Wednesday, April 16, 2025

129. ගුරු දියවර නවකතාව - 42වන කොටස - සමන් චන්ද්‍ර රණසිංහ

                                                 නෙත සිත නිවී යයි, අනුරාපුරයේ දී!





 “සුපතිට්ඨිතරට්ඨනුරාධපුරේ සමදිට්ඨිත දක්ඛිණසාඛභවං

සුභමේඝවනම්බර මේඝනිභං ජයබෝධිමහං පණමාමි වරං”

උවැසියකගේ බැතිබර හඬින් ගැයෙන මේ ගාථාව, සහන්ගේ හද පහන් කෙළේ ය. මුළු දවස පුරා වෝල්ටර් මාරසිංහ මහාචාර්යතුමන්ගේ අධීක්ෂණය යටතේ විහාරාරාම අධ්‍යයනයෙහි යෙදුණු ජපුර විදුදය යාත්‍රිකයෝ, රාත්‍ර්‍යාහාරාවසානයේ රුවන්මැලි සෑ රදුන් සහ ජයසිරිමහ බෝරදුන් ප්‍රවන්දනය පිණිස පැමිණියහ. පළමු ව පූජ්‍ය ශාන්තසිරි හිමියන්ගේ සද්ධිවිහාරික පූජ්‍ය කටුගම්පළ නන්දරතන ස්වාමීන්ද්‍රයන් වහන්සේ විසින් රුවන්මැලි සෑ රදුන් අබිමුව විදුදය ප්‍රජාවට සෙත් පතනු ලැබිණ. අනතුරුව යාත්‍රිකයෝ ජයසිරිමහ බෝරදුන් පාමුලට පැමිණියහ. සිය ශිෂ්‍ය ප්‍රජාවට ඒ මහා බෝ සෙවණ යට නිදහසේ වැඳපුදා ගැන්මට අවකාශ සලසා දුන් පසු සහන් ද සඳපහනින් නැහැවුණු ඒ ශාන්ත පරිසරයේ කොටසක් බවට පත්වනු රිසින් බිම හිඳගත් මොහොතේ ය, යටකී උවැසිය බෝ රදුන් වෙත කරන හද උවසර ඇසුණේ. මේ මොහොතේ සිතාරී සහ ගඟුල් ද පැමිණ සිය ආචාර්යවරයා දෙපස නිහඬ ව හිඳගත්හ. මඳ වෙලාවක් නිහඬ නිමේශ විඳගත් පසු සිතාරී කතා කළා ය.

“සර් දැන් ටිකකට කලින් ඇහිච්ච ගාථාව අපිව නිවනවනෙ. මට ඒකෙ අර්ථ තෙරෙන්නෙ තැනින් තැන. එහෙම නොතේරිලත් ඒ වචනවලට කොහොමද සර් පුළුවන් වෙන්නෙ අපිව නිවන්න.”

“අනික් ගොඩක් භාෂාවලට වඩා පාලි භාෂාවෙ මොකක්දෝ හිත නිවන ගතියක් තියෙනවා. මන් සංස්කෘත භාෂාවෙ නාද රිද්මයට, රමණීයත්වයට කැමතියි. ඒ උනාට ඒ භාෂාවෙ තියෙන්නෙ ජීවිතයට අලවන ගතියක්. පාලි භාෂාවෙ තියෙන්නෙ අපිව ගලවන ගතියක්. ඒක අපිට හඳුන්වන්න පුළුවන් වෙන්නෙ නික්ලේශී රමණීයත්වය කියන නමින්.”

“සංස්කෘත කරපු සර් පාලි දකින්නෙ වෙනස් ම විදිහකටනෙ. සර් ඇත්තට ම මොකක් ද මේ ගාථාවෙ හරි තේරුම.” 

“සිතාරි, ඒ වැඩේ මට වඩා හොඳට අපේ ගඟුල් කරාවි. කියන්න ගඟුල් ඒ තේරුම.”

“හැබැයි ඉතින් ඔය ගාථාවෙ තේරුම මට මුලින් ම කියලා දුන්නෙත් සර් ම තමයි. අන්න ඒ කාරණෙත් සිහි කරලම මන් කියන්නන්කො තේරුම.”

“සිතාරි අක්කෙ, අනුරාධපුරයේ දක්නට ලැබෙන මහා බෝධිරාජයාණන් වහන්සේගේ දක්ෂිණ ශාඛාවෙන් හටගත් සුභ මේඝ වනය නමැති ආකාශයේ වැහි වලාකුළක් මෙන් දෘශ්‍යමාන, උතුම් ජයබෝධීන් වහන්සේ මම නමඳිමි කියන එකයි මේ ගාථාවෙ තේරුම.”

“සර්, මේ වෙලාවෙ ඇහැව්වට කමක් නැත්තං මන් තව ප්‍රශ්නයක් අහන්න ද?”  

“අහන්න දරුවො මන් දන්න දෙයක් නං කියන්නං.” 

“ප්‍රශ්නයක් කිව්වට මේක ප්‍රශ්නයක්මත් නෙමෙයි. ගඟුලු`යි මායි මෙතෙන්ට ඇවිල්ලා ටික වෙලාවක් බලන් හිටියා. අපි කරදර නොකෙළෙ සර් ලොකු කල්පනාවක වගේ හිටපු හින්දා. අපි ශිෂ්‍යයන් ව ඉන්න කාලෙත් සර් මෙතෙන්ට ආපුවහම ලොකු කල්පනාවකට වැටෙනවා අපි දැක්කා. ඒ අද්දැකීම ම ගඟුල්ටත් තියෙනවා. ඒක සර් මෙතන තියෙන විශේෂතාව නිසා වෙන දෙයක් ද එහෙම නැත්තං වෙන විශේෂ කාරණයක් නිසා වෙන දෙයක් ද?”

“මෙතන තියෙන විශේෂතාව නිසා වගෙම විශේෂ කාරණයක් කියන ඔයාගෙ වචනවලම ඒකට උත්තරේ තියෙනවා. ඒකට මන් උත්තර දෙන්නංකො මීට අවුරුදු විසිපහකට තිහකට විතර ඉස්සර දවසක මෙහෙම වෙලාවක මෙතන ඉඳගෙන මගෙ අතින් ලියැවුණු කවියකින් ම.”

“බෝ රුක පිස හමන මඳ      සීතල සුළඟ

හා එක් කෙරෙයි        මුදු සංගීතය විහඟ

නෑ මගෙ සොහොයුරා කී මට මග නොමග

යා යුතු තැන කොතැන යමි කවරකු සමග?”

“අනේ මට සමා වෙන්න සර්, මට හිතෙන්නෙ මන් මේ වෙලාවෙ සර්ගෙන් ඇහැව්වෙ වැරදි ප්‍රශ්නයක් කියලයි.”

“කොහෙත් ම නෑ සිතාරි. ඒ ප්‍රශ්නෙ වැදගත්. ඒකත් එක්ක අපි වැඩ කරන්න ඕනෙ කරන විදිහෙ මීට වඩා වෙනසක් කරගන්න ඕනෙයි කියන පණිවිඩය යි තියෙන්නෙ. වෙලාවකට මේ ගඟුලුත් දානවා ප්‍රශ්නයක් මන් එතෙක් හිතාගෙන හිටපු සංකල්ප සුන්නද්දූලි වෙලා යන විදිහට. මන් හිතන්නෙ එහෙම ප්‍රකම්පන අපේ ජීවිතවල ඇති වුණා වගෙම ඒ ප්‍රකම්පන වෙනත් අර්ථවත් දිසාවකට යොමු කරන ප්‍රතිප්‍රකම්පන ඇති කරන ප්‍රශ්නත් අවශයයි කියලා.”

“එහෙම නං සර් මගෙ ප්‍රශ්නෙ කියන්නෙත් එහෙම ප්‍රතිප්‍රකම්පනවාචී එකක් ද?”

“ඇත්තටම ඔව් සිතාරි, මන් ඕකට තවත් උත්තරයක් දෙන්නං මෑතක සංසිද්ධියක් මතක් කරලම. අපි මේ ළඟදි අපේ ආදි ශිෂ්‍ය සුමින්ද වෙනුවෙන් සාහිත්‍ය සංකථනයක් කළා මතක ද ජපුරෙ සුමංගල සභාසදයෙදි?”

“මතකයි සර් එදා මට ඒකට එන්න විදිහක් තිබුණෙ නැහැ. මන් හිටියෙ කොළඹින් පිට. හැබැයි මට ඒ විස්තර අපේ ගඟුල් කිව්වා. මන් දැන් කැමතියි සර්ගෙන් ම ඒ ගැන දැන ගන්න.”  

“එදා ඒ සංකථනෙදි කුමාර ලියනගේ කවියා, ජනශ්‍රැති පර්යේෂක මහින්ද දළුපොත, මහාචාර්ය නලින් අබේසේකර, භාග්‍යා අබේසේකර, සුමින්දගෙ දුව සාධ්‍යා ගුණරත්න වගෙම මමත් කතා කළා. මන් කියන සංසිද්ධිය එහෙම නැත්නං එතෙක් අපි හිතාගෙන හිටපු විදිහ වෙනස් කරන කතාව කළේ සාධ්‍යා. එයා කතා කළේ බොහොම පොඩි වෙලාවයි. ඒ කතාවෙදි එයා මතුකළා එයාගෙ තාත්තා ගැන මම ලියපු ලිපියක තිබිච්ච ප්‍රකාශයක්. ඒකෙ තිබුණෙ තවත් හොඳ මිනිසකුගෙන් ලෝකය හිස් වුණා කියලයි. මේ කෙල්ල කිව්වා මේ මාමා මෙහෙම ලිව්වට අපේ තාත්තගෙ මරණයෙන් පස්සෙ අපි සම්බන්ධයෙන් උනේ තාත්තට ආදරේ කරපු ගොඩක් දෙනාගෙන් අපේ ජීවිත පිරෙන එක කියලා. ඒ මම නොහිතපු පැත්තක් තමයි මේ පුංචි කෙල්ල මතු කළේ.”

“ඔව් සර්, සර් කියන පුංචි කෙල්ල සාධ්‍යා මතු කරපු ප්‍රශ්නෙ අපිව වෙනස් තැනකට අරන් යනවා තමයි. ඒත් මන් අහපු ප්‍රශ්නෙ කොහොම ද ඒ වගෙ වැදගත් වෙන්නෙ.”

“ගඟුල්, ඒ පුංචි කෙල්ල වගෙම අපේ මේ ලොකු කෙල්ල අහපු ප්‍රශ්නෙ නිසා මම අලුතින් හිතන්න පටන් ගන්නවා මගෙ සොහොයුරා නෑ කිය කිය ඉඳලා හරි යන්නෙ නැහැ මගෙ ජීවිතේ අවසන් වෙනකන්   මටත් පිරිසක් එක්ක ගමනක් තියෙනවා කියලා.”

“ඉතින් සර්, සර් යායුතු තැන කොතැන යමි කවරකු සමග කියලා ලිව්වට සමන් අය්යා නැති උනාට පස්සෙත් සර් ගමන අත් හැරියෙ නැහැනෙ. සිතාරි අක්කලා එක්ක, ඒ ගොල්ලන්ට ඉස්සෙල්ලා හිටපු ශිෂ්‍ය කණ්ඩායම් එක්ක, අපිත් එක්ක, දැන් මේ අලුත් පරම්පරාවත් එක්ක අඛණ්ඩ ව ගමනෙ යෙදිලා ඉන්න එකනෙ සර් කරන්නෙ භෞතික ව වගෙම ආධ්‍යාත්මික ව.”

“ඒක ඇත්ත ගඟුල්, ඒ උනාට අපේ මේ සිතාරි අහපු ප්‍රශ්නෙ මගෙ කවි දිහා මට ම වෙනස් විදිහකට බලන්න ඇහැක් වේවි. දැන් මන් ඒ කාලෙදි පන්කුලියෙදි ලියපු කවිය දිහාත් ඒ වෙනස් ඇහෙන් දකින්න පුරුදු වෙනවා.” 

“මට මතකයි සර් ඒ කවිය. ඒක සර්ගෙ ‘උල්පත’ කවි පොතේ තියෙනවා. මන් සිතාරි අක්කටත් ඇහෙන්න කියන්න ද ඒක.

“බුදු රුව දුටිමි පන්කුළි වන මැද සොඳුරු 

මුදු පුන්සඳක් වාගෙයි දුරලන      අඳුරු

මේ පින්බිමේදිත් ඔබ සිහි වෙයි සොයුරු 

අහිමි ව ගියා ලොවකට මිනිසෙක් මහරු”

“දැන් මට මන් අහපු ප්‍රශ්නෙ මොකක් හරි අර්ථයක් තියෙනවා කියන එක දැනෙනව සර්. සර්ට මේ මුළු ජීවිත කාලෙදිම සර්ගෙ ඒ ආදරණීය අය්යව සිහිපත් වෙන එක වළක්වන්න බැහැ තමයි. ඒ උනාට ඒ සමන් සිත්තරා නැති උන දවසෙ ඉඳලා සර් කළේ ඒ චරිතය ලෝකයට හිමි කරලා දෙන එක. ඒක නිසා දවසින් දවස සිද්ද වෙන්නෙ මහරු මිනිහෙක් ලෝකයට අහිමි වෙන එක නෙමෙයි හිමි වෙන එක.”

“එහෙනං සර් සාධ්‍යා නංගිට දීපු ලකුණු අපේ සිතාරි අක්කටත් දෙන්නම වෙනවා.”

“අනිවාරෙන්ම.”   

සහන් එසේ පැවසුවේ දැන් සරසවි ඇදුරුවරියක ලෙස නොනිමි මෙහෙවරක යෙදී සිටින සිය සිසු දියණිය දෙස ආදරයෙන් බලමිනි.

මේ අතර ඔවුන් හිඳ සිටි තැන දෙසට එන තරුණයන් කිහිප කෙනෙකු දුටු ගඟුල් සිය කටහඬ අවදි කෙළේ ය. 

“සර්, සර්ව දැකලා අර තරුණ කණ්ඩායම එන්නෙ මේ පැත්තට. හරිනෙ ඒ කැලණියෙ තරිඳු සර්නෙ.  එයාගෙ ගෝලයො කීප දෙනෙක් එක්ක මේ පැත්තට තමයි එන්නෙ.”

