ එහෙම නං මන් ඒ කතාව ඔයාලට මෙහෙම කියන කතාවක් වෙන්නෙ නැහැ.”

“එහෙනං කොහොම ද මිස් ඒ කතාව ඉවර වෙන්නෙ.”

“මේ ගොල්ලො ගේ ඇතුළට යනවා. ගේ කිව්වට ඔක්කොටම තියෙන්නෙ පොඩි සාලයක් කියලා කියන්න පුළුවන් පුංචි ඉඩක්. ඔයගොල්ල මවා ගන්න හිතින් මන් දැන් මේ කියන දර්ශනය. එක එක වයස් මට්ටම්වල ගෑනු පිරිමි ළමයි හය හත් දෙනෙක් වටේට බිම වාඩි වෙලා ඉන්නවා. එක් පාන් ගෙඩියක් පුංචි පුංචි පෙතිවලට කපලා. අනික් පාන් ගෙඩිය ඒ දරුවන්ගෙ මැදට වෙන්න පත්තර කෑල්ලක් උඩ තියලා. පොඩි පොඩි කෑලිවලට කපපු බීළුෑණු පෙති අර ළමයින්ගෙ අත්වල. ඒවත් එක්කයි මේ පාන් කන්නෙ.”

“අනේ මිස්....”

ඒ පොලිස් ඕඅයිසී දෙන්න ඇති පාන් හොරාට නහයෙන් කටෙන් ලේ දාන්න යැයි කී ශිෂ්‍යයා ය. ශිෂ්‍ය ප්‍රජාව මතු නොව ගඟුල් සහ මිහිදිනී ද හැඟුම්බර ව අසා සිටින ඒ මොහොතේ සුදර්ශි යළිත් කතා කළා ය.

“පොලිසියෙ ඕඅයිසී මහත්තයයි පාන් විකුණන මනුස්සයයි දැකපු ගමන් අනිත් පාන් ගෙඩියයි ඒක කපන්න ගත්ත පිහියයි අර මනුස්සයගෙ අතින් ගිලිහුණා. මනුස්සයා තමන්ගෙ දරුවන් ඉස්සරහදිම කෑගහලා කිව්වෙ අනේ සර් මන් හොරෙක් නෙමෙයි මේ දරුවො බඩගිනියි කියලා අඬන කොට මට බලන් ඉන්න බැරුව ගියා සර්. මට ඕනෙ දඬුවමක් දෙන්න මන් එන්නන් පොලිසියට කියලයි. ඔයගොල්ල දන්නව ද මේ වෙලාවෙ පාන් විකුණන මනුස්සයා මොකක් ද කිව්වෙ කියලා වචන තුනයි.“

“අපි යන් සර්.”

“ඕඅයිසී මහත්තයත් වචනයක්වත් කතා කරන්නැතුව එළියට ආවා. ආයි ජීප්පෙකට නගින ගමන් පාන් විකුණන මනුස්සයගෙන් ඇහැව්වෙ නැති වෙච්ච පාන් ගෙඩි දෙකට ගිය වියදම කීයද කියලයි. එහෙම කියලා ඒ මුදල අර පාන් විකුණලා ජීවත් වෙන මනුස්සයගෙ අතේ තියන්න හදන කොට එයා ආයෙත් කිව්වෙ වචන තුනක් විතරයි.”

“මට එපා සර්.”

“ඉතින් ඊට පස්සෙ මොකද උනේ මිස්.” 

“ඒ කතාව නං එතනින් ඉවරයි පුතා. කතාව සම්පූර්ණ කරන්න ඕනෙ වෙන කවුරුවත් නෙමෙයි ඔයගොල්ලම තමයි. ඔයගොල්ල වැඩ කරන්න ඕනෙ කාටවත් බඩගින්නෙ ඉන්න නැති වෙන සමාජයක් වෙනුවෙන් තමන්ට කරන්න පුළුවන් දේ කරන්න. අනේ මන්දා මන් මේ කතන්දර කියලා ඔයගොල්ලන්ගෙ රසවින්දන පාඩමට බාදා කළා ද කියලා.”

එහෙත් එයට පිළිතුරු දුන්නේ ශිෂ්‍යයන් නොව ඔවුන්ගේ ගුරුවරයා ය.  

“නෑ සුදර්ශි අක්කෙ, ඔයා කළේ මේ පාඩම තවත් රසවත් කරන අතරෙම ඒකට මනුස්සකමේ පාඩමත් එකතු කරන එක. බලන්න මේ මොහොතෙ මේ දරුවන්ගෙ මුහුණු. අපේ මිහිදිනී මිස් ඉන්න හැටිය. ඔයාට බොහොම පින් අක්කෙ, අපි කාටත් හිතන්න දෙයක් කිව්ව වගේම අපේ මේ පාඩමට හොඳ ප්‍රවේශයක් අරන් දීම ගැන. බලන්න අක්කා කතා කළේ ලේ තැවරුණු පිහියක් ගැන නෙමෙයි ආදරයේ පිහියක් ගැන. දැන් අපි කෞශල්‍යා කිවිඳියගෙ කවි පන්තියෙ දෙවන කොටසට ගියොත් අපිට ඒ ආදරේ පිහිය දැක ගන්න පුළුවන්. මෙතෙන්දි වෙන්නෙ පාන් තිබුණ තැනට අඹ ආදේශ වෙන එකයි. ඒ උනාට දරුවනේ සුදර්ශි මිස් කියපු කතාවෙ එන තාත්තගෙත් මේ නිර්මාණෙ එන තාත්තගෙත් ආදරේ එකයි.”

එසේ පවසා ගඟුල් යථෝක්ත කාව්‍යයේ දෙවැනි කොටස කියැවීය.