“සර්, මන් මුලින් ම දැක්කෙ ගඟුල් ව. ඊට පස්සෙයි සර්රුත් ඉන්නවා දැක්කෙ. මන් දැක්කා තැනින් තැන විශ්වවිද්‍යාල ශිෂ්‍යයන් කියලා හිතන්න පුළුවන් ළමයි ඉන්නවා. මන් හිතන්නෙ සර්ලා මේ අධ්‍යයන වැඩකට අනුරාධපුරේට ආපු ගමනක් කියලයි.” 

“අපි නම් අධ්‍යයන චාරිකාවක තමයි. තරිඳු මේ ගෝලයො හතර දෙනෙක් එක්ක රිසර්ච් එකකට ආව ද?”

“සර්, හෙට රජරට විශ්වවිද්‍යාලෙ තියෙන පර්යේෂණ පරිසංවාදෙට පත්‍රිකා ඉදිරිපත් කරන්න තමයි ආවෙ. හැබැයි මෙතන අපේ ශිෂ්‍යයො ඉන්නෙ තුන්දෙනයි. මේ කවිඳු මල්ලි ඇවිල්ලා අපේ මානව සම්පත් අධ්‍යයනාංශෙට බඳව ගත්ත අලුත් ම සාමාජිකයා. මේ තිසර, මේ මලිඳු, මෙයා හසරින්ද. මේ අපේ හොඳ උනන්දු තරුණ පර්යේෂකයො තුන් දෙනෙක්.”

“බොහොම හොඳයි, බොහොම හොඳයි. දැන් එතකොට ඔය ඔක්කොම පර්යේෂණ පත්‍රිකා ඉදිරිපත් කරනව ද හෙට?”

“ඔව් සර්, අපේ කවිඳු තිසරයි මලිඳුයි එක්ක එක පේපර් එකක් ප්‍රසන්ට් කරනවා. හසරින්දයි මමයි තව එකක් ප්‍රසන්ට් කරනවා.”

“හරි වටිනවා තරිඳු, අපි මේ ගමන යන්න ඕනෙ අපේ ශිෂ්‍යයන් එක්ක තමයි. මන් හිතන්නෙ ඔයාට කලින් අපේ ගඟුල්ව හම්බ වෙලා තියෙනවනෙ. මේ සිතාරි මිස් තමයි නැත්තෙ. මේත් මගෙ ගුරු ජීවිතේ එක යුගයක ශිෂ්‍යාවක්. ඉස්සර මන් ඒ ගොල්ලන්ට ඉගැන්නුවා, දැන් මම ඒ ගොල්ලන්ගෙන් ඉගෙන ගන්නවා.”

“අනේ සර්, එහෙම කියන්න එපා. අපි තවම සර්ගෙන් කොච්චර දේවල් ඉගෙන ගන්නව ද?”

“දැන් ඔයගොල්ලො එන්න ඉස්සරත්  මට සිතාරි මට පාඩමක් කියලා දුන්නා විෂය නෙමෙයි ජීවිතය ගැන.”

“මන් සිතාරි මිස්ව නම් දැක්කෙ අද තමයි. ඒ උනාට මන් ඔයාගෙ කවි නම් කියවලා තියෙනවා.”

“තරිඳු සර්, මට මිස් කියන්න එපා. නම කියන්න. මන් හිතන්නෙ අපි එක වයසෙ. එහෙම නැත්නං ඔයා මට වඩා අවුරුදු දෙක තුනක් බාල ඇති. මන් හිතන්නෙ මමයි වැඩිමල්. මන් දැන් ජපුරෙන් අවුට් වෙලත් අවුරුදු දහයකට වැඩියිනෙ.” 

“ඒ කියන්නෙ සර්රුත් අපේ ආදි ශිෂ්‍යයෙක්. සර් කියපු කාලෙ අනුව නම් සර් අපේ ජ්‍යෙෂ්ඨයෙක් තමයි. ඒත් සර් මන් කල්පනා කළේ මගෙ කවි කියෙව්වා කිව්වට මන් මේ වෙන කන් කවි පොතක් ලියලා නැති නිසයි.”

“හරි සිතාරි ඔයා නෙමෙයි ද එහෙනම් ජයවර්ධනපුර සරසවියේ සිතාරී හංසනී සුදසිංහ කියලා ලියන්නෙ. සිතාරි කියන නම කියන කොට මට මතක් උනේ ඒ කවිකාරිව. ඇයි ඔයාගෙ මේ ළඟ ඉන්නෙ සාහිත්‍ය සර්. ඒ වගෙම මේ කවිකාර ගඟුල් මල්ලි. ඉතින් මන් ඒ සිතාරියි මේ සිතාරියි එක්කෙනෙක් විදිහට දකින එකේ වරදක් නැහැ කියලයි මට හිතෙන්නෙ.”

“තරිඳු අය්යා හරි මේ ඒ කවි සිතාරි තමයි. මන් පුදුම වෙන්නෙ නැහැ සිතාරි අක්කෙ, මේ අය්යා මේ වෙලාවෙ ඔයාගෙ කවියක් දෙකක් කටපාඩමින් කිව්වත්. ඒ තරන් සාහිත්‍ය මීටරයක් මේ.”

“ඒ වගෙම ගඟුල් මමත් පුදුම වෙන්නෙ නැහැ මේ වෙන කොට අපේ තරිඳු එයාගෙ රසවින්දන දේශනයකදි සිතාරිගෙ කවි අරන් තිබුණත්.”

සහන් ආචාර්යවරයා එසේ පැවසුවේ සිනාසෙමිනි.

මේ තරිඳු සර් කළමනාකරණ පීඨෙ නේද උගන්නනවා කිව්වෙ. සර්, මේ සර් රසවින්දන දේශනත් කරනව ද?”

“නැතුව නැතුව මට තරිඳු ගැන වැඩි අද්දැකීම් තියෙන්නෙ කළමනාකරණයත් එක්ක නෙමෙයි රස වින්දනයත් එක්ක.”

දැන් ඒ බෝ මැඩ පාමුල කුඩා සංකථන මණ්ඩපයක් සැදී තිබේ. තරිඳුගේ මිත්‍ර ආචාර්ය යෞවනයා ද ශිෂ්‍ය යෞවනයන් තිදෙනා ද ජපුර ආචාර්ය ත්‍රිත්වය ද සංකථක මෙන් ම ශ්‍රාවක භූමිකා නියෝජනය කරති.

“මේ සාකච්ඡාව මාව අරගෙන යන්නෙ තරිඳු මට මුණ ගැහිච්ච මුල් කාලෙට. මට මතක හැටියට ඒ තරිඳුලගෙ දෙවෙනි නැත්තං තුන්වෙනි අවුරුද්ද. අද නීතිවේදියෙක් විදිහට වැඩ කරන තරිඳුලත් එක්ක ඉගෙන ගත්ත සමීර ජයවර්ධනගෙ කවි පොතක් දොරට වඩින දවසෙ තමයි තරුණ ශිෂ්‍යයෙක් විදිහට මට මුලින් ම තරිඳුව දකින්න ලැබෙන්නෙ. එදා නිවේදන කටයුතු කරපු කළමනාකරණ පීඨෙ ශිෂ්‍යයා කවි සාහිත්‍ය ප්‍රකාශ අරගෙන බොහොම ලස්සනට ඒ වැඩේ කළා.”

“සර් ඒ නිවේදන කටයුතු හොඳට කරපු ශිෂ්‍යයා නිවේදකයෙක් විදිහට ඉස්සරහට ගියා ද එහෙම නැත්තං කළමනාකරණ ක්ෂේත්‍රයේ තැනකට ගියා ද?”

“නෑ සිතාරි එයා නිවේදකයෙක් නෙමෙයි දේශකයෙක් හැටියට යි ඉස්සරහට ගියේ.”

“මේ වෙන කොට ඒ පැත්තෙන් ගොඩක් ඉස්සරහට ගිහින් තියෙනව?”  

“ඔව් අපි හදවතින් ම ප්‍රාර්ථනා කරපු විදිහට එයා ඉස්සරහට ගියා. එයා තමයි සිතාරි, දැන් ඔයාගෙ ඉස්සරහ තමන්ගෙ ශිෂ්‍යයොත් එක්ක ඉඳගෙන ඉන්නෙ. තනතුරු නාමය පාවිච්චි කරලා කියනවනං එයා තමයි කැලණිය විශ්වවිද්‍යාලයේ කළමනාකරණ පීඨයේ මානව සම්පත් අධ්‍යයනාංශෙ ජ්‍යෙෂ්ඨ කථිකාචාර්ය තරිඳු ධනංජය වීරසිංහ. මේ සිතාරි ඔයගොල්ලො අඳුන ගන්න ම ඕන කරන චරිතයක්. මට සිතාරිලා ගඟුල්ලා ගැන තරිඳුට කියන්න තියෙන්නෙත් ඒ ටික ම තමයි.” 

මෙසේ කියා සහන් බැලුවේ තමා වටා හිඳ සිටින තරුණ ප්‍රජාව දෙස ය. අනතුරුව ඔහු යළිත් කතා කෙළේ ය.

“දැන් විශ්වවිද්‍යාල ආචාර්යවරයෙක් විදිහට වැඩ කරන්න මට තියෙන්නෙ බොහොම ටික කාලයක් විතරයි. ඒත් විද්‍යෝදය - විද්‍යාලංකාර අධ්‍යාපන සම්ප්‍රදායන් කියන්නෙ අපෙන් පස්සෙත් අඛණ්ඩ ව ඉස්සරහට ගලාගෙන යන්න ඕන කරන මහා ප්‍රවාහයක්. දැන් ඒ යෂ්ටිය අතට ගන්න ඕනෙ ඔයගොල්ලො. නෑ යෂ්ටිය අතට ගන්න ඕනෙ කියන චවනෙ වැරදියි. මොකද මේ වෙන කොටත් ඔයගොල්ලො ඒ යෂ්ටිය අතට අරන් තියෙන නිසා.”

“දැන් තරිඳු ඔයාට ඔයාට අමතර ව කැලණියෙ තරුණ ආචාර්යවරයකුත් මෙතන ඉන්නවා. ඒ වගෙම තරුණ ශිෂ්‍යයො තුන් දෙනෙකුත් ඉන්නවා. මේ ඔක්කොම ඉන්න තැන මන් කැමතියි කවිඳු ඔයාගෙ මේ යාළුවා, ඔය තුන්දෙනාගෙ මේ සර් මට වැඩියෙන් ම දැනුණු දවස ගැන කියන්න. තරිඳුට මතක ද ඒ ඔයා ජපුරෙ තාවකාලික කථිකාචාර්යවරයෙක් විදිහට වැඩ කරපු කාලෙ. අපිට ආරාධනයක් ආවා අපේ කළමනාකරණ පීඨෙ ශිෂ්‍යයෙක්ගෙන් එයා ඉගෙන ගත්ත ඇල්පිටියෙ ඇලකාක ඉස්කෝලෙ දේශන දෙකක් කරන්න. තමන්ගෙ ඉස්කෝලෙ වෙනුවෙන් ඒ ඉස්කෝලෙ ඒ වෙනකොට උගන්වන ආචාර්යවරුන් දෙන්නෙකුයි ශිෂ්‍යයො කීපදෙනෙකුයි එක්ක අපේ ශිෂ්‍යයා අපිව හම්බ වෙන්න ආවා. වැඩ සටහන සංවිධානය කරන්නෙ කලා ශිෂ්‍යයොයි වාණිජ ශිෂ්‍යයොයි දෙගොල්ල එකතු වෙලා. ඒ ගුරුවරු කැමති විදිහට වැඩ සටහන සකස් කරන එකේ වගකීම තමන්ගෙ ශිෂ්‍යයන්ට බාර දීලා තිබුණා. සිතාරි දන්නව ද මේ උසස් පෙළ ශිෂ්‍ය කණ්ඩායම් දෙක අරන් තිබිච්ච තේමාව.”

“මොකක් ද සර් ඒ තේමාව.”

“රසවින්දනයෙන් ජීවිත කළමනාකරණයට. මන් රස වින්දන දේශනේ බාර ගත්තා. ජීවිත කළමනාකරණ දේශනය මේ තරිඳු බාර ගත්තා. ඒ දවසෙ මගෙ වාහනය ගැරේජ් කරලා තිබුණෙ. තරිඳු ඩ්‍රයිවින් පුරුදු වෙච්ච අලුත. එයා එයාගෙ කාර්රෙක අරගෙන ආවා ඇල්පිටියෙ ඒ ඉස්කෝලෙට යන්න.”

“ඒ කියන්නෙ සර් දෙවියන් බුදුන් සිහි කරගෙන තමයි වාහනේට නගින්න ඇත්තෙ.”

එසේ සිනාසෙමින් පැවසුවේ තරිඳුගේ මිත්‍ර කවිඳු ය.

“නෑ කවිඳු, ඇත්තට ම මට එදා ඉඳලම තරිඳුගෙ වැඩ ගැන විශ්වාසයක් තිබුණා. එයා එදා ඉඳලා මේ දක්වා තමන්ගෙ පැවැත්මෙන් ඒ විශ්වාසෙ දවසින් දවස වැඩි කරගත්තා මිස අඩු කරගත්තෙ නැහැ.” 

“ඉතින් සර් එදා ඒ වැඩේ හොඳට කෙරුණ ද?”  

“ඇත්තටම ඔව්. මන් මට පුළුවන් උපරිමෙන් මගෙ රස වින්දන දේශනය කරලා කළමනාකරණ දේශනෙ කරන්න තරිඳුට පසුබිම හැදුවා. ඔව් එදා තමයි තරිඳු ළඟ ඉන්න දේශකයා මන් හොඳින් ම අඳුන ගත්ත දවස.  දවසක් ප්‍රණීත් සර් ස්වර්ණපාලි බාලිකාවෙ කළා වගෙ ලස්සන දේශනයක් තමයි එදා ඇලකාක ඉස්කෝලෙදි මාත් ඇතුළු සභාවට අහන්න ලැබුණෙ. දිය ඇල්ලක් කඩා වැටෙනවා වගේ තරිඳු එක දිගට කතා කළා. ඒ කතාවෙ තිබුණෙ කළමනාකරණය විතරක් නෙමෙයි. ජීවිතයත් තිබුණා දහමත් තිබුණා රස වින්දනයත් තිබුණා.”

“සර් ඉතින් එදා ඉඳල ම මාව අගය කරනවනෙ. එදා ඒ ප්‍රසිද්ධ සභාවෙදිමනෙ සර් මට ආශිර්වාද කළෙත්.”

එසේ හැඟම්බර ව පැවසුවේ තරිඳු වීරසිංහ යි.

මන් විතරක් නෙමෙයි තරිඳු මේ වෙන කොට ඔයාගෙ දේශන අගය කරන ඕඩියන්ස් රට පුරා ම ඇති වෙලයි තියෙන්නෙ. තරිඳු වගේ තවත් කණ්ඩායමක් ඉන්නවා අපිට අර්ථයක් තියෙන දේවල් රසවත් ව ඉදිරිපත් කරන්න පුළුවන්. මන් ඒක තහවුරු කරන්න තව සිද්ධියක් කියන්න ද?”

“ඒ මොකක් ද සර් කියන්න කියන්න.” 

ඒ වචන කිහිපය කියැවුණේ තරිඳුගෙන් නොව සිතාරීගෙනි.

“දවසක කොළඹ ප්‍රසිද්ධ බාලිකා විද්‍යාලයක කලා මංගල්‍යයට ඒකෙ විදුහල්පතිතුමිය ආරාධනා කළා. එතුමිය මහාචාර්ය ප්‍රණීත් හරි මන් හරි එන එක තමයි අපේක්ෂා කළේ. ඒ කියන දවසට අපි දෙන්නට ම යන්න විදිහක් නෑ. ප්‍රණීත් තමන් ඉගෙන ගත්ත කොළඹ ආනන්ද විද්‍යාලෙ වැඩසටහනකට එන්න කලින් පොරොන්දු වෙලා. මම කොළඹින් පිට ඉස්කෝලෙක සාහිත්‍ය උත්සවේ ආරාධිත අමුත්තා විදිහට එන්න පොරොන්දු වෙලා. අපි දෙන්න ම අර විදුහල්පතිතුමියට කිව්වා ඔබතුමිය බය වෙන්න එපා අපි ඔය වැඩේට පිරිමහින හොඳම කෙනෙක් එවනවා කියලා කිව්වා.” 

“ඒ කියන්නේ සර් සාහිත්‍ය කලා විෂයන්ට සම්බන්ධ වෙන මහාචාර්යවරයෙක් යැව්ව ද?”

ඒ ප්‍රශ්නය ඉදිරිපත් වූයේ කැලණිය සරසවියේ කවිඳු කථිකාචාර්යවරයාගෙනි.

“නෑ නෑ කවිඳු ඒ දවසෙ එහෙම කෙනෙක් හදිසියෙ හොයා ගන්න පුළුවන්කමක් තිබුණෙ. ඒ හැම කෙනෙකුට ම විශ්වවිද්‍යාලෙ දේශන, වැඩමුළු හරි වෙනත් වැඩක් හරි යෙදිලා තිබුණා. ඒක නිසා ඒ වෙලාවෙ ප්‍රණීතුයි මායි දෙන්නම සාකච්ඡා කරලා යැව්වෙ මහාචාර්යවරයෙක් නෙමෙයි ආධුනික කථිකාචාර්යවරයෙක් විදිහට වැඩ බාරගෙන අවුරුද්දක්වත් වෙච්ච නැති යාළුවෙක් ව.”

“ඉතින් ඊට පස්සෙ මොකද උනේ.”

ඒ කැලණිය ශිෂ්‍යයන් වෙතින් ඉදිරිපත් වූ ප්‍රශ්නයකි.  

“වයසින් වැඩිච්ච විශ්වවිද්‍යාල ආචාර්යවරයෙක් හරි මහාචාර්යවරයෙක් හරි අපේක්ෂා කරපු විදුහල්පතිතුමිය මේ තරුණ ආචාර්යවරයා දැක්කම මුලින් ම බලාපොරොත්තු සුන් වෙච්ච ගතියකට ගියාලු. මට පස්සෙ දවසක ඒ ගැන කිව්වෙ ඒ ඉස්කෝලෙ උසස් පෙළ සිංහල උගන්නන ගුරුතුමියක්. එතුමිය ඒ වෙලේ කියලා තියෙන්නෙ ඇයි ප්‍රණිතුයි සමනු යි දෙන්නා මට මෙහෙම කළේ කියලා. වැඩේ කියන්නෙ ඒ කලා උළෙල තිබිච්ච දවසෙ රෑ මට එතුමිය කෝල් කළා. මන් එදා හිටියෙ මොනරාගල. එයා කිව්වෙ සමන් මන් ඔයාට ස්තුති කරන්නයි කතා කළේ. ඒ ආපු තරුණ ආචාර්යවරයා ලස්සනටම වැඩේ කළා කියලා කිව්වා. ඇත්තම කියන්න සහන්, මන් එයා දැකපු ගමන් ම නම් ටිකක් නෙමෙයි ගොඩක් අවුල් උනා. මේ පොඩි කොල්ලෙක් කොහොම ද සාහිත්‍ය දේශන කරන්නෙ කියලා. මට ඒ වෙලාවෙ ඔයයි ප්‍රණීතුයි ගැන කේන්ති ගියත් එක්ක. හැබැයි ඉතින් පළවෙනි විනාඩි පහේදිම කොල්ලා ඕඩියන්ස් එක එයාගෙ බාරෙට ගත්තා. මන් මගෙ ඉස්කෝලෙ ඉස්සරහ වැඩවලදිත් ඒ දරුවව සම්බන්ධ කර ගන්නවා. මන් දැන් අපේ ප්‍රණීත්ටත් කතා තරලා ස්තුති කරන්න ඕනෙ.”

“කවුද මැඩම් ඒ මැජික්කාරයා.”

“ඒ ඉතින් ඒ වෙන කවුරුවත් නෙමෙයි මේ තරිඳු වීරසිංහ ම තමයි.” 

“එහෙනං තරිඳු සර්, මන් ඉගෙන ගත්ත මගෙ ඉස්කෝලෙ කලා උළෙල දවසටත් මන් ඔයාට ආරාධනා කරන්න කියලා ඔයාගෙ නම යෝජනා කරනවා අපේ ඊළඟ ආදි ශිෂ්‍ය සංගමේදි.”

“ඒ කොයි ඉස්කෝලෙදි නංගි.” 

“කුරුණෑගල මලියදේව බාලිකාව.”

“තරිඳු අය්යා දේශනේකදි ගත්ත කිව්ව අපේ සිතාරි අක්කගෙ කවි ගැන කිව්වෙ නැහැනෙ.”

“හරි මන් කියන්නංකො ගඟුල්. එදා මම දේශනය කළේ පරිසර කළමනාකරණය ගැන. හරියට ම මන් පැය එකහාමාරක් කතා කළා විෂයබද්ධ ව. අන්තිම පැය බාගෙදි පරිසරය, සොබාදහම වගෙම ජීවිතය ගැන ලියපු කවියන් ගැන කතා කරලා ඒ දේශනේ ඉවර කරන්න ගත්තෙ සිතාරි අක්කා පත්තරේකට ‘ඇය හද මඩල ඇය සඳ මඩල’ කියන මාතෘකාව යටතෙ යවලා තිබිච්ච කවි තුනක්. මන් මතකෙන් ම කියන්නම්කො ඒ කවි තුන.

වැව් බිම් වැළඳ මුදු          සීතල සුළඟ හමයි

නොකිලිටි සෙනෙහසක හද පණිවිඩය   කියයි

දුරකතරක ගිය ද ගම හදමඩල          තෙමයි

මට සඳමඩල වී ඇය මා ළඟම          රැඳෙයි   


රිද්මය ඇගේ අසනා විට        මිහිරිතම

මතු වෙයි පෙරදිගින් පී.බී.,      කුඩලිගම

කීට්ස්, ෂෙලී කවිතා දැක නොවන     නිම

පෙරදිග - අපරදිග සම ලය   සොයමි  මම


පෙර කවි හද අකුරු දැක කලකට පස්සේ

එමැදින් ඇය සොයා යමි මුදු මඳ වැස්සේ

අසමින් ඇගේ හඬ රැය දහවල    තිස්සේ  

පුද දෙනු පිණිස ම යි මේ කවි මල් ඉස්සේ”

“තරිඳු සර්, ඒ කවි ලියපු මටවත් බැහැනෙ මතකින් ඔය කවි කියන්න. විශේෂයෙන් ඔය අන්තිම කවිය ලියද්දි මට ආකෘතික වශයෙන් බලපෑවා කුඩලිගම කවියගෙ සමහර කවි වගෙම එතුමගෙ ලොකු පුතා ගීතනාත් කුඩලිගම කවියා ඒ ශ්‍රේෂ්ඨ තාත්තගෙ මරණයෙන් පස්සෙ ලියපු කවියක්. විශේෂයෙන් මේකෙ අන්තිම කවිය ලියද්දි තමයි මන් ඒකෙ ආකෘතික ආභාසය ලැබුවෙ.”

“ගඟුල්, ඔයාගෙ සිතාරි අක්කා මෙතෙන්දි එයාට හදමඩල වගෙම සඳමඩල වගෙ දැනෙනවා කියන ඇය කවුද? එකක් සොබාදහම. අනිත්තෙක එයාට සොබාදහම ජීවමාන කරලා පෙන්නන එයාගෙ ගම. මන් ඔය කවි තුන ගත්තෙ කුරුණෑගල ලක්දාස් විද්‍යාලෙ කරපු දේශනේකදි.” 

මේ මොහොතේ සහන් සිය ජංගම දූරකථනයේ මුහුණත බලා පැවසුවේ මහාචාර්ය ප්‍රණීත් කතා කරන බව ය. මොහොතකින් සිය ආචාර්යවරයාගේ මුහුණ බැරෑරුම් ස්වරූපයකට හැරෙනු ඒ සහෘදය කණ්ඩායමට දැක ගැන්මට ලැබිණ. ඒ සමග ම තවත් දුරකතන ඇමතුමකට ද සම්බන්ධ වූ සහන් පැවසුවේ දැන් වෙන් ව යාමට කාලය එළඹ ඇති බව යි. ඒ මොහොතේ තරිඳු සහන් ඇතුළු එතැන සිටි විදුදය ත්‍රිත්වයෙන් ඉල්ලීමක් කෙළේ ය.

“සර් මේ හිටියා වගේ අපේ තව පොඩි වැඩකට සම්බන්ධ වෙලා යන්න. අපි අර පැත්තට යන්න ගියේ පොඩි පින්කමකට. ඒ සර්රුත් දන්න අපිට ළඟ ළඟ දි අහිමි වෙච්ච නිලක්ෂි චන්ද්‍රසේන මහාචාර්යතුමියටයි ආචාර්ය ගයන්ත ගුණේන්ද්‍රටයි එයාගෙ නෝනට ඥාති සහෝදරයට වගෙම ගිය සතියෙ විදේශ රටකදි නැති වෙච්ච ඩෙල්ට් එකේ උගන්නන රුසිරු මල්ලි සිහි කරලා පින් දෙන්න.”  

“බොහොම කැමැත්තෙන් ම ඒ පින්කමට එකතු වෙන්නම් තරිඳු. මන් නිලක්ෂිව දන්නෙ 1992 ඉඳලා. එයා විශ්වවිද්‍යාල ගුරු ජීවිතය ආරම්භ කළේ ජපුරෙන්. අපේ අධ්‍යයනාංශෙ ජර්මන් භාෂාව පිළිබඳ කථිකාචාර්යවරියක් විදිහට යි අපට සම්බන්ධ උනේ. මන් ගුණේන්ද්‍ර ව දන්නෙ එයාගෙ ශිෂ්‍ය කාලෙ ඉඳලා. එයා අවුරුද්දක් දෙකක් අපේ පාලි බෞද්ධ අධ්‍යයනාංශෙ තාවකාලික කථිකාචාර්යවරයෙක් විදිහට දර්ශනය ඉගැන්නුවා. මන් පෞද්ගලික ව රුසිරු දන්නෙ නැහැ. ඒත් හොඳ මනුස්සයෙක් කියන එක අහලා තිබුණා. අපි ඒ පින්කම කරමු, අපෙනුත් තවත් නමක් අලුතින් ම එකතු කරලා.” 

“අලුත් නමක් කිව්වෙ සර්.”  

තරිඳු ඇසුවේ ප්‍රශ්නකාරී ස්වරයකිනි.

“තරිඳු දැන් පොඩ්ඩකට ඉස්සෙල්ලා ප්‍රණීත් සර් කතා කළේ බොහොම සංවේගජනක පණිවිඩයක් දෙන්න. ඊට පස්සෙ කතා කළේ ෆොරස්ටි ඩිපාර්ට්මන්ට් එකේ උගන්නන තිලක් සර්. අපේ විශ්වවිද්‍යාලෙ ජගත් වංශපාල මහාචාර්යතුමා ඊයේ රෑ හදිසියෙ නැති උනා කියන පණිවිඩේ තමයි දෙන්න තමයි ඒ දෙන්නම කතා කළේ. අපි දැන් පින්දීලා සිහි කරන නම් අතරට අපේ ජගත් සර්ගෙ නමත් එකතු කරමු.”

තරිඳු, සිතාරී මෙන් ම ගඟුල් ද මහත් සංවේගයකට පත් වූයේ ඒ තිදෙනා ම අංශ භේදයකින් පීඨ භේදයකින් සරසවි භේදයකින් තොර ව මිනිසුන් ඇසුරු කරන මේ මානව හිතවාදී විද්‍යාධරයාගේ සදැසුර ලැබීමට භාග්‍යවන්ත ව සිටි බැවිනි.

“අනේ සර් ජගත් සර් මැරෙන්න තරම් වයසක නෙමෙයිනෙ හිටියෙ.”  

“මැරෙන්න වයසක් නැහැ සිතාරි. ඒක කොයි මොහොතෙ කොයි විදිහට මොන දවසෙ අපි ළඟට එනව ද කියන එක කියන්න අපි කාටවත් බැහැ. මට මේ වෙලේ මතක් වෙන්නෙ අපේ හික්කඩුවෙ සුමංගල නායක හාමුදුරුවො තමන්ගෙ උපාසිකාවක් නැති උනාම එතුමියගෙ දරුවන්ට කියපු කතාවක්.”

“අපි සර් අපේ සුමංගල නායක හාමුදුරුවො කියපු දේ අහලා අපේ හිත් සැහැල්ලු කරගෙනම තරිඳු සර්ලා කරන්න යන පින්කමට සම්බන්ධ වෙමු.”