“දෝණියන්දෑ ආස හින්දම  

පියඹා අඹ තුරේ

අඹ නෙළා අච්චාරු සෑදූ

අප්පච්චිගේ අත් අතරේ

ආදරේ තැවරුණු පිහියකි

අද ද නෙත තුටු කඳුළු පැතිරේ”

නදිතිගේ දෑස් කඳුළින් පිරී ගියේ තුටු කඳුළින් නොව දුක් කඳුළිනි. ඒ ආදරේ තැවරුණු පිහියෙන් අඹ, පේර කපා දුන් ඇයගේ දයාබර පියා දැන් ජීවතුන් අතර නැති බැවිනි. පන්තියේ සියලු දෙනා ඒ බව දැන සිටියහ. සංවේදනීය නිහඬතාව බිඳිමින් කතා කෙළේ ඔවුන්ගේ ආදරණීය ගුරුවරයා ය.

“ජීවිතයේ දුක්මුසු අද්දැකීම් අපි කාටත් තියෙනවා දරුවනේ. දුක හිතෙන එක කඳුළු එන එක ස්වභාවයක්. ඒ වෙලාවට අපි ඒක බලහත්කාරයෙන් නවත්තන්න යන්න අවශ්‍ය නැහැ. ඒත් අපේ වේදනාවන්ට අපිව  දුර්වල කරන්න ඉඩ දෙන්න එපා. ඒක ඔයගොල්ලන්ට විතරක් නෙමෙයි මේ කතා කරන මටත් අදාළයි. අපි කවියෙ ඊළඟ කොටසට යමු. ඒක කියවන කොට මට මතක් වෙන්නෙ අපේ ඉස්කෝලෙ ඉස්සරහ වෙළදන් කරපු වෙරළු ආච්චිව, ඒ වගෙම අපේ ආච්චිව, ඈත ගමන් බිමන් යද්දි අතරමගදි අපිට අඹ පේර අන්නාසි කපලා දුන්න නන්නාඳුනන අම්මලාව ආච්චිලාව. අද වෙන කොට ඒ ගොඩක් අම්මලත් ආච්චිලත් ජීවතුන් අතර නැතුව ඇති. මන් දැක්කා නදිති දුවගෙ ඇස්වලට කඳුළු එනකොට පන්තියෙ අනෙක් දරුවන්ගෙ ඇස්වලටත් කඳුළු උනනවා.” 

මොහොතක් නිහඬ ව සිටි ගඟුල් අනතුරුව මෙවදන් පැවසීය. 

“මේ ඔක්කොම කඳුළු නදිති දුවගෙ තාත්තට ඒ වගෙම අර කියපු අම්මලට වගෙම අපෙන් වෙන් වෙලා ගිය ඔක්කොම ආදරණීයයන්ට උපහාරයක් ම වෙන්න කියලා ප්‍රාර්ථනා කරලා ඉස්සෙල්ලා කිව්වා වගේ කවියෙ ඊළඟ කොටසට යමු. මන් කැමතියි අපේ නදිති දුව ඒ කොටස අපි කාටත් ඇහෙන්න කියවනවනං.”

අනතුරුව කාටත් අසන්නට ලැබුණේ සිය හෘදයරිද්මයට අනුගත ව වචන මත රිද්මය තවරන නදිති සිසුවියගේ සුපහන් හඬ යි.

“වන්දනාවේ යනතර

අතරමග නැවතෛන අතරේ

ගමේයම්මාගේ මල්ලෙන්

පිහි මිටක කැටයම් විසිරේ  

කොමඩු අඹ පේර අන්නසි 

කැබලිවල රස අතරේ  

අද ද දිවගෙහි ඒ රස වැතිරේ”

“සර් මේ කිවිඳිය, කියපු ගමන් කපන කොටන දෙයක් විදිහට දැනෙන පිහිය ගේන්නෙ වෙනස් ම තැනකටනෙ.”

“ඒක තමයි දරුවනේ නිර්මාණයක ආශ්චර්යය කියන්නෙ. අපි සාමාන්‍යයෙන් දකින දේවල් ම වෙනස් විදිහට කියන තැනයි නිර්මාණය තියෙන්නෙ. සාහිත්‍යය හදාරන දරුවන් හැටියට මන් ඔයගොල්ලන්ගෙන් බලාපොරොත්තු වෙන්නෙත් නිර්මාණ මිසක් නිෂ්පාදන නෙමෙයි. බලන්න දරුවනේ මේ නිර්මාණකාරිය තමන්ගෙ නිර්මාණය ඇතුළට මුදිතාව ගේන හැටි. අර කියපු පිහිය මත සෙනෙහස තවරන හැටි.”

“දහදිය සරම් ඉණතුර  

පිහියකින් මුදිතාව වැගිරේ

බුලත්විට පෑ දෙතොලක

ස්නේහ හස සුතුර මැතිරේ

“සුදු මැණිකෙටයි මේ කුරුම්බා”

ගුණේ මාමගෙ පඬුරේ

නැළැවී මියුරු ම පොල්මුර

සිපගමි මතක මැදුරේ”

මේ මොහොතේ මිහිදිනීට මතක් වූයේ කුරුණෑගල වත්තේ පොල් කඩන දවසට “සුදු මැණිකෙටයි මේ කුරුම්බා” යන වදන් පවසමින් ඇයට කුරුම්බා කපා දෙන පුංචිබණ්ඩා සීයා ය. සිතින් කුරුණෑගල සිටි ඇය යළි රසවින්දන පන්තියට ආවේ සකුණි විසින් අසන ලද ප්‍රශ්නයත් සමග ය.

“සර් ස්නේහ හස සුතුර කියන්නෙ මොකක් ද? මට ස්නේහ නං තෙරෙනවා. මේ හස සුතුර තමයි තේරෙන් නැත්තෙ.”

“දුව, සංස්කෘත භාෂාවට අයිති වචනයක් තියෙනවා හාස කියලා. ඒ සිනාවට කියන වචනයක්. ඒ හාස කියන වචනෙ සිංහලට බිඳිලා එන්නෙ හස කියලයි. සුතුර කියන වචනය බිඳිලා එන්නෙ සංස්කෘත සූත්‍ර කියන වචනයෙන්. ඒ කියන්නෙ මේ වචන දෙක සිංහලේ පාවිච්චි වෙන තද්භව වචන දෙකක්.”

“සර් ඔහොම කියන කොට මට මතක් උනේ පහුගිය දවසක කියවපු නවකතාවක්. ඒකෙ නම ප්‍රේමසූත්‍ර. ඒක ලියලා තියෙන්නෙ චූලාභය ශාන්තකුමාර හේරත්.”

“බලන්නකො සර් අපේ කුමුදකට මතක් වෙන්නෙ ප්‍රේමසූත්‍රනෙ. නරක නැහැ. මට නං මතක් වෙන්නෙ සර් කරණීයමෙත්ත සූත්‍රය.”

“ඉතින් මියුරි ප්‍රේමය නරක දෙයක් නෙමෙයිනෙ. ප්‍රේමය කියන්නෙ පෙරළා කිසිම දෙයක් අපේක්ෂා නොකර දෙන දෙයකට. ඒකත් සංස්කෘත වචනයක්. ඒකෙ නිරුක්ති අර්ථයත් ඒක තමයි. චූලාභයගෙ ප්‍රේමසූත්‍ර මමත් කියවලා තියෙනවා. ඒක මෑතකදි ලියවෙච්ච හොඳ නවකතාවක්. ඔය පොත බලලා ඒ ලේඛකයට මන් කතා කරලා සුබ පැතුවත් එක්ක. ඒ වගෙම කරණීයමෙත්ත සූත්‍රය අපි මේ ප්‍රේමය කියලා කියන දේ හැඟීම වඩාත් පෘථුල තැනක ර`ඳවනවා.”  

“මොකක් ද සර් ඒ ප්‍රේමෙයි මේ ප්‍රේමෙයි වෙනස. ඒ කිව්වෙ ප්‍රේමසූත්‍රයෙයි  කරණීයමෙත්ත සූත්‍රයෙයි වෙනස.”  

“බැලුවහම අපේ කුමුදකට හොඳ ප්‍රශ්නනෙ එන්නෙ.”  

“අනේ සර් මන් ඇහැව්වෙ මෝඩ ප්‍රශ්නයක් ද?”

“අපොයි නෑ කුමුදක ඔයා ඇහැව්වෙ තවත් දවසක දීර්ඝ සාකච්ඡාවක් කරන්න තරන් හොඳ ප්‍රශ්නයක්. අපි සරල ව කිව්වොත් චූලාභය, ප්‍රේමසූත්‍ර ඔස්සෙ ලෞකික ප්‍රේමයේ සුන්දරත්වය ගැන කතා කරද්දි කරණීයමෙත්ත සූත්‍රය අපව රඳවන්නෙ අපි කවුරුත් කවදා හරි දවසක ගැඹුරින් ම අවබෝධ කරගන්න ඕන අලෞකික ප්‍රේමය ළඟ. ලෞකික ප්‍රේමයෙ කවර මට්ටමක හරි අයිති කර ගැනීමක් තියෙනවා. අලෞකික ප්‍රේමය කියන්නෙ අයිති කර ගැනීමේ හැඟීමෙන් වියුක්ත වෙච්ච දෙයක්.”

“සර් ලෞකික යුග ජීවිතයක් ගත කරන දෙන්නෙක් අතරෙ ඒ තත්වය ඒ කියන්නෙ අයිති කර ගැනීමේ හැඟීමෙන් තොර සම්බන්ධයක් ඇති වෙන්න බැරි ද?”

“මොකෝ බැරි කුමුදක. ඇයි සිද්ධාර්ථ යසෝදරා, වෙස්සන්තර මද්දී. ඒ වගෙම ශ්‍රී හර්ෂ ලියපු නාගානන්ද සංස්කෘත නාට‌්‍‌්‍යෙමූතවාහන - මලයවතී කියලා අපට හම්බ වෙන්නෙත් තමන්ගෙ ජීවිත ලෞකික ප්‍රේමයට වඩා අලෞකික ප්‍රේමය ළඟ රඳවපු චරිත දෙකක්. ඒ වගෙම ඉන්දියාවෙ ජීවත් වෙච්ච ශ්‍රී රාමක්‍රිෂ්ණ පරමහංස සර්ධා දේවි යුවළ.” 

“සර් බෞද්ධ සාහිත්‍යය අපට බොහොම කිට්ටු නිසා අර මුලින් කියපු චරිත හතරම අපට ආගන්තුක නැහැ. ඒ උනාට නාගානන්ද නාට්‍යෙ දි හම්බ වෙනවා කියපු යුවළ අපට ආගන්තුකයි. ඇයි සර් ඒ දෙන්නව සර් අලෞකික ප්‍රේමවන්තයන් කියලා හඳුන්වන්නෙ.”

“ඒක මම කරන දෙයක් නෙමෙයි සදුල්. ඒ නාට්‍යය ලියපු ශ්‍රී හර්ෂ කරපු දේ. අපට සංස්කෘත සාහිත්‍යෙට අයිති නාට්‍ය අතර නාගානන්දය විශේෂයි. අතීත භාරතීය සමාජෙ ලියැවෙච්ච නාට්‍ය අතර බුදුන් වහන්සේට කරන ප්‍රණාම පූජාවකින් ආරම්භ වෙන එකම නාට්‍යය තමයි ඒක. ඒකෙ එන ජිමූතවාහන බෝධිසත්ත චරිතයක්. ඒ චරිතෙට සමීප වෙන මලයවතී බෝසත් බිරිඳක්. ඒ දෙන්නා අපට මතක් කරලා දෙන්නෙ වෙස්සන්තර - මද්දී ප්‍රේම පුරාණය ම තමයි. දරුවනේ මන් ඉදිරි දවසක ඒ චරිත ගැන විස්තර ඇතුව කතා කරන්නංකො.”