සියලු දෙනා නිහඬ ප්‍රතිචාරයෙන් සිතාරි ආචාර්යවරියගේ ඒ ප්‍රකාශය අනුමත කළ බැවින් සහන් නාහිමි ප්‍රකාශය සිය වචනවලින් මෙසේ ප්‍රකාශයට පත් කෙළේ ය.

“අපි ආදරේ කරන අපට උදව්කරගෙන හිටපු කෙනෙක් මැරුණම අපිට ලොකු දුකක් ඇති වෙනවා තමයි. ඒත් යමක් කමක් හිතන්න පුළුවන් අය විදිහට අපි කරන්න ඕනෙ දුකෙන් හිත පුරව ගන්න එක නෙමෙයි, හිත සංසිඳව ගන්න එක. ඒ වගෙම විපත් බහුල මේ ලෝකයට ආවානම් ඒ ලෝකෙ තියෙන උපද්‍රව විඳ දරා ගන්නත් අපිට පුළුවන් වෙන්න ඕනෙ. ඒ වගෙම අපිට මරණය කියන්නෙ ඒකාන්ත නියමයක්. එහෙම උනාට මෙන්න මෙච්චර අවුරුදු ගාණක් ජීවත් වෙන්න නියමිතයි කියලා අපි කාටවත් කියන්න බැහැ. ඒක නේද ඇත්ත. මේ නිසා මනුෂ්‍යයන් වන අපි ටික කාලයක් හරි ජීවත් වෙන එක තමා පුදුමෙ. නැතුව මැරෙන එක නෙමෙයි. අපට පුළුවන්නං අපි කාටත් නියම වෙලා තියෙන මේ ගමන දැන් දැන් උනත් පිටත් වෙන්න පුළුවන් කියලා නිතර නිතර හිතන්න අපට මෙයාකාර දුකක් උපදින්නෙ නැහැ. ක්ෂණයක් ක්ෂණයක් පාසා අප කරා එන මේ දුකෙන් අපව මුදවන්න කාටද පුළුවන්. කාටවත් බැහැනෙ. ඒක නිසා අසවලා මැරුණා කියලා, මේ වෙන්වීම නිසා අපිට උනේ ලොකු විපතක් කියලා තැවි තැවි ඉන්න එක ප්‍රඥාගෝචර වැඩක් නෙමෙයි. ඒක නිසා අපි ලෝක ධර්මය ගැන හිතලා තැවෙන් නැතුව මේ මොහොතෙ කරන්න තියෙන වැඩේ කරමු. අදටත් වලංගු හෙටටත් වලංගු මෙන්න මේ පණිවිඩේ තමයි එදා හික්කඩුවෙ නායක හාමුදුරුවො දීලා තිබුණෙ.”  

“අපි අපේ නායක හාමුදුරුවන්ගෙ වචන මේ අසීරු වෙලාවෙ හිතේ තියාගෙන ම අර පින්කමට යමු.”

ජයසිරි මහ බෝසමිඳු මතට මුදු සඳ කිරණ වැටී ඇති ඒ සුපහන් රැයේ දෙසරසවියක සහෘදයෝ සමුගත් සිය ආචාර්ය මණ්ඩල සාමාජිකයන් සිහි කොට පුණ්‍යානුමෝදනා කළහ. ඒ අවසන් ව ජපුර බස්රිය වෙතට යන ගමනේ දීත් මේ වන විට සමුගෙන ඇති ජගත් වංශපාල විද්වතා ගැන ඔවුහු කතා කළහ.

“සර්, ජගත් සර්ගෙ මිහිදිය කවි පොත මන් කියවලා තියෙනවා. ප්‍රණීත් සර්ට, සර්ට එහෙමත් ඒ සර් ඒකෙ විශේෂයෙන් ස්තුති කරලා තියෙනවා. මන් දන්න තරමින් වෙන පීඨෙක හිටියට ජගත් සර් නිතර සර්ලව හම්බ වෙන්න ශාස්ත්‍ර පීඨෙට ආවා.”

“ඔව් ගඟුල්, ජගත් කියන්නෙත් අපිට කවදාවත් අමතක වෙන්නෙ නැති කල්‍යාණ මිත්‍රයෙක්. එයා විශ්වවිද්‍යාලෙන් විතරක් නෙමේ මග තොටේ අහන දකින දේවල්වලිනුත් ජීවිතයට දේවල් එකතු කරගත්තා. දවසක් මනුෂ්‍ය ජීවිතේ ආතතිය ගැන කතා කරද්දි ජගත් කිව්වෙ එයා ඒ ගැන හොඳම විග්‍රහය ඇහැව්වෙ දවසක් අනුරාධපුරේ යන අතරමගකදි හමු වෙච්ච මනුස්සයෙක්ගෙන් කියලා.”

“මොකක් ද සර් ඒ ආතති විග්‍රහය.”  

සිතාරි ඒ මනුස්සයා කියලා තියෙන්නෙ අටලෝ දහම පටලෝ ගත් විට ඇති වන තත්ත්වය තමයි ආතතිය කියන්නෙ කියලා.”

“ඉතින් සර් ඒක හොඳම විග්‍රහයක්නෙ.” 

“ඔව් සිතාරි මමත් ආතතිය ගැන අහපු හොඳම විග්‍රහය තමයි ඒ. ජගත් සමාජයෙන් විතරක් නෙමෙයි  තමන්ගෙම ජීවිතයෙන් ඉගෙන ගත්ත ගොඩක් දේවල් තියෙනවා. දවසක් ජගත්ලා පොඩි කාලෙ ජීවත් වෙච්ච පුංචි ගෙදෙට්ට ආපු ජගත්ගෙ තාත්තගෙ යාළුවෙක් අහලා තියෙනවා ඔච්චර හොඳ රස්සාවක් කරද්දි රස්සාවට ඔය තරමට සාධාරණ වෙන්නෙ නැතුව මේ ගේ ටිකක් ලොකුවට හදා ගන්නෙ හිතුවෙ නැත්තෙ ඇයි කියලා. එයා අදහස් කරලා තියෙන්නෙ රස්සාවට මුවා වෙලා අසාධාරණ විදිහට මුදල් හම්බ කරන්න ඉඩ තියෙන රස්සාවක් කරද්දි ඇයි ඒ ප්‍රයෝජනේ ගන්නෙ නැති එකයි. ජගත් කියන්නෙ තාත්තා කවදාවත් අසාධාරණයෙන් සල්ලි හෙව්වෙ නැහැ කියන එක. එදා අර යාළුවට තාත්තා කියලා තියෙනවා ඇයි ඔයා දන්නෙ නැද්ද මන් ගෙවල් තුනක් හදනවනෙ කියලා. කෝ කොහෙද ඒ ගෙවල් හදන්නෙ කියලා ඇහැව්වහම ජගත්ගෙ තාත්තා පෙන්නලා තියෙන්නෙ ජගතුයි එයාගෙ මල්ලිලා දෙන්නවයි. ” 

“ඒ වගෙ ප්‍රශ්න අහන අයට දෙන්න ඕනෙ කරන හොඳම උත්තරේ තමයි ජගත්ගෙ තාත්තා දීලා තියෙන්නෙ.”

“ඇත්තටම ගඟුල් අපිට අපේ ජගත් ගැන කතා කරන්න ගොඩක් දේවල් තියෙනවා අපි දවසක විස්තර ඇතුව ඒ ගැන කතා කරමු. කට්ටිය අපි එනකන් බලන් ඉන්න හින්දා දැන් යමු. ඔයගොල්ලන්ගෙ මිස් තමන්ගෙ ආචාර්ය උපාධියෙ සම උපදේශක කෙනෙක් විදිහට වැඩ කරපු ජගත් සර් ගැන මේ දැන් වට්ස් ඇප් එකට, ඒ සර්ගෙ කවියකුත් එක්ක දාලා තියෙන සටහනකින් මන් කතාව නතර කරන්නම්.”  

අනතුරුව සහන් කෙළේ සිය දූරකථනෙ මුහුණතෙහි සටහන් ව ඇති කෙටි පණිවිඩය සිතාරී - ගඟුල් සිය ආදි ශිෂ්‍ය යුග්මයට සහ කැලණියේ ගුරු-සිසු කල්‍යාණ මිත්‍ර පර්ෂදයට බලා ගන්නට ඉඩ සැලැස්වීම ය.

“ආදරණීය මහාචාර්ය ජගත් වංශපාල සුප්‍රිය සහෘදයාණෙනි,    

දරුවන් හදා ලොවකින් ලද     ඉහළ පුද

මරුවන් සමග සටනක අද               යෙදෙනව ද

පෙර මෙන් නැතත් සවියක්               ජීවිතය මැද

පෙරුමන් පුරන මහනෙල් මල කොහෙද           අද? 

ඔබ සහ ඔබේ අධ්‍යාත්මය පිළිබඳ ව කියැවෙන ඉහත සඳහන් ඔබේ ම නිර්මාණයෙන් ඔබේ භව ගමන සුවදායක වේවා යි ප්‍රාර්ථනා කරමු.”

අනතුරුව ඔවුහු වෙන් ව ගියහ. සිය සහෘදය ආචාර්යවරයාගේ අභාවය ගැන ඇසූ අනෙකුත් ජපුර සහෘදයෝ ද ඉමහත් සංවේගයකට පත් වූහ. 

ජීවිතය යනු අපට අයිතිවාසිකම් කිව හැකි දෙයක් නොවේ. මෙලොවට අප පැමිණියේ කාගේ හෝ ඇරයුමකට අනුව නොවේ. එසේ පැමිණි අපට මෙලොවින් යන දිනය තීරණය කිරීමට ද හැකියාවක් නොමැත. එහෙයින් අප විසින් කළ යුතු ව ඇත්තේ මෙලොව ජීවත් වන කෙටි කාලය තමාටත් ලොවටත් වැඩදායක වන ආකාරයෙන් අර්ථ සම්පන්න ලෙස ගත කිරීම යි. මෙවන් සිතිවිලිවලින් හද පුරවා ගනිමින් සැලකිය යුතු වෙලාවක් ගත කළ ගඟුල් නින්දට ගියේ සියලු දෙනාට පසුව ය.  

විදුදය ජපුර යාත්‍රිකයෝ පසුදින අළුයම හතරට අනුරාධපුරයෙන් පිටත් වූයේ පොළොන්නරුව බලා යනු පිණිස ය. ඔවුන්ගේ අරමුණ වී තිබුණේ උදෑසන හයයි තිහ පමණ වන විට පොළොන්නරුවට ළඟා වීමට ය. එහි නවාතැන් ද ඇතුළු සියලු පහසුකම් සමන් සිත්තරාගේ යුගයේ පළුගස්දමන මහවිද්‍යාලයේ උගත් ආදි විද්‍යාර්ථීන් විසින් සම්පාදනය කරනු ලැබ තිබිණ. නවාතැන ළඟදී පළමු ව බස් රියෙන් බැසි සහන් ඔහුගේ සොහොයුරාට හදවතින් ම ආදරය කළ ඒ පුලතිසිපුර සහෘදයන් විසින් වට කොට ගන්නා ලදී. පළමු ව සහන් වර්තමාන ජපුර සහෘදයනට ඒ කලණ මිත් පිරිස හඳුන්වා දුන්නේ ය.

“මේ නිරෝෂා. එයා තමයි අපේ අය්යා උගන්නපු ඉස්කෝලෙ දැන් චිත්‍ර ටීචර්. මේ ශානිකා, මේ ගංගා මේ දිනේශා, මේ තුන් දෙනත් අය්යගෙ ඒ කාලෙ ශිෂ්‍යාවො. මේ කල්‍යාණවංශ සර්. මේ පළාතෙම ඉස්කෝලෙක විදුහල්පතිතුමා. එතුමාගෙ බිරිඳ තුෂාරි තමයි මේ. ඒත් විදුහල්පතිවරියක්. මේ සුදත් වීරසිංහ. දක්ෂ චිත්‍ර මූර්ති ශිල්පියෙක්. ඒත් නිරෝෂා වගෙම තමන්ගෙ ගුරුවරයාගෙන් ගිලිහිච්ච පින්සල දෝතට ගත්ත කෙනෙක්. මේ සුසිත් වගෙම ඩයනාත් අය්යගෙන් චිත්‍ර වගෙම ජීවිතය ඉගෙන ගත්ත ශිෂ්‍ය පරපුර ම තමයි නියෝජනය කරන්නෙ. මේ දෙන්නම වසන්තලා. මේ වසන්ත අමරසිංහ. අපේ අය්යා එනකොටත් ආදි ශිෂ්‍යයෙක්. අනිත් එක්කෙනා වසන්ත අබේකෝන්. මන් එයාට කියන්නෙ සුවඳ අකුරු. ඒ වගෙම අපිට ඉස්සරහට තවත් කට්ටිය අඳුනගන්න ලැබෙනවා. අපි ඒක ඒ වෙලාවට බලමු.” 

“ඇයි සර් මේ අය්යට සුවඳ අකුරු කියන්නෙ.” 

“ආ ඒකට හේතුවක් තියෙනවා. ඒ කාලෙ මම ලිපියක් ලිව්වා ‘දිවයින’ පත්තරේට සුවඳ අකුරු කියලා. ඒකෙ උපුටලා දක්වලා තිබුණා අපේ කාලෙ අපිත් එක්ක ඉගෙන ගත්ත නීල් ලකී ක්‍රිස්ටෝපර් මිත්‍රයගෙ කවියක්. ඒක කියවලා ඒ සුවඳ අකුරු කියන මාතෘකාව යටතෙම ලිපියක් හදලා වසන්ත ඒක මට බලන්න එවලා තිබුණා. ඒක ඉතින් සුවඳ අකුරුම තමයි.”

“ඉතින් සර් සුවඳ අකුරුවලට බලපාපු කවියයි මේ අය්යගෙ සුවඳ අකුරුයි ගැන අපිටත් කියන්නකො.”

“දැන් ඉතින් මේ නදිතිට උත්තර දීල ම තමයි කල්‍යාණ, අපිට ඔයගොල්ලන්ගෙ තැන හදලා තියෙන උදේ කෑමට එන්න වෙන්නෙ. හොඳයි මම ඉක්මණට ම ඒ ගැන කියන්නම්කො. ඔයගොල්ලන්ගෙ ජ්‍යෙෂ්ඨයා නීල්ගෙ කවිය තිබුණෙ මෙහෙමයි.