“සර් මටත් ප්‍රශ්නයක් අහන්න පුළුවන් ද දැන්.”

“සචින්තනා අහන්න දුවේ ඔයාගෙ ප්‍රශ්නෙත්.”

“සර් මට මතකයි දවසක් පරමහංස ආදරය කියන මාතෘකාව යටතෙ ලියපු ලිපියක ෆොටෝ කොපි කරපු පිටපත් අපට බෙදලා දීලා ඒ ආදරය ගැන අපට දැනෙන දේ ලියන්න කිව්වා.”

“ඔව් මට මතකයි දුව. ඒක අපි විශ්වවිද්‍යාලෙ ශිෂ්‍යයන්ව හිටපු කාලෙ අපේ සර් දුන්න ලිපියක්. ඇයි දුව ඔයාට මේ වෙලාවෙ ඒ ලිපිය ම මතක් උනේ.” 

“සර් මට ඒක මතක් උනේ නන්දා මාලිනී නෝනා කියන අපට ඉතාම කලාතුරකින් ඇහෙන දැන් අපි මේ කතා කරන මාතෘකාවට සම්බන්ධ කරන්න පුළුවන් ලස්සන ගීතයක් ඒකෙ තිබිච්ච නිසා. ඒක ලියලා තිබ්බෙ සුනිල් ආරියරත්න සර්. මන් හිතනවා සර් මේ සාකච්ඡාවට ඒකත් සම්බන්ධ කරන්න පුළුවන් කියලා.”   

“ඔයා දුව මට මතක් කරලා දුන්නෙ මෙතෙන්ට ලස්සනට ගළපන්න පුළුවන් ගීතයක්. ඒක සුනිල් සර් ලියපු සංගීතඥ ස්ටැන්ලි පීරිස් සංගීතවත් කරපු ඔයා මතක් කරපු විදිහටම ආචාර්ය නන්දා මාලනී කියන ගීතයක්. ඔයා මතක් කරපු අපේ සර්ගෙ පරමහංස ආදරය ලිපිය පටන් අරන් තිබුණේ ඒ ගීයෙන්. දුවට මතක නං මන් කැමතියි ඒක ඔයා හරි මේ පන්තියෙ වෙන දුවෙක් හරි කියනවනං.”

“එහෙනං සර් අපි පැත්තකට වෙලා සද්ද නැතුව ඉන්න අපේ චන්දූපමාට කියමු ඒක කියන්න කියලා. මන් වෙලාවකට චන්දුට කියලා ඒක කියවා ගන්නවා සර්. අපේ රස වින්දන පාඩම තව තවත් රසවත් කරන්න කියලා අපි එයාට කියමු සර් ඒක කියන්න කියලා.” 

පන්තියේ මිතුරු මිතුරියන්ගෙන් මතු නොව ඒ ආදරණීය ගුරු ත්‍රිත්වයේ නුවන් මත ලියැවී තිබූ නිහඬ ඉල්ලීම වූයේ ද චන්දූපමා විසින් එය ගායනා කළ යුතු බව යි. තදනන්තර ව අසන්නට ලැබුණේ නාගොල්ලාගම මධ්‍ය මහා විද්‍යාලයේ ගීත කෝකිලාවිය ලෙස සම්මානිත ඒ ශිෂ්‍ය මාණවිකාවගේ රිද්මිත ළබැඳි ස්වරය යි.

“ප්‍රේම අසපුවේ මුනිවරයාණෙනි

මලින් ගඳින් පුදනා

මුනි කන්‍යාවයි මා

යහනත එක අරණේ

සුසුම් අතර ඔබගේ

කරුණා සීතල සුවඳ ගලා

මහද නිවී සැනසේ

ගිතෙල් පහන් එළියේ 

නිවුණු නුවන් ඔබගේ 

ලොවුතුරු ලොවකට මා කැඳවා 

සිත සුවපත් කරවයි”

ඒ ගීතය සවන් පත් වැටෙද්දී මිහිදිනියට සිහිපත් වූයේ පාසලේ ක්‍රීඩා උත්සවයේ ඇරයුම්පත් දීම සඳහා බදුලු බලා ගිය ගමන යි. නාය යාම නිසා අතරමග නිවාඩු නිකේතනයේ රැඳි ගත කළ නික්ලේශී රාත්‍රිය යි. ඈ ඒ ස්මරණයෙන් මිදුණේ පන්තියේ ශිෂ්‍යයකු විසින් යොමු කරන ලද ප්‍රශ්නයක් ඇසීමත් සමග ය.

“සර්  අපේ චන්දු ඒක කියන කොට මට මතක් වෙන්නෙ සරත්චන්ද්‍ර සර්ගෙ ‘විලාසිනියකගෙ ප්‍රේමය’ නවකතාවෙ එන කෑල්ලක් තමයි. මන් කියන්න ද සර් ඒක.”

“කියන්න කියන්න එක දේකින් තව තව දේවල්වලට යන එකත් රසවින්දන පාඩමේ ම කොටසක්නෙ. ඒක නිසා මේ කවුරුත් කැමති වේවි රංගන ඒක කියනවනං.”

“ප්‍රේමය නම් අසෙනිය කුසුමක් වේ

රිසි වූ කෙනෙකුට පූජා කෙරුමට

ලෝභ සිතින් තොර පිදුව මනා වේ

පෙරළා ලබන්ට නොසිතා බිඳකුත්”

“සර් ඒක ඇහැව්වහම මට තවත් ප්‍රශ්නයක් ආවනෙ. අනේ මොකක් ද මන්දා සර් මට වෙලා තියෙන්නෙ.”  

සකුණි එය ඇසූ ආකාරයට පන්තියේ උතුරා ගියේ සිනහවයි. 

“දැන් බලන්න අපේ සකුණි හස සුතුරෙන් - හාස සූත්‍රයෙන් පන්තිය පුරවන හැටි. හරි අහන්න බලන්න ඔයාට මොකක් ද වෙන තරමට ආපු ප්‍රශ්නෙ.”

“මොකක් ද සර් අසෙනිය කුසුම කියන්නෙ.”

“කාටද කියන්න පුළුවන් අසෙනිය කුසුම් කියන්නෙ මොකට ද කියලා.”  

පන්තිය පුරා පැතිර ගියේ පූර්ණ නිහඬතාවකි.

“ඒ කියන්නෙ සකුණි අහලා තියෙන්නෙ වැදගත් ප්‍රශ්නයක්. ඒ කියන්නෙ මේ කවුරුත් නොදන්න දෙයක් ගැන. ඒ ප්‍රශ්නෙත් එක්ක මට මතක් වෙන්නෙ කිවිපති විමල් අභයසුන්දර කවියා වෙනුවෙන් කරලා තියෙන අසෙනිය කුසුම් කියන උපහාර ග්‍රන්ථය. සංස්කෘත භාෂාවෙ වචනයක් තියෙනවා අර්චන කියලා. ඒකෙ ගරු කටයුතු, පුද ලද යුතු, උපහාර ලද යුතු කියන අර්ථ තියෙනවා. ඒ වගෙම සුමංගල ශබ්දකෝශෙ විළඳ - පොරි කියන අර්ථෙ දීලා තියෙනවා අසෙනිය කියන වචනෙට. කොහොම උනත් අපට මෙතෙන්දි ගන්න වෙන්නෙ උපහාර මල් කියන අර්ථෙයි. අර කියපු පොතේ හැඳින්වීමෙ සඳහන් කරලා තියෙන්නෙත් විමල් අභයසුන්දර කවියා වෙනුවෙන් අභිනන්දන අසෙනිය කුසුම් පොකුරක් පිරිනැමීම ය මේ කරන්නෙ කියලයි. මේ මල් ගැන අභයසුන්දර කවියා ලියපු ලස්සන කවියකුත් තියෙනවා මෙහෙම.   


“පංකජ පංකයෙහි දිය උඩින්           සිට

අසෙනිය කුසුම් වන මෙන් පිපි විටින්   විට

ලොව සැරි සරන මුත් ලොව්තුරු දසුන් පිට

කවියා පූජනීය ම වෙයි රටින්           රට”


“සර් දැන්නං මට අසෙනිය කුසුම් කියන්නෙ මොකක් ද කියන එක හොඳටම පැහැදිලියි. සර් කවදා හරි දවසක මාත් අසෙනිය කුසුම් අභිනන්දන ග්‍රන්ථයකින් පූජා ලබාවි නේද?”

පන්තිය පුරා යළිත් පිපිරී ගියේ මහා සිනා සමුදායකි.

“ඇයි ඔයගොල්ලො හිනාවෙන්නෙ කවදා හරි එහෙම වෙන්න බැරිකමක් නැහැනෙ.”

“සර් එහෙමනං ඒ දවසට මන් තමයි සකුණි මහා උපහාර ග්‍රන්ථයේ සංස්කාරක වෙන්නෙ.”

“සර් මන් තමයි ඒකට නම දාන්නෙ. මමත් කැමතියි සම සංස්කාරක වෙන්න. ඒ වගෙම දැනටමත් මගෙ හිතට නම් දෙකක් ම ඇවිත් තියෙන්නෙ. මන් කියන්න ද?”

“අපි ඉඩ දෙමු නේද ඒකට.”

“ඔන්න එහෙනං සර් මන් කියනවා. පළවෙනි නම නාගොල්ලාගම කුරුළු ගීතය සකුණි කටකාර උපහාර ග්‍රන්ථය. දෙක විකට ධාරිණී සකලභාෂිණි සකුණි අමන්දා රත්නායක අසෙනිය කුසුමපූජා. සම සංස්කාරකවරු ගරු කුමුදක හංස රත්නායක සමග ගරු විදුල අමයුරු අබේසිංහ.”

“බලන්ඩකො සර් උපහාර ලබන්නෙ අපේ සකුණි. ගරු විශේෂණය දාගන්නෙ සංස්කාරකලා. ඒක හරි විහිලුවක්නෙ.

“විහිලුකාරියකට ගරු නම්බු දෙන කොට එහෙම තමයි වැඩ කරන්න ඕනෙ.”  

“අනේ සර් අපි දැන් අපේ රස වින්දන පාඩමෙන් ගොඩක් ඈතට ගියානෙ. අපි ආයෙත් පාඩමට යමු ද?”

“නෑ සිතුලි, අපි රසවින්දනයෙන් ඈතට ගියා කියලා මට හිතෙන්නෙ නැහැ. අපිට වෙලාවක දුක හිතුණා. ඒ අපේ භාරතීය සෞන්දර්යවේදීන්ට අනුව ගත්තොත් ශෝක කියන ස්ථායි භාවය නිසා ඇතිවන කරුණ රසයනෙ. ඒ වගෙම තවත් වෙලාවකදි මුළු පන්තියට ම හිනා ගියා. ඒ කියන්නෙ අපි හාස කියන ස්ථායි භාවය නිසා ඇතිවන කරුණ රසය වින්දා කියන එකනෙ. හොඳයි අපි මෙතෙක් නිහඬ ව හිටපු අපේ මිහිදිනී මිස්ගෙන් රසවාදය ගැන අදහසක්  ගනිමු ද?   