සුපිපි මල් හද තුළින් පණ ලබයි

එ සුවඳ ම අකුරු වී ගලා  යෙයි 

පත් ඉරුත් පන්හිඳත් පෙම් කරයි

ජීවිතේ සුවඳ වී ලොව      හමයි 

හැබැයි නදිති, මේ වසන්ත අය්යගෙ සුවඳ අකුරු ලිපිය ගැන විස්තර මේ වෙලාවෙ මගෙ මතකයට එන්නෙ නැහැ. හැබැයි එයා සුවඳ අකුරු පාවිච්චි කරලා පොතක් ලියලා තිබුණෘ ‘අපේ රටේ ගොවිකම හා ගොවිතැන’ කියලා. ඒකෙ අත්පිටපත එවලා තිබුණා මට බලන්න. මට හොඳට මතක හිටියා මේ පොත පෙරළන කොටම වසන්ත ලියලා තිබිච්ච වචන ටික. මන් ඒක කියන්නම්.  

ඇල් වී ද මා වී ද සුවඳැල් ද වගා කළ

පැල් කවි ගොයම් කවි කමත් කවියෙන් විඩා හළ 

අටු කොටු පුරවා රටක් කළ

තම ඇඳිවත ද අහිමි වුවත් 

තිරිඟු පිටි සංස්කෘතියෙන් රට බේරා ගන්නට 

හුදෙකලාව ම සටන් කරන ඒ අභිමානවත් ගොවි පරම්පරාවේ කථාව.”

“ඇත්තට ම සර් ඒ වචනවල අපේ අභිමානයේ සුවඳ තියෙනවා. සර් කිව්වා හරි මේවා සුවඳ අකුරු ම තමයි. මේ මගෙ පළවෙනි පොළොන්නරු ගමන. මට මෙහෙ නවතින්නයි දැන් හිතෙන්නෙ.”

“හරි පොළොන්නරුවත් ඉවරයි එහෙනං. බලන්න සර් තවම පොළොන්නරුවෙ අපි ඇවිදින්න පටන් ගත්තෙත් නැහැ. අපේ නදිතිගෙ කල්පනාව මෙහෙ නවතින්න. අපි සර් සුවඳ අකුරුයි ඒ අභිමානෙයි විඳගන්න කියලා ඔන්න ඔහෙ එයාව මෙහෙ දාලා යමු ද?”  

“ඇයි සඳරු මට බැහැ කියල ද හිතන්නෙ. මට හිතුණොත් මන් නවතිනවා තමයි. ඇයි මාව නවත්තන්න ද ඔයා.” 

“අපොයි නෑ නවතින්න නවතින්න, එතකොට ජපුරට සතුට, මෙහෙට දුක. නැද්ද සිතාරි මිස්.”

“මේ මේ සඳරු, මාව අල්ල ගන්න එපා ඕවට. දැන් මේ කෙල්ලට ඇත්තට ම කේන්ති යන පාටකුයි පේන්න තියෙන්නෙ.”

“සඳරු විහිලුවටනෙ දුවේ කිව්වෙ. දැන් ඔයාව තියලා යමු කිව්වොත් මුලින් ම විරුද්ධ වෙන කෙනා තමයි සඳරු. කොහොමටත් මේ සැරේ නවතින්න ඔයාට ඉඩ දෙන්න බැහැනෙ අපිට. මොකද අපි අරන් ආපු දරුවො අපි ආපහු අරන් යන්ඩ එපායැ නේද? මොකද අපි විශ්වවිද්‍යාලෙටයි දෙමව්පියන්ටයි වග කියන්නත් ඕනෙනෙ.”

සහන් ආචාර්යවරයා එසේ පැවසුවේ සිනාසෙමිනි.

උදා ආහාරයෙන් පසු ජපුර යාත්‍රිකයෝ පොළොන්නරු ඓතිහාසික ස්ථාන ගවේෂණය පිණිස ගියේ පළුගස්දමන විද්‍යාලයේ ආදි විද්‍යාර්ථීන් කිහිප දෙනෙකු සමග ය. මහාචාර්ය මාරසිංහ මහතා පැවසුවේ සමන් සිත්තරාගෙන් උගත්, අද වැඩිහිටියන් බවට පත් ව සිටින මේ ඓතිහාසික භූමියේ ම ජන්ම ලාභය ලද පිරිසක් සිටින බැවින් ජපුර ශිෂ්‍ය ප්‍රජාවට කරුණු විස්තර කොට දීම ඒ අයට බාරදීම සුදුසු බව යි. සහන් වෙත පැමිණ ඉතා සෙමින් එසේ කිරීමේ යෝග්‍ය භාවය විමසූ සිතාරී ආචාර්යවරියට සහන් පැවසුවේ මේ වචන යි. 

“මන් දන්නවා සිතාරි, ඔයා එහෙම අහන්නෙ ඇයි කියලා. මේකට ගැළපෙන හොඳම සම්පත් දායකයා ඉන්දැද්දි ඇයි අපි එහෙම කරන්නෙ කියන ප්‍රශ්නෙනේ ඔයාට එන්න ඇත්තෙ. එහෙම නැතුව මේ අයට ඒ වැඩේ කරන්න බැහැ කියන හැඟීමෙන් අහපු ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයිනෙ ඔයා ඇහැව්වෙ. ඒ උනාට සිතාරි මෙහෙම දේකුත් තියෙනවා. අපේ මාරසිංහ සර්ගෙ ආත්මගත බැඳීම තියෙන්නෙ අනුරාධපුරයත් එක්ක. අනිත් එක සර් අපේ අය්යා ජීවත් ව ඉන්දැද්දි මෙහෙට ආවා, අපේ මුල්ම ශිෂ්‍ය කණ්ඩායම් එක්ක. යක්කල වික්‍රමාරච්චියෙ මාදුරුඔයේ ධම්මිස්සර හාමුදුරුවො, හොරණ විද්‍යාරත්නෙ පරිවේණාධිපති ලබුගම නාරද හාමුදුරුවො, දාපනේ සුමනවංස හාමුදුරුවො, දැන් සංස්කෘත විෂය පරීක්ෂක කෙනෙක් විදිහට කටයුතු කරන ඔයගොල්ලන්ට කුරුණෑගල දි හම්බ වෙච්ච හපුආරච්චි මහත්තයා වගේ අය ඒ ශිෂ්‍ය කණ්ඩායමේ හිටියා. මට මතකයි එදා අපේ පොළොන්නරු මග පෙන්වන්නා උනේ සමන් අය්යා. මට මතකයි බොහොම උනන්දුවෙන් අපේ වෝල්ටර් සර්රුත් අය්යගෙන් යම් යම් දේවල් ඇහැව්වා. සර් දන්නවා මේ කණ්ඩායම කියන්නෙ ඒ සමන්ගෙ ශිෂ්‍යයන් බව. ඒක නිසා සර් දන්නවා මේ කණ්ඩායම ඒ වගකීම හරියට ම ඉෂ්ට කරන බව. අපිත් වැඩේට සම්බන්ධ වෙලාම බලමුකො දරුවො.”

“සර් ඔය තරම් ලොකු විශ්වාසෙකින් කියනවනම් මට ප්‍රශ්නයක් ම නැහැ. එහෙනං සර් මන් ගඟුල් එක්ක අපේ කොල්ලො කෙල්ලො ටික ලෑස්ති කර ගන්න ද?  

ඒ අනුව එදින උදෑසන සිට සවස් වන තෙක් පුලතිසිපුර ඓතිහාසික ස්ථාන ගවේෂණය කිරීම සිදු වූ අතර එසේ ගවේෂිත තැන් අතර දළදා මළුව, නිශ්ශංකලතා මණ්ඩපය, ආළාහන පිරිවෙණ, ගල්විහාරය, දෙමළ මහා සෑය, කිරි වෙහෙර, රන්කොත් වෙහෙර, තෝපවැව වෙහෙර, පබළු වෙහෙර වශයෙන් වන පස්මහ සෑ ද, ලංකාතිලකය සහ තිවංක පිළිම ගෙය ද විය. මෙහිදී ඒ සියල්ල විස්තර කිරීමට නොයා පුලතිසිපුර සහෘදයන්ගේ මග පෙන්වීම ඇතුව නිරීක්ෂණය කළ ස්ථාන කිහිපයකට පමණක් සාවධාන වීම සුදුසු ය. තිවංක පිළිම ගෙය ළඟදී ජපුර ප්‍රජාවට කරුණු කියා දෙන මාර්ගෝපදේශිකාව බවට පත් වූයේ පළුගස්දමන මහ විද්‍යාලයේ චිත්‍රකලාචාරිණී නිරෝෂා විජේසිංහ යි.

“මෙතෙන්ට එනකොට මගෙ හිත යන්නෙ මගෙ ශිෂ්‍ය ජීවිතේ ළඟට. මෙතන විතරක් නෙමෙයි පොළොන්නරුවෙ අනික් හැම ඓතිහාසික තැනක් ගැනම මෙහෙ උපන්න අපි හරි අවබෝධයක් ලැබුවෙ කොළඹ ඉඳලා ඇවිත් අපට උගන්නපු අපේ සර් නිසා. මෙතන මට විතරක් නෙමෙයි ඒ කාලෙ අපිත් එක්ක ඉගෙන ගත්ත ගොඩක් දෙනාට විශේෂ තැනක් උනේ අපේ චිත්‍රකලා පාඩම් පවත්තපු හොඳම තැනත් මෙතනම වෙච්ච නිසා. සර් අපිට පන්ති කාමරේදීටත් වඩා කලාශිල්ප ගැන හොඳම පාඩම් කියලා දුන්නෙ මෙතන ඉඳගෙන.

බුදුහාමුදුරුවො වැඩ වාසය කරපු විහාරෙ තොරතුරු අහපු පරාක්‍රමබාහු රජතුමා තමන්ගෙ ජීවිතේ අවසාන කාලෙදි අද තිවංක පිළිම ගේ කියලා ප්‍රසිද්ධ වෙලා තියෙන, අපි අද ජේතවනාරාමය කියලත් හඳුන්වන මේ විහාරෙ හැදුව කියලයි කියන්නෙ. 

මේ තිවංක පිළිම ගේ කලා ශිල්ප පිළිබඳ නිකේතනයක් විදිහටයි සැලකෙන්නෙ. අපේ කඹුරුපිටියෙ වනරතන මහාචාර්ය හාමුදුරුවො කියන විදිහට දණහිස, ඉඟටිය, හිස කියන තුන් තැනකින් වක්වෙන විදිහට කරුණාවෙන් බරව සාවධානව වැඩ ඉන්න ශ්‍රේෂ්ඨ අනුශාසකයකුගෙ මූර්තියක් විදිහටයි මේ පිළිම වහන්සෙ නිර්මාණය කරලා තියෙන්නෙ. තිවංක පටිමා ඝරේ තියෙන මේ සුවිසාල පිළිම වහන්සෙගෙ ශීර්ෂය කැඩිල තියෙන නිසා මේකෙ අගය මනින්න අද වෙන කොට අපි පාදක කරගන්නෙ විහාර ගෙයයි. ගඩොලින් කරලා තිබිච්ච පියස්ස කැඩුණට පස්සෙ සංස්කෘතික ත්‍රිකෝණෙන් තාවකාලික පියස්සක් දැම්මත් ඒක නිසා උනේ සංරක්ෂණයකට වඩා හානියක්. ඒක නිසා අපි දකින්නෙ අතීතයෙ තිබිච්ච ප්‍රකෘති තත්ත්වය නෙමෙයි විකෘතියක්. දවසක් සර් අපිට මෙතෙන් දිම තමයි අන්න එහෙම කියලා දුන්නෙ. විශ්වවිද්‍යාලෙක කලාශිල්ප හදාරන ශිෂ්‍යයන් හැටියට මේ කරුණ ඔයගොල්ලන්ගෙ හිත්වල ගැඹුරු ම තැන තැන්පත් කරගන්නයි කියලයි මන් ඔයගොල්ලන්ට ආයාචනා කරන්නෙ, මේ කරුණු කියලා දුන්න ඒ උතුම් ගුරුවරයගෙ නාමයෙන්.  

සර් කිව්වා විකෘතිය සාපේක්ෂ තත්ත්වයක් කියලා. ඒක නිසාම සංකේතයක විකෘතියක් අඳුන ගන්න නම් ඒකෙ ප්‍රකෘතිය ගැන අපට හොඳ අවබෝධයක් තියෙන්න ඕනෙ කියලා කිව්වා. ඒත් මේවා ගැන අධිකාරි බලය තියෙන අය, මේවයෙ ප්‍රකෘති තත්ත්වය, තව විදිහකට කිව්වොත් පියවි ස්වභාවය අඳුනන අයගෙ විරෝධය හරි, ආයාචනා හරි නොතකා තම බලය යොදලා නොකළ යුතු දෙය කළොත් මතු පරම්පරාවට ඉතිරි වෙන්නෙ විකෘතියට ලක් කරපු සංකේතයක්. ඒ ගොල්ලන්ට ඒක සාපේක්ෂ නැහැනෙ. මොකද ඒ ගොල්ලො දකින්නෙම අලුත් තත්ත්වය මිසක් කලින් තත්ත්වය නෙමෙයි. ඒක නිසා විකෘතිය ඒ අලුත් පරම්පරාව වෙත එන්නෙ නිරපේක්ෂව. අපේ සර් කිව්වෙ ඒක ව්‍යාජ පවරාදීමක් මිස ඇත්ත තත්ත්වය නෙමෙයි කියලා. ඒ පරම්පරාව දන්නෙ නැහැ තමා දකින්නෙ අසත්‍ය හැඩ ගැන්වීමක් කියන එක.”  

“නිරෝෂක්කෙ, ඔයා කියන්නෙ හරි බරපතල දෙයක්නෙ. ඒ කියන්නෙ මෙහෙම දිගින් දිගටම තැනින් තැන නොදන්නාකම නිසා හරි, හිතාමතාම හරි ඒ විදියට වැඩ කළොත් වෙන්නෙ මේ ටේ ජනතාවට අයිති අඛණ්ඩ විශිෂ්ට ඉතිහාසයකට අයිත් මූලාශ්‍ර විනාශ වෙන එකනෙ.”

“ඔයා ගොඩක් වැදගත් ප්‍රශ්නයක් මල්ලි මතු කළේ. එදා අපේ සර් කිව්වෙ මේකෙ අනිවාර්ය ප්‍රතිඵලය අසත්‍ය හැඩගැන්වීම්වලට නව අර්ථකථන සැපයෙන, අසත්‍ය ඉතිහාසයක බිහිවීම කියලයි.”

නිරෝෂා එසේ පිළිතුරු දුන්නේ, තමාගෙන් ඒ කිසිසේත් නොතකා හළ නොහෙන ප්‍රශ්නය මතු කළ ශිෂ්‍යයාට ය. අනතුරුව කතා කෙළේ ගඟුල් ය.

“නිරෝෂක්කෙ, ඔයාගෙ සර් - අපේ වැඩිහිටි හිතවතා සමන් අය්යා කියන හැටියට නටබුන් නගරයක් කියන්නෙ නව නගරයක් නෙමෙයි. නෂ්ටාවශේෂ තියෙන නගරයකට අතීත ශිල්ප ඥානයක් වගෙම ඊට ආවේණික සුන්දරත්වෙකුත් තියෙනවා. එයා කියපු විදිහට සමස්ත පරිසරයේ ස්වාභාවික ශාක පද්ධතියට වගෙම භූමියේ පිහිටීමට අනුගත වෙචච් ඉපැරණි ඉඳිකිරීම්වලින් යුක්ත මේ අපූරු චිත්‍රය තියෙන්නෙ මෙතනම යි. ශිෂ්ටාචාරයේ මේ අද්දැකීම අපිට වෙන අවස්ථාවකින් ලබන්න පුළුවන් අද්දැකීමක් නෙමෙයි.”

“මන් ගඟුල් මල්ලි මතු කරපු  ප්‍රශ්නෙ නිසා ම අපේ සර් අපිට කියලා දුන්නු අපි අපේ පොත්වල වගෙම හිත්වල ලියා ගත්තු ප්‍රකාශයක් කියන්නම් මෙහෙම.

තම මීමුතුන්ගේ විශිෂ්ට අතීතය වෙත නව පරම්පරා ඇද බැඳ තබා ගන්නා ආකර්ෂණයේ බලවේගය එය යි. අප කුඩා අවදියේ දී භික්ෂූන් වහන්සේ, ගුරුවරුන් හා වැඩිහිටි දෙමාපියන් සමග ගිය වන්දනා ගමන්වලදී විඳි අතීත සුවඳ මතකය අවදි කළ මැනවි. අප ලද අතීත ශ්‍රී විභූතිය පිළිබඳ අභිමානය, වැව, දාගැබ ආශ්‍රිත ක්ෂිතිජ රේඛාවේ මිහිර අපගේ අනාගත පරපුරට අහිමි කරන්නේ මන්ද?” 

සිය සොහොයුරාගේ සිසු දියණිය ගුරු දියණියක බවට පත් ව තම ගුරුවරයාගෙන් උගත් මෙන් ම ජීවිතයට උකහා ගත් දෙය වර්තමානයේ තමාගෙන් උගන්නා ජපුර ප්‍රජාවට පවරා දෙන මේ අසිරිමත් නිමේශයේ සහන් තුළ අවදි වූයේ ද ඒ සුවඳ මතකය යි. සිය සොහොයුරා මෙයින් තිස් වසරකට පූර්වයෙන් පළුගස්දමන මහ විදුහලේ උගන්වද්දී ඔහු සහ ඔහුගේ ශිෂ්‍ය ප්‍රජාව සමග මේ තැන්වලට ආ ගමන් පිළිබඳ සංවේදනීය ස්මරණ යි. අනතුරුව ඔහුට යළිත් ඇසුණේ නිරෝෂා ගුරුවරියගේ කටහඬ යි.

“ඒ වගෙම මෙතන තියෙන්නෙ දුර්ලභ චිත්‍ර. අපේ සර් මේ චිත්‍ර අඳින්න ඉස්සෙල්ලා කිව්වෙ භාවනාවක් කරනවා කියලා හිතලා මුලින් ම ඒවා අධ්‍යයනය කරන්න කියලා. ඒ වගෙම තමන්ට අඳින්න උදව් වෙන පැන්සලට, කොළයට ආදරය කරන්න පුරුදු වෙන්න කියලත් අපේ සර් කිව්වා. අපි අඳින අජීවි රේඛා සජීවී වෙන්නෙ එතකොට කියලයි අපේ සර් අපිට කියලා දුන්නෙ.”   

තවත් ඓතිහාසික මෙන් ම වර්තමානික මෙන් ම නටබුන් ස්මාරක යන වචනවලට ලඝු කළ නොහෙන ඔහුගේ වචනවලින් ම කිවහොත් අජීවී නොව සජීවී ස්ථාන කිහිපයක් ම අධ්‍යයනය කිරීමෙන් පසු ජපුර අධ්‍යයන යාත්‍රික පර්ෂදය පැමිණියේ රන්කොත් වෙහෙර වෙත ය. මෙතැනදී මාර්ගෝපදේශකයා බවට  පත් වූයේ කල්‍යාණවංශ ජයමාන්න විදුහල්පතිවරයා ය. ඒ ආරාධනය ඔහුට ඉදිරිපත් කෙළේ නිරෝෂා ආචාර්යවරිය යි.

“කල්‍යාණ මල්ලි, ඔයා තමයි මේ නංගිලා මල්ලිලට රන්කොත් වෙහෙර ගැන කියලා දෙන්න ඕනෙ හොඳම කෙනා. අපේ සර් ඔයගොල්ලන්ගෙ ගෙදර නැවතිලා හිටපු කාලෙ විශේෂයෙන් හඳ එළිය වැටිලා රන්කොත් වෙහෙර අමුතු ම ලස්සනකින් බබළන දවස්වලට ඒ ලස්සන දැක ගන්න අපි ඔක්කොටම වඩා වාසනාවන්ත උනේ ඔයා. සර් ඒ දැකපු ලස්සන ගැන කියන කතා අහල ම තමයි මම දවසක් රන්කොත් වෙහෙර-සඳරැස් දහර කියන චිත්‍රෙ ඇන්දෙ. ඔයා කතා කරන්න මල්ලි.”

“නිරෝෂක්කා ඔහොම කියන කොට මතක් වෙන්නෙ සඳරැස් වැටිච්ච රන්කොත් වෙහෙර දිහා එකදිගට සන්සුන් ව බලාගෙන හිටිය අපේ සර්ගෙ මූණ. දැන් මට මැවිලා පේන්නෙ කරුණාව, තේජස කියන ගුණාංග දෙක ම මුහුණෙන් පවා ප්‍රකාශයට පත් වෙච්ච සර්. නංගි, මල්ලි මන් තමයි මේ රන්කොත් වෙහෙර පේන සීමා මායිමේ ගෙදරක ඉන්නෙ. මන් ඇතුළු මගෙ සහෝදරයො වගෙම මගෙ එකම සහෝදරිය උපන්නෙත් පොළොන්නරුවෙ. ඒත් පොළොන්නරුවෙ උපන්න අපිට පොළොන්නරුව ගැන අපි කවදාවත් නොදන්න කාරණා කියලා දුන්නෙ කොළඹ දිස්ත්‍රික්කෙ ඉඳලා පළුගස්දමන ඉස්කෝලෙට ආපු අපේ සර්. කොටින් ම මගෙ මහණ වෙලා ඉන්න සහෝදරයා ඒ කියන්නෙ නුවරඑළියෙ බෝපත්තලාවෙ විහාරාධිපති හැටියට වැඩ කරන නිස්සංකමල්ලපුර සාරානන්ද ලොකු හාමුදුරුවො අදටත් කියන්නෙ ගෙවල් ළඟම තිබිච්ච රන්කොත් වෙහෙර කියන්නෙ මොකක් ද කියන එක හරියට ම අඳුන ගත්තෙ සමන් අය්යගෙන් කියලා. එදා ඉඳලම අපේ හාමුදුරුවො අපේ සර්ට සැලකුවෙ තමන්ගෙ වැඩිමහල් ම සහෝදරයා කියන තැනට දාලා. ඒ වගෙම මේ වෙලාවෙ මන් මතක් කරන්න ඕනෙ අද ජීවතුන් අතර නැති අපේ තාත්තා අම්මා දෙන්නව. ඒ දෙන්නා තමන්ගෙ ජීවිතවල ඉහළින් ම තියපු චරිතයක් තමයි අපේ සර්.”

“අපිට ඒ සර්ව දකින්න ලැබුණෙ නැහැ. අපි සමන් සර් ගැන දැන ගත්තෙ අපේ සර් කියන දේවල්වලින් වගෙම ලියන දේවල්වලින්. සර්ලට ඒ සමන් සර් රන්කොත් වෙහෙර ගැන කියල දීපු කරුණු දැන් කල්‍යාණ අය්යා අපට කියලා දෙන්න.”  

“ඔව් නංගි, මන් මට පුළුවන් ප්‍රමාණෙට ඒක ඉෂ්ට කරන්නම්. රන්කොත් විහාරය කියන්නෙ පොළොන්නරුවෙ තියෙන ප්‍රධාන චෛත්‍ය පහෙන් එකක්. ඒවයින් මන් දන්න තරමට පුරාවිද්‍යාඥයන්ගෙ වැඩි අවධානය යොමු උනේ කිරි වෙහෙරටයි තෝපාවැව වෙහෙරට යි. මේක විස්තර කරන කොට කියන්නෙ ආළාහන පිරිවෙනට දකුණින් තියෙන විශාල ස්තූපය තමයි රන්කොත් වෙහෙර කියලා. මේකෙ නිර්මාතෘත්වය පැවරෙන්නෙ නිස්සංකමල්ල රජතුමාට. ඒ රජතුමා සැලකිය යුතු වැඩ කොටසක් කරලා තියෙනවා. හැබැයි වැඩ කරනවා වගෙම තමන් වැඩ කරන බව සද්දෙට ලෝකයට කියන්නත් කැමති වෙච්ච රජෙක්. එයා අනුන්ගේ ඒවයෙ ප්‍රතිසංස්කරණයක් දෙකක් කරලා තමන්ගෙ නම දාගත්තා වෙන්න පුළුවන් වගේ අදහසක් සමහර උගතුන් පළ කරන්නෙ ඒක නිසයි. ඒක කොහොම වෙතත් මේ රජතුමා ගැන එතුමා හිටපු කාලය ගැන එතුමා කරපු වැඩ ගැන වැඩි විස්තර දැන ගන්න කැමති කෙනෙකුට ඔයගොල්ලන්ගෙ විශ්වවිද්‍යාලෙ ඉතිහාස පුරාවිද්‍යා අධ්‍යයනාංංශෙ වැඩ කරපු මැන්දිස් රෝහණදීර මහාචාර්යතුමා ලියපු නිශ්ශංකමල්ල කියන පොත ගොඩක් උදව් වේවි.”  

“කල්‍යාණ අය්යෙ, පොළොන්නරුවෙ ස්වර්ණමාලී චෛත්‍යය කියලා කියන්නෙත් රන්කොත් වෙහෙරට නේද?”

“ඔව් මල්ලි, ඒ රන්කොත් වෙහෙරට කියන අනිත් නම. ඒ කියන්න මේ තමා පොළොන්රුවෙ ඉන්න අපිට තියෙන රත්නමාලී චෛත්‍යය නැත්තං රුවන්මැලි සෑ වෙහෙර. මේක අඩි 180ක් විතර උසයි කියලයි කියන්නෙ. ඒත් කලාශිල්ප ඉගෙන ගන්න විද්‍යාර්ථීන් හැටියට ඒ වගෙ දේවල් හරියට ම දැනගන්න එකයි වැදගත්. අපි ඉගෙන ගත්ත හැටියට අඩි 186ක් උසයි කියන එක තමයි හරි. මේක පරාක්‍රමබාහු රජතුමා තමන් ආදරය කරපු මෙහෙසියකගෙ නමින් ඉඳිකලා කියලත් මතයක් තියෙනවා. පස්සෙ නිහ්ශංකමල්ල රජතුමා රන්කොත් වෙහෙරෙ ප්‍රතිසංස්කරණ වැඩ කෙරෙව්වා කියලයි කියන්නෙ.”

“ඒක ඇත්තනං ඒ රජතුමා කරලා තියෙන්නේ තමන්ගෙ ආදරය සංකේතවත් කිරීමනෙ. අපි ඉන්දියාවෙ මුම්ටාස් දේවිය වෙනුවෙන් සාජහන් රජතුමා හදවපු අග්‍රාවල තියෙන ටජ්මහල් ගැන කතා කරනවා. ඒ උනාට තමන්ගෙ ආදරයත් එක්ක ආගමත් එකතු කරලා හදපු ස්වර්ණමාලී නැත්තං රන්කොත් විහාරෙ ගැන වෙන විස්තර කතා කළාට අපේ අයවත් මේ කාරණේ ගැන කතා කරන්නෙ නැහැනෙ.”

“අපෙත් ගුරුවරුන් විදිහට අපට දැනෙන ඔය ගොල්ලන්ගෙ ආචාර්ය මහාචාර්යතුමන්ලා වගේ ම තරුණ කථිකාචාර්යවරුත් ඉන්න තැන මට හිතෙන්නෙ මේ නංගි මතු කරලා පෙන්නන්නෙ ගොඩක් වටින දෙයක් කියලයි. මන් හිතන හැටියට විශ්වවිද්‍යාල තියෙන්නෙ අවුරුද්දෙන් අවුරුද්ද උපාධිධාරීන් රටට දෙන එකටත් වඩා ඔන්න ඔය වගෙ අදහස් සමාජගත කරන එකට. ඔයා නංගි ඔයාගෙ අවසාන උපාධි නිබන්ධෙට තෝරගන්න රන්කොත් වෙහෙර. නිරෝෂක්කා, සුදත් මල්ලි, සුසිත් මල්ලි වගෙම අද මෙතන නැති අපේ සර්ගෙන් මේවා ගැන අහගත්තු වෙනස් ඇහකින් දෙයක් දිහා බලන්න ඉගෙන ගත්තු විශාල පිරිසක් අපිට ඉන්නවා. ඒ අය අතර අපේ මේ නිරෝෂක්කා, තුෂාර  අය්යා, චාණක අය්යා, වසන්ත අය්යලා සිසිර, ශානිකා, දිනේශා, උපුල්, මංජුල, චන්දන වගෙ මේ වෙලාවෙ මට මතක් වෙන  මගෙ සමකාලීන යාළුවො වගෙම චින්තක, ගංගා, ඉන්දික, වීරසිංහ, කුමාරසිරි, අජිත්, රොෂාන් වගේ අපිට අවුරුද්දක් දෙකක් පහළ පන්තිවල හිටපු සමන් සර්ගෙ ගෝලයොත් මතක් කරන්න ඕනෙ. මේ ඔක්කොටම පොළොන්නරුව ගැන චිත්‍රයක් තියෙනවා. කොළවල විතරක් නෙමෙයි මේ අයගෙ හිත්වලත් ඒ චිත්‍රෙ ඇන්දෙ අපේ සමන් සර්ම තමයි.”