“දැන් මට කතා කරන්න වෙන්නෙ මේ විෂය ගැන හොඳ දැනුමක් තියෙන ගඟුල් සර්රුයි සුදර්ශි අක්කයි ඉන්න තැන. මන් මෙතෙන්දි නිර්මාණ රස විඳින කෙනෙක් විදිහට මට දැනෙන දේ කියන්නං. සමහර නිර්මාණයක දැවටිලා තියෙන්නෙ දුක. අපි ඒවට කියනවා ශෝකය ආත්ම කොට ගත් කරුණ රසය උපදවන නිර්මාණ කියලා. තවත් නිර්මාණයක් රතිය නිසා ඇතිවන ශාංගාර රසය උපද්දනවා. තවත් නිර්මාණයක් වීර රසය මතු කරන කොට තව නිර්මාණයක් අපේ හිත්වල ඇති කරන්නෙ රුදුරු බව වෙන්න පුළුවන්. ඒත් මේ එකම රසයකටවත් අයිති කරන්න බැරි නිර්මාණ තියෙන්න බැරි ද?””

“සුදර්ශි අක්කා මොකක් ද මිහිදිනී කියන අදහස ගැන කියන්නෙ.”  

“මිහිදිනී කියන කාරණේ ගැන මට වඩා හොඳට කරුණු කියන්න පුළුවන් ඔයගොල්ලන්ගෙ ඔයාලගෙ මේ ගඟුල් සර්ටම තමයි. මතක ද දවසක් භරතමුනි කතා කරපු නවනළු රස ගැන නතර කරන්න බැරි නිර්මාණ තියෙනවා කියලා විශ්වනාථ කියපු අදහසක් මතු කරන පද්‍යයක් මට දුන්නා. මන් හිතන්නෙ ඒකෙ තමයි මිහිදිනී නංගි මතු කරපු කාරණේට උත්තර තියෙන්නෙ.”

“අක්කා කියන්නෙ විශ්වවනාථගෙ සාහිත්‍යදර්පණේ එන පද්‍යයක් ගැන. ඒකෙ කියැවෙන හැටියට සමහර නිර්මාණයක් කියවන කොට අපට ඇතිවෙන්නෙ කරුණ - ශාංගාර - රෞද්‍ර - භයානක ආදි වශයෙන් තියෙන කිසිම රසයකින් විස්තර කරන්න බැරි වෙනස් ම හැඟීමක්. හැබැයි කිසියම් නිර්මාණයක් අර කියපු රස මතු කරන විදිහට ගලාගෙන ගිහිල්ලා අන්තිමට අර කියපු හැඟීම ළඟ නතර වෙන්නත් පුළුවන්.”

“මොකක් ද සර් ඔය විශ්වනාථ කියන කෙනා මතු කරන අමුතු අදහස.”

“විශ්වනාථ කියන කෙනා කියන එක වෙනුවට අපි විශ්වනාථ පඬිවරයා කියන නම පාවිච්චි කරමු. ඇත්තටම භාරතීය සමාජය එතුමා හඳුන්වන්නෙ මුනිවරයෙක් විදිහට.”

“ඇයි සර් මුනිවරයෙක් නොවිච්ච එතුමාට මුනි කියන විශේෂණය දාලා තියෙන්නෙ.”

“ඒකට මියුරි හේතුවක් තියෙනවා. කවර හෝ විෂයක ගැඹුරට ම ගිහිල්ලා තමන් නිවිලා තමන්ගෙ හදවතේ ඝෝෂාව නතර කරලා ජීවන නිහැඬියාව විඳලා ඒ අවබෝධය ඇතුව ලෝකයට අර්ථවත් දෙයක් දෙන අය ඒ අතීත භාරතීය සමාජය හැඳින්නුවේ මුනිවරු කියලා. බලන්න නාට්‍යශාස්ත්‍රය ගැන කතා කරපු භරත කොහොමත් ඍෂිවරයෙක්. එතුමාට කිව්වෙ භරතමුනි. ව්‍යාකරණ ශාස්ත්‍රය ගැන ගැඹුරින් කතා කරපු පාණිනී හැඳින්නුවෙත් පාණිනි ඍසි එහෙම නැත්තං පාණිනි මුනි කියන නමින්. ඒ වගෙම නිවැරදි ව ගත කරන ලෞකික ජීවිතය ගැන කතා කරපු වාත්ස්‍යායනත් මුනිවරයෙක්. ඒ වගෙම කලාව ගැන කියලා තියෙන  දේවල් බැලුවහම අපට විශ්වනාථතුමා දාන්න වෙන්නෙත් මුනි කුලකයට ම තමයි.”

“සර් අර සුදර්ශි මිස්ට දුන්න පද්‍යයයි ඒකෙ අර්ථයයි අපටත් කියන්ඩකො ලියා ගන්න.”

“මට පේනවා මයුරි වගේම අනික් දරුවොත් ඒ ගැන උනන්දුයි කියලා. හොඳයි එහෙනං දැන් ලියා ගන්න.”

“න යත්‍ර දුඃඛං සුඛං න චින්තා න ද්වේෂරාගෞ න ච කාචි චින්තා

රසඃ ස ශාන්තඃ කථිතෝ මුනීන්ද්‍රයෛඃ සර්වේෂු භාවේෂු ශමඃ ප්‍රධානඃ”    

යම් තැනක දුකක් නැද්ද සැපයත් නැද්ද ද්වේෂය හෝ ඇලීමත් නැද්ද අන්න එය මුනීන්ද්‍රයන් වහන්සේලා විසින් ශාන්ත රසය යයි හඳුන්වති. සියලු භාවයන් කෙරෙහි ශම හෙවත් සන්සිඳීම ම ප්‍රධාන වෙයි.

“සර් සන්සිඳෙන තැන තියෙන්නෙ විඳීමක් නෙමෙයි නිවීමක්නෙ. ඒ කියන්නෙ සර් කියන මේ අතීත සෞන්දර්යවේදීන්ට නිවන ගැනත් යම් අදහසක් තිබුණ කියන එක ද?”  

“ඒක නං මන් හරියට කියන්න දන්නෙ නැහැ සදුල්. ඒ උනාට ඒ ගොල්ලන්ට ඒ ගැන මොකක්දෝ අවබෝධයක් තිබුණා කියලානං හිතෙනවා සාහිත්‍යදර්පණය වගේ පොත් අධ්‍යයනය කරන කොට.” 

“සර් සමහර නිර්මාණයක් කියන කොට අපිට අපිව නැති වෙලා යනවා වගේ දැනෙන වෙලාවල් එනවා නේද?”

“මයුරි කිව්වෙ මට කියා ගන්න ඕන වෙලා තිබිච්ච දේනෙ. ඔව් දුව ඔය ගැනත් හරිම ලස්සනට කියනවා විශ්වනාථ මුනිවරයා. එයා එක තැනකදි කියනවා කිසියම් නිර්මාණයක් රස විඳින කොට මගේ ය අනුන්ගේ ය කියන සීමා කැඩිලා යනවා කියලා. එතෙන්දි සියලු අන්තර නැති වෙලා ගිහිල්ලා ඉතිරි වෙන්නෙ වින්දන මාත්‍රයක් විතරයි කියලා.”

“ගඟුල් සර්ට මතක නං කියන්නකො ඒකෙ සංස්කෘත පාඨයත්. මටත් ලියා ගන්න.”

“මයුරි මට නෙමෙයි අපිට ලියා ගන්න කියලා කියන්න. එහෙම නේද සර් හරි.”  

“හරි හරි මයුරි ඒක එච්චර හිතලා කියපු දෙයක් නෙමෙයිනෙ. අර ඉස්සෙල්ලා නිර්මාණ ගැන දක්වපු අදහස බැලුවහම අද දවසෙ හොඳම ශිෂ්‍යාව වෙලා තියෙන්නෙ ඔයගොල්ලන්ගෙ මේ මිහිදීනී මිස්නෙ. හොඳයි හොඳයි මන් කියන්නං. මේ දුවලා පුතාලත් ඒක ලියා ගන්න. ඒක ඔයගොල්ලන්ටත් වැදගත් වේවි.”

“පරස්‍ය න පරස්‍යෙති මමේති ච මමේති ච

තදාස්වාදේ විභාවාදේඃ පරිච්ඡේදෝ න විද්‍යතේ”

මේ මොහොතේ දක්නට ලැබුණේ මිහිදිනී සිසු කැළ මතු නොව සිංහල විෂය පිළිබඳ පාසලේ ප්‍රාමාණික ආචාර්යවරිය වූ සුදර්ශී ද එය ලියා ගන්නා ආකාරය යි.

“දරුවනේ ඔය පොත්වල ලියා ගන්න වචන වගේම සුදර්ශි මිස්ගෙ මිහිදිනී, මිස්ගෙ නිහතමානිකමත් ඔයගොල්ලන්ගෙ හදවත්වල ලියා ගන්න. ඒ දෙන්න මගෙ හොඳ මිතුරියන් වගෙම වෙලාවකට මට ගුරුවරියො වෙනවා. සිංහල සාහිත්‍යෙ මට අහු නොවෙච්ච ගොඩක් තැන් කියලා දුන්නෙ සුදර්ශි මිස්. ඒ වගෙම ඉංග්‍රීසි සාහිත්‍යෙ විතරක් නෙමෙයි සිංහල සාහිත්‍යෙත් ලස්සන ලස්සන තැන් මට ගෙනත් දෙන කෙනෙක් තමයි මේ මිහිදිනී මිස්. මට ඉස්සරහට මග හැරෙන මේ ඉරිදා පන්තිය දැන් යන්නෙ ඒ මිස්ලා දෙන්නගෙ අත්වලට. ඒක නිසා මට සැහැල්ලුවෙන් යන්න පුළුවන්.”

“සර්, අර පිහි කවි නිර්මාණයෙ තව කොටස් තියෙනව ද?”

“ඔන්න සකුණි, දැන් අපිව ආයෙත් අර පද්‍ය පන්තිය ළඟට ගෙනිච්චා. ඔව් දුව තව එකම එක කොටසක් විතරයි තියෙන්නෙ. හොඳයි අපි ඒකත් කියවලා ඉඳිමු.”

“පිරිමැද කතන්දර

ආදරේ පිරි පිහි අතරේ

හද සිදුරු කළ පිහි ගැන

අමතක කරමි නිතරේ”   

“අනේ සර් ඒ නිර්මාණය අපිව ගෙන යන්නෙ වෙනම තැනකටනෙ. මුලින් අපිට අපි ආදරේ කරපු අයත් මතක් වෙලා අපට දුක හිතෙන විදිහට නිර්මාණය ඉස්සරහට අරගෙන ගියා. හැබැයි කිවිඳිය ඒක කළේ අපේ හිත්වලටත් ආදරය ඇතුල් කරන ගමන්. බලන්ඩකො අන්තිමට අපිට කියන්නෙ ආදරේ පිහි මතක තියාගෙන වෛරයේ පිහි අමතක කරන්න කියලයි. මේ සර්, සර් අර ඉස්සෙල්ලා කියපු විදිහට නවනළු රසයෙන් එකක් ළඟ නතර කරන් නැතුව එතනින් ඔබ්බට ගෙන යන තැනක් නේද?”