“ඒ වගෙම අපි හිටියත් නැතත් ඔයගොල්ල ආයෙත් ආවහම අනිවාරෙන් ම හම්බ වෙන්න ඕනෙ දෙන්නෙක් තමයි මේ.”

තත් සංකථනයට සම්බන්ධ වූ නිරෝෂා එසේ පැවසුවේ සුදත් සහ රොෂාන් පෙන්වමිනි.

“විශේෂයෙන් පොළොන්නරුවෙ මූර්ති කලාව ගැන අධ්‍යයනය කරන කෙනෙක් නම් අනිවාරෙන් ම හම්බ වෙන්න ඕන කෙනෙක් තමයි අපේ මේ සුදත්. මොකද සුදත් කියන්නෙ අදටත් මූර්ති නිර්මාණ කලාවෙ අඛණ්ඩ ව යෙදිලා ඉන්න කෙනෙක්. ඒ වගෙම අපේ සර්ගෙ අන්තිම ශිෂ්‍ය කණ්ඩායමට අයිති මේ වෙන කොට පොළොන්නරුවෙ රාජකීයෙ උගන්නන රොෂාන් මල්ලිත් ඔය ගොල්ලන්ට උදව් කරාවි. රොෂාන් කාලයක් සෞන්දර්ය කලා විශ්වවිද්‍යාලෙත් තාවකාලික කථිකාචාර්යවරයෙක් විදිහට අවුරුද්දක් දෙකක් වැඩ කරලා තියෙනවා.”

“කල්‍යාණ අය්යෙ, මේ දැන් අපිත් එක්ක ඉන්න සුදත් වීරසිංහ අය්යයි බුද්ධ ප්‍රතිමා වහන්සේලාගෙ හදන සුදත් වීරසිංහයි දෙන්නෙක් ද? එක්කෙනාම ද? ” 

“මේ ඉන්න සුදත් අය්ය ම තමයි ඒ සුදත් කියන්නෙත්. මේ අය්යා අපේ සමන් සර්ගෙ ගෝලයෙක් වගෙම ජීවන් නයිදේ කියන පාරම්පරික කලා ශිල්පියාගෙ මුණුබුරෙක් වන කෙනෙක්.”

“එහෙනං මේ සුදත් අය්යා හදපු බුද්ධ මූර්තියක් නං දැකලා තියෙනවා.”  18

“ඒ කොහේ දි ද මල්ලි.”  

“ඇයි අපට සෙල්ලිපි උගන්නපු අපේ ධම්මිස්සර ලොකු හාමුදුරුවන්ගෙ පන්සලේ තියෙනවනෙ හරි දැනෙන බුද්ධ ප්‍රතිමා වහන්සෙ නමක්. ඇයි අද මේ සුදත් අය්යා මේ කලාශිල්ප මූර්ති ගැන අපිට විස්තර කියන්නෙ නැත්තෙ.”  

නෑ මල්ලි අපේ සුදත් අවශ්‍ය ම වෙලාවට කතා කරාවි. විශේෂයෙන් ඔයගොල්ල දවසක් දාගෙන ආයෙ මෙහෙ එන්න. අපේ සුදත් මල්ලි එක්ක විතරක් ඇවිදින්න බලාගෙන. එදාටත් අපි ඔයගොල්ලන්ගෙ සංග්‍රහ කටයුතුයි නවාතැනුයි ගැන බලා ගන්නම්.” 

“ඔන්න ඔන්න කල්‍යාණ අය්යා වැඩේ වරද්ද ගන්නයි යන්නෙ. දැන් රංචු පිටින් එන්න ගනීවි කලා ශිල්ප අධ්‍යයනේට කිය කිය මෙහෙට.” 

“ඉතින් මල්ලි ඒක හොඳයිනෙ. එන අයට අවශ්‍ය පහසුකම් ලැබෙනව වගෙම විශ්වවිද්‍යාලෙට පෙන්නන්න ඉස්සෙල්ලා අපිට පෙන්නන්න ඕනෙ පැවරුමකුත් ඒ අයට කරන්න ම වෙනවා මෙහෙදි.”

“අය්යෙ, අර සංගීතඥ දර්ශන රුවන් දිසානායකත් ඔයගොල්ලන්ගෙ ඉස්කෝලෙ ආදි ශිෂ්‍යයෙක් නේද? මට දවසක් අහන්න ලැබුණා දර්ශන මහත්තයා කියනවා ජේ. එන්. දයාපාල සර්ගෙන් සංගීතෙ ඉගෙන ගත්ත වගෙම සමන් සර්ගෙන් කලාශිල්ප ඉගෙන ගත්තා කියලා.”

“ඔව් ඒක ඇත්ත. දර්ශනත් අපේ කාලෙ ඉගෙන ගත්ත අපේ සමන් සර්ට බොහොම ගෞරව කරපු, ආදරය කරපු කෙනෙක්. එයා මේ දවස්වල කොළඹ. හිටියනං ඔයගොල්ල බලන්න එනවා.”

මේ අතර නිරෝෂා සහන් වෙත පැමිණියේ ඔහුගේ සමකාලීන සරසවි මිතුරකු වන චන්ද්‍රසේන මහතා තව මොහොතකින් එතැනට එන බව යි. එසේ කියා මොහොතක් ගත වන විට සිදු වූයේ ඒ පැමිණීම යි.

“චන්දරේ, කොච්චර දෙයක් ද ආයෙත් ඔයාව මෙහෙදි දකින්න ලැබිච්ච එක.”

අනතුරුව ඔහු සිය කලණ මිතුරා ජපුර පර්ෂදයට හඳුන්වා දුන්නේ ය.

“මේ මගෙ සමකාලීන යාළුවෙක්. ඒ කියන්නෙ ජපුරෙ ආදි ශිෂ්‍යයෙක්. ඔයගොල්ලන්ගෙ ජ්‍යෙෂ්ඨයෙක්. අපේ වෝල්ටර් සර්ට නම් චන්දරේ හම්බ වෙලා තියෙනවා කලින්. මේ ඉන්න පළුගස්දමන ආදි ශිෂ්‍යයො ඔක්කොටම වගේ චන්දරෙත් උගන්නලා තියෙනවා. අද චන්දරේ මහගෙදර ආවද?”

”ඔව් සහන් චන්ද්‍රපාල අය්යව බලලා යන්න ආවා.”

“ගඟුල් මේ චන්දරේ සර්ලගෙ ගෙදර තමයි අපේ අය්යා මුලින් ම නැවතිලා හිටියෙ. ඒක චන්ද්‍ර නිවහන කියලා කියන්න පුළුවන්. මේ සර්ගෙ අය්යා චන්ද්‍රා. අපි චන්ද්‍රක්කා කියලා කිව්වෙ. ඒත් මගෙ අය්යට බොහොම ආදරෙන් කෑම ටික හදලා දුන්න කාන්තාවක්. මේ ළඟදි ඒ අක්කා නැති උනා. ඒ පුතාලා දෙන්නත් ඉස්කෝලෙ යන කාලෙ තමයි අය්යා මෙහෙ හිටියෙ.”

 “කල්‍යාණ අය්යෙ, දැන් ඉන්දික මල්ලි කතා කළා. අපි තව ටිකක් රන්කොත් වෙහෙර අධ්‍යයනය කරලා යමු නේ ද ඉන්දික බේකරියට.”

“ඇයි  අය්යෙ අපට එතනින් පාන් දෙනව ද?”

එසේ ඇසුවේ නිබඳ ආහාර සම්බන්ධයෙන් වැඩි උනන්දුවක් දක්වන ඉසුරු ජානක ශිෂ්‍ය මාණවකයා ය.

“පාන් ද මොනව ද දන්නෙ නෑ අපේ ඉස්කෝලෙ දි සමන් සර්ගෙන් ඉගෙන ගත්ත තවත් ශිෂ්‍යයෙක් තමයි ඉන්දික කියන්නෙ. ඒ ගොල්ලන්ට බේකරියක් තියෙනවා. මෙහෙට ආවොත් ඒ ගොල්ලො සමන් සර්වත් සිහි කරලා ජපුරෙ කට්ටියට සංග්‍රහයක් කරනවම තමයි. ඒ අද්දැකීම හැම අවුරුද්දකම වගෙ මෙහෙට ආපු අයට ලැබුණා කියන එක මෙතන ඉන්න අයගෙන් හොඳටම දන්නෙ සහන් සර් තමයි.”

අනතුරුව තවත් මඳ වේලාවක් රන්කොත් වෙහෙර ආශ්‍රිත අධ්‍යයන කටයුතු සි දුකිරීමෙන් පසු ජපුර යාත්‍රිකයෝ ඉන්දික බේකරිය වෙත ගමන් කළහ. එතැනදී මේ පිරිස ඉතා ආදරයෙන් පිළිගන්නා ලද්දේ ඉන්දික, ඔහුගේ දයාබර දෙමවුපියන් ඇතුළු පවුලේ සාමාජිකයන් විසිනි. එදින පස්වරු තුනට පමණ උණු උණුවෙන් ම බෑ එළවළු පාන් සමග ලද ඉඟුරු දැමූ ප්ලේන්ටිය සිය ජීවිතයේ ලද ප්‍රණීතාහාර අතරට එක්වන බව සියලු දෙනා සිනහ ගස්වමින් පැවසුවේ ද ජපුර කණ්ඩායම වෙනුවෙන් ස්තුති කතාව කළ       ඉසුරු ජානක ශිෂ්‍යයා ම ය. 

අනතුරුව ජපුර යාත්‍රිකයෝ ගල් විහාරය බලා ගමන් කළහ. එතැන දී මාර්ගෝපදේශකයා බවට පත් වූයේ සමන් සිත්තරාගෙන් ඉගෙන ගැන්මේ භාග්‍යය ලද ශිෂ්‍ය පරපුර නියෝජනය කරන සුදත් සහ සුසිත යි.  

“නිරෝෂක්කලාට ටිකක් පස්සෙ ශිෂ්‍ය පරම්පරාවක් තමයි අපි දෙන්නම නියෝජනය කරන්නෙ. අපි පුංචි කාලෙ ඉඳල ම මෙතෙන්ට ඇවිත් තියෙනවා. ඒත් මෙතනින් විහිදෙන දහම මෙතන තියන සුන්දරත්වය අර්ථය වගෙම අගය ගැන අපි ඉගෙන ගත්තෙ අපේ සර්ගෙන්. ඒ විතරක් නෙමෙයි මේ වගෙ තැනකට ඇවිල්ලා බොරු කරන අයටත් සර් තරහෙන් නෙමෙයි බොහොම ආදරෙන් කරුණු පහදලා දුන්නා. මට මතකයි එක සිදුවීමක් එතකොට අපි දහයෙ. සුසිත් මට පන්තියක් හරි දෙකක් පස්සෙ. එදත් අපි සර් එක්ක මෙතෙන්ට ආපු දවසක්. තරුණ සංචාරක මග පෙන්වන්නෙක් මෙතන ඉඳගෙන තමන් එක්ක ආපු සංචාරකයන්ට කෙළවරක් නැතුව දේවල් කියනවා. ඒ කියන දේවල් ඒ දවස්වල අපිට හරිහැටි තේරුණේ නැති උනාට එයා කියන තරමක් කියන්නෙ බොරු තමයි කියන එකනං අපිට තේරුණා. ඒ වෙලාවෙ අපේ සර් ඒ අය්යා ළඟට ගිහිල්ලා කිව්වා ඇයි මල්ලි ඔයා මේ දුර රටක ඉඳලා ආපු මිනිස්සුන්ට බොරු කියන්නෙ කියලා. ඒ වචන ටික කිව්වෙ බොහොම බොහොම ආදරේකින්. ඒ අනාට අර මනුස්සයට කේන්ති ගිහිල්ල කිව්වා එහෙනං හරි මේ වැඩේ ඔයා කරන්න. මන් මෙතෙන්ට වෙලා බලාගෙන ඉන්නං කියලා. ඒ පාර සර් කිව්වා ඔයා ඔය ඇත්තටම ද කියන්නෙ කියලා. ඒ පාර එයා කිව්වා මන් ඇත්තට තමයි කියන්නෙ කියලා, දෙයක් විවේචනය කරනවනං එහෙම කරන අයට හොඳට අදාළ වැඩේ කරන්නත් පුළුවන් වෙන්න එපායැ කියලත් කිව්වා. එහෙම කියලා මහ උපහාස බැල්මක් දාලා අර මිනිස්සු ළඟට ගිහිල්ලා මොන මොනව ද කිව්වා.”

අනතුරුව එහි ඉතිරි කොටස කීමට ඉදිරිපත් වූයේ සුසිත් ය. 

“සර් අපට පස්සෙ කිව්ව විදිහට, මේ මෙයා මේවා ගැන හොඳට දන්න කෙනෙක් කියනවා එයාට චාන්ස් එකක් දීලා බලමු ද දැන් මටත් මහන්සියි ඔය පොඩි ගාණක් දුන්නම ඇති කියන එකයි එයා කියලා තියෙන්නෙ. එදා අපිත් එක්ක අපේ සර් කලාශිල්ප ගැන කියන දේවල් මටත් අහන්න ආසයි කියලා අපේ ඉංග්‍රීසි මිසුත් ඇවිත් හිටියා. වැඩේට මිස්ට කේන්තියි මිස් හැදුවෙ අර මග පෙන්වන කෙනාට බණින්න. ඒක නතර කළෙත් අපේ සර්. දැන් මිසුයි අර බොරු කියපු මහත්තයයි අපියි බලන් ඉන්නවා. අපේ සර් සංචාරකයන්ට කරුණු කියලා දෙනවා. ඒ අය හරි උනන්දුවෙන් අහගෙන හිටියෙ. අපේ මිස් එදා අපිට කිව්ව හැටියට අපේ සර් මුලින් ම කරලා තියෙන්නෙ තමන්ට වැඩේ බාරදුන්න මනුස්සයට ස්තුති කරන එක. වැඩේ කියන්නෙ ටික වෙලාවයි ගියේ අර මග පෙන්වන්නත් ඒ දේවල්වලට අවධානය යොමු කළා. යන වෙලාවෙ විස්තර අහලා අපේ සර්ට කියලා ගියේ මන් සර්ව හම්බ වෙන්න දවසක ඉස්කෝලෙට එනවා කියලා. ඒ අයට ඉංග්‍රීසියෙන් කියලා දීපු දේවල් තමයි අපේ සර් අපේ හද භාෂාවෙන් දවසින් දවස අපට කියලා දුන්නෙ. අද අපි කතා කරන දේවල්වල ඉන්නෙ අපේ සර් ම තමයි කියන කාරණෙත් මතක් කරලා අපි කතා කරමු. මුලින් ම ඔයගොල්ලන්ට අහන්න හරි දැනගන්න හරි දෙයක් තියෙනවනං අපි මුලින් ම ඒ ගැන කතා කරලා ඉම්මු. සුදත් අය්යයි මායි සරින් සැරේ ඒ ඔන කරන විස්තර කියන්නම්.” 

“අය්යෙ, මන් මේ පොඩිකාලෙ ආවට පස්සෙයි මේ පොළොන්නරුවට ආවෙ. අපිට ගල් විහාරෙ කිව්ව ගමන් මතක් වෙන්නෙ මේ සැතපෙන බුදු පිළිම වහන්සෙයි හිටි පිළිම වහන්සෙයි. මෙතන වැඩ ඉන්නෙ බුදුහාමුදුරුවොයි ආනන්ද හාමුදුරුවොයි කියන එකට අමතරව තව වෙනස් මත තියෙනව නේද?”  

සුසිත් බැලුවේ සුදත් දෙස ය. මන්ද ඒ ප්‍රශ්නයට වෙනස් පිළිතුරක් සුදත් ළඟ ඇති බව ඔහු දැන සිටි බැවිනි.   

“මෙහෙමයි නංගි සැතපෙන පිළිමෙ බුද්ධ ප්‍රතිමා වහන්සෙ කියන එක ගැන කාගෙවත් විවාදයක් නැහැනෙ. හිටි පිළිම වහන්සෙ ගැන තමයි උගතුන් අතරෙ විවිධ මත තියෙන්නෙ. එස්. එම්. බරෝස් මහත්තයා එයාගෙ ඊමරරසැා ක්‍සඑසැි දf ක්‍ැහකදබ පොතේ දි කියන්නෙ හිටිපිළිමෙන් නිරූපණය වෙන්නෙ ආනන්ද හාමුදුරුවො කියලයි. පළවෙනි පුරාවිද්‍යා කොමසාරිස් වෙච්ච එච්. සී. පී. බෙල් මහත්තය දැරුවෙත් ඒ මතේ මයි. ඒ උනාට ඊට පස්සෙ කාලෙක ඒ තනතුරම දරපු හෝකාට් මහත්තය කියන්නෙ මේක හිටි බුදු පිළිමයක් මිස ආනන්ද හාමුදුරුවො නෙමෙයි කියලයි. ඒ වගෙම ඊටත් පස්සෙදි පුරාවිද්‍යා කොමසාරිස් වෙච්ච සෙනරත් පරණවිතාන මහත්තයා ඒ මතය පිළිගත්තා විතරක් නෙමෙයි ඒකට අර්ථ කථනෙකුත් දුන්නා මේකෙන් නිරූපණය වෙන්නෙ බුදුහාමුදුරුවන්ගෙ පරදුක්ඛ දුක්ඛිත ඉරියව්වයි කියලා.”

“මට නං සුදත් මල්ලි, මේ වෙලේ මතක් වෙන්නෙත් අපේ සර්ම තමයි. එකම දේ ගැන ලෝකෙ ඉන්න උගතුන් වගේම මිනිස්සු විවිධ මත පළ කරන කොට සර් කිව්වෙ එහෙම වෙලාවට මතක් වෙන්නෙ තාගෝර්තුමා කියලයි.”

“ඇයි නිරෝෂක්කෙ තාගෝර්තුමත් මේ ප්‍රතිමා ගැන අදහසක් කියලා තියෙනව ද?”

“නෑ මල්ලි අපි දන්න තරමින් තාගෝරතුමා නං මේ ගැන මුකුත් කියලා නැහැ. එතුමා කියලා තියෙන්නෙ ඉර පෑයීම ගැන ලෝකෙ ඉන්න උගත්තු මොන අදහස් පළ කළත් ඉර පෑයීමට ඒවයෙන් බාධාවක් වෙන්නෙ නැහැ කියලා.”

ඒ නිරෝෂා මුල කී ප්‍රශ්නය ඇසූ සරසවි සිසුවාට දුන් පිළිතුර යි.

“ඇත්ත නිරෝෂක්කෙ, අපි කරුණු ඉගෙන ගන්න ඕන තමයි. ඒ උනාට මෙහෙම තැනකදි අපේ හිත්වල ඇති වන බැතිබර හැඟීම් එන්නෙ උගත්කම් එක්ක නෙමෙයි. මොන එකක් ද මන්දා මට දැනෙන්නම සැතපෙන පිළිම වහන්සෙ බුදු හාමුදුරුවො වෙන කොට හිටි පිළිම වහන්සෙ ආනන්ද හාමුදුරුවො කියලමයි. එහෙම හිතාගෙන මෙතනට ආවහම තමයි අපිට බුදු හාමුදුරුවොයි ආනන්ද හාමුදුරුවොයි දෙන්නම  එකට මතක් වෙන්නෙ. ගහට පොත්ත වගෙ බුද්ධ චරිතෙන් වෙන් කරන්න බැරි හැඟීමත් එක්ක තමයි මෙතෙන් දි අපෙන්  ජීවචිත්‍ර ඇඳෙන්නෙ.”

එසේ පැවසුවේ සුසිත් ය.

“හැබැයි සුසිත් අය්යෙ, අපි අහලා තියෙන්නෙ ජීවමාන මිනිස්සු බලාගෙන අඳින එකටයි ජීවචිත්‍ර කියන්නෙ කියලා. මෙතන තියෙන්නෙ ප්‍රතිමානෙ.”

“ඔය නංගි අහන ප්‍රශ්නෙ පිළිගත් සම්මත විෂය කාරණාවක් තියෙනවා නං තමයි. ඒ උනාට නංගි අපේ සර් ජීවචිත්‍ර ගැන කරපු විග්‍රහය ඊට වෙනස්. අපිට වැඩිය කාලයක් සර් එක්ක වැඩ කරපු නිරෝෂක්කා තමයි ඔය ප්‍රශ්නෙට උත්තර දෙන්න අපට වඩා සුදුසු.”  

“මට මේ නංගිලා මල්ලිලට කියන්නෙ තියෙන්නෙ කවර හෝ කෙනෙක් ළඟ කවර හෝ දෙයක ලොකු ජීව ගුණයක් තියෙනවනං ඒවා බලාගෙන අඳින තැන, අඹන තැන බිහි වෙන්නෙ අජීවී චිත්‍ර අජීවී මූර්ති නෙමෙයි සජීවී චිත්‍ර සජීවී මූර්ති කියන එකයි. මේ අපි දකින්නෙ සජීවී සංස්කෘතියක් මිස අජීවී සංස්කෘතියක් නෙමෙයි. අපේ සර් ස්මාරක, පුරාවස්තු, නටබුන් කියන වචන දාලා කවදාවත් මේවා ගැන කතා කළේ නැහැ. සර් බුද්ධ මූර්තිය ළඟ ඉඳගෙන කරුණු කියාදෙන කොට අපේ හිත්වල මූර්තිමත් උනේ, ජීවමාන උනේ බුදු හාමුදුරුවො. අපේ සුසිත් මල්ලිට හිටි පිළිම වහන්සෙ ආනන්ද හාමුදුරුවො වගෙ දැනෙන්න ප්‍රබල හේතුවක් වෙන්න ඇත්තෙ සර්ගෙ වචන ම තමයි මන් හිතන විදිහට. හැබැයි කවදාවත් සර් මේ ආනන්ද හාමුදුරුවො එහෙම නැත්තං ඒත් බුදු හාමුදුරුවොම තමයි වගේ අදහසක්, මතයක් අපට දුන්නෙ නැහැ. හැබැයි මෙතෙන් දි බුදු හාමුදුරුවො ගැන කියන කොට ආනන්ද හාමුදුරුවො ගැනත් හරි ලස්සන දේවල් මතු කළා. ඇත්තටම මට අපේ ගණේගම සරණංකර නායක හාමුදුරුවො ලියපු බුදු හාමුදුරුවො ආනන්ද හාමුදුරුවො වගේ පොත් කියවන්න හිතුණෙත් අපේ සර් මෙහෙම තැන්වලදි කියපු දේවල් අහගෙන ඉඳලා.”

“නිරෝෂක්කෙ, සමන් සර් කීප දවසක් ම අපට කියල තියෙනව නේද මේ ප්‍රතිමා වහන්සේලා දෙනම ම නිර්මාණය කරපු කලාකරුවා මිනිස් සිරුර ගැන හොඳ අවබෝධයක් තිබුණ කෙනෙක් කියලා. ඒ වචන නේද ඔයාට චිත්‍ර අඳින කොට දෝංකාර දෙන්නෙ. මන් හදන මූර්ති ගැන මට කියන්න තියෙන්නෙත් ඒ ටික ම තමයි.”  

“ඇත්ත මිනිස් සිරුරක චලන නිසා ඇති වන බාහිර ස්වරූප නිරුපණය කරන්නත් ශාන්ත බව නිවීම කරුණාව වගේ අධ්‍යාත්මය එක්ක බැඳිච්ච දේවල් නිරූපණය කරන්නත් ඒ කලාකරුවාට හරි කලාකරුවන්ට හරි විශිෂ්ට හැකියාවක් තිබිලා තියෙනවා. මන් හිතන්නෙ අපේ සුසිත් මල්ලි හිතන්නෙත් ඒ විදිහට ම තමයි කියලා. මේ සම්බන්ධයෙන් තරමක විස්තර තියෙනවා එච්. ටී. බස්නායක මහාචාර්යතුමා ලියපු ශ්‍රී ලංකාවේ ශිෂ්ටාචාරය කියන පොතේ. වෙලාවක ඒකත්, ඔයගොල්ලන්ගෙම විශ්වවිද්‍යාලෙ ආදි ශිෂ්‍යයෙක් වෙච්ච නලින් මාපටුන ලියපු පොළොන්නරු යුගයේ සිතුවම්වලින් හෙළිවන සමාජය පොතත් එතකොට ලංකා විශ්වවිද්‍යාල ලංකා ඉතිහාසය පළමු කාණ්ඩයේ පොතේ දෙවන භාගෙ තවත් ඒවගෙ පොතුත් හොයා ගෙන කියවන්න.”

“අන්න අපි මෙතන ඉඳන් මේ මූර්ති ගැන, ශාස්ත්‍රීය හැදෑරීම් ගැන කතා කරන කොට ඔයගොල්ලන්ගෙ සිතාරි මැඩම් ඈත ඉඳගෙන මේ ප්‍රතිමා වහන්සේලා දිහා බලාගෙන අපේ සුසිත් මල්ලි කියපු කරුණාව, නිවීම, ශාන්ත බව විඳගන්නවා කියලයි මට හිතෙන්නෙ. සුදත් සුසිත් ඔය දෙන්නා මේ නංගිලා මල්ලිලත් එක්ක තව ටිකක් කතා කරන්න. මන් සිතාරි නංගි ඉන්න තැනට යන්නම්.”

එසේ කියා නිරෝෂා සිතාරී ආචාර්යවරිය සිටින තැනට ගියා ය. දුර හිඳ ප්‍රතිමා වහන්සේලා දෙස බලා හිඳින සිතාරිගේ මුහුණේ රැඳී තිබුණේ නිවුණු බවකි. සන්හිඳුණු බවකි. ඇයට බාධා කරන්නට නොසිතූ මුත් සිතාරී තමන් වෙත ඇවිද එන නිරෝෂා දුටුවා ය. ඇය සමීප වූ පසු පළමු ව කතා කෙළේ ද සිතාරී ය.  

“ඔයගොල්ල හරි වාසනාවන්තයි නිරෝෂක්කෙ. මෙහෙ ජීවත් වීම ඔයගොල්ලන්ට තමන්ගෙ උරුමය ම වෙලා තියෙනවා. ඒ විතරක් ද ඔය ගොල්ලන්ට පුළුවන් වෙලා තියෙනවා දකින - විඳින දේ රේඛාවලින්, වර්ණවලින් සජීවී කරලා ලෝකයට දෙන්න.” 

“ඉතින් නංගි, අකුරු කියන්නෙත් ප්‍රබල මාධ්‍යයක්නෙ. ඔයාට පුළුවන්නෙ අපි වර්ණවලින් රේඛාවලින් කරන වැඩේ අකුරු - වචනවලින් කරන්න.”

“නිරෝෂක්කෙ, දැනුත් මන් කර කර ඉන්නෙ ඒක තමයි. හැබැයි ඒ මන් ලියපු අකුරු හරි වචනවලින්නං නෙමෙයි. බමරැන්දෙ ගාමිණී වීරසිංහ කවියගේ කවියක තියෙන වචනවලින්. ඒ කියන්නෙ එයා මීට අවුරුදු තිහ හතළිහකට ඉස්සෙල්ලා ලියපු කවියකින්.” 

අනතුරුව අනෙකුත් යාත්‍රිකයන් එතැනට ළඟා වූ ඒ මොහොතේ යළිත් වරක් ඒ ශාන්ත බුද්ධ ප්‍රතිමා වහන්සේ දෙස බලා වැඳ නමස්කාර කළ සිතාරී මියුරු සරින් එකව ගායනා කළා ය.


වඳින්නට ඔබෙ සුමුදු සිරිපා වනේ      වන මල් පිබිදුනාවේ

දොවන්නට ඔබ සිනිඳු බුදු පා මලේ පිනි කැට තැවරුණාවේ

නිවන්නට ඔබ සිරුර සරතැස සුවඳ මඳනල     විසිරුණාවේ

නිවන් මට ලැබෙනා තුරා මම රැඳෙමි මෙහි මා  පර වුණාවේ 


Sunday, March 30, 2025

128. ශිලාටැම්-වළ-මල් පාර අස විහඟ නෙතු අතරින