“දුව මයුරි, මට කියා ගන්න ඕනෙ වෙලා තිබිච්ච දේ තමයි ඔයා දැන් මේ වචනවලට පෙරළුවෙ. ඔයාගෙ ප්‍රකාශෙ මට එකම තැනක් විතරයි සංශෝධනය කරන්න තියෙන්නෙ. ඒ සර් අර ඉස්සෙල්ලා කියපු විදිහට කියපු තැනට විශ්වනාථ මුනිවරයා කියපු විදිහට කියන වචන ටික දාන එකයි.”   

“ගඟුල් මටත් ඒකට වචන දෙක තුනක් එකතු කරන්න ඉඩ දෙන්න. අපි හිතනවටත් වඩා දුරකට යන්න පුළුවන් වාසනා ගුණය මේ දරුවන්ට තියෙනවා. ඔයා ඇවිල්ලා අපේ දරුවන්ගෙ තියෙන හැකියා මතු කරන්න පුළුවන් අලුත් උල්පත් මතු කරලා නිර්මාණ ගංගා නිර්මාණය කරන්න පුළුවන් හොඳම ගුරුවරයෙක්. ඉස්සරහට ඔයාගෙන් ඉගෙන ගන්න ඉඩ ලබන විශ්වවිද්‍යාලෙ දරුවොත් වාසනාවන්තයි කියලයි මට හිතෙන්නෙ. ඔයා සැහැල්ලුවෙන් යන්න. මන් මිහිදිනිත් එක්ක මේ දරුවන්ගෙ රසවින්දනය  තවත් තවත් තහවුරු කරන්න අපට පුළුවන් උපරිම දේ කරන්නං. අපි ඔයාට ආශිර්වාද කරනවා.”  

සුදර්ශීගේ මේ ආදරණීය වචන ඇසීමත් සමග හිඳ හුන් අසුනින් නැඟී සිටි ගඟුල් සිය දෙටු ගුරු සුහදිනිය හුන් තැනට ගොස් ඇයට වැඳ ආචාර කෙළේ ය. ඒ මොහොතේ කඳුළින් තෙත් ව ගියේ සුදර්ශිගේ දෙනෙත් පමණක් නොවේ. එදසුන දුටු මිහිදිනී මෙන් ම ඔවුන්ට ආදරය කළ ඒ ශිෂ්‍ය ප්‍රජාවේ දෑස් ද සංවේදනීය කඳුළින් පිරී තිබිණ.

“දැන් දරුවනේ මට යන්න වෙලාව හරි. මන් හිතුවෙ වැඩිපුර වෙලාවක් ගියත් දවල් දෙකට නාගොල්ලාගමින් කුරුණෑගලට ගිහිල්ලා එතනින් කොළඹ බස්සෙකක් ගන්න. මන් ඒ පාරටයි වැඩිය කැමති. මන් ගියාට සැරින් සැරේ ආපහු එනවනෙ. ඔයගොල්ල මේ මිස්ලා දෙන්නත් එක්ක මේ ඉරිදා පන්තිය මිස් කර ගන් නැතුව වැඩ කරන්න. මන් ගිහින් එන්නං සුදර්ශි අක්කේ, මන් ගිහින් එන්නම් මිහිදිනී, දරුවනේ ආයෙත් හම්බ වෙනකන් ඔයගොල්ලන්ටත් ආයුබෝවන්.” 

“සුදර්ශී දෙටු ගුරු සුහදිනිය සිය සහෘදයාගේ හිස පිරිමැද සමු ගනිද්දී මිහිදිනී කෙළේ නිහඬ වතින් බලා හිඳීම ය. ඇයගේ අප්‍රකාශනය යනු හෘදය සංවේදීත්වයේ උපරි ප්‍රකාශනය විය. මේ මොහොතේ ඇයට සිහිපත් වූයේ නොබෝදා ගඟුල් තිලිණ කළ මහාකවි කාලිදාසයන්ගේ මේඝදූතයේ අභිනව සිංහල පරිවර්තනය යි. එය පරිවර්තනය කොට තිබුණේ මෙරට කීර්තිමත් යති පඬිරුවනක් වූ පූජ්‍ය වටගෙදර විමලබුද්ධි ස්වාමීන්ද්‍රයන් වහන්සේ විසිනි. එහි අවසන ආදරවන්තයා වැහි වලාකුළ අමතා කරන ප්‍රාර්ථනය මිහිදිනී සිය අප්‍රකාශිත හෘදය ප්‍රකාශනය බවට පත් කොට ගත්තා ය.

“මාභූදේවං ක්ෂණමපි ච තේ විද්‍යුතා විප්‍රයෝගඃ

එක් ක්ෂණයකටවත් ඔබට විදුලි පතිනියගෙන් වෙන් වීමට සිදු නොවේවා!”

මේ පණිවිඩය මිහිදිනීගේ නොකියූ රහස වද්දී ගඟුල්ගේ අප්‍රකාශිත ප්‍රකාශනය වූයේ කුමක් ද? ඒ වූකලී ගඟුල් පමණක් නොව එදා සිටි අද සිටින හෙට දවසේ ද සිටින්නා වූ සත්‍ය වූ ආදරය හඳුනන සමස්ත ආදරණීයයන් උදෙසා රත්න ශ්‍රී කවි හද පිපුණු ස්නේහයේ කුසුම විය.


“රතු තිලක තියා නිල් අහසට ඉර බටු තරුව       පිපේවි

හෙට උදේම හමු වෙමු යි කියා හිරු ඔබ      කැඳවා යාවි

මට අඬන්නට නොදී නිල් තරු එක දෙක පිනිබින්දු සලාවි

ඔබ නිදන තැනට ඉහළ අහස මගේ මිහිරි සිහින     අඳීවි

කවි ලියන කෙනෙක් කවදා හරි මගේ හිතේ තරම  ලියාවි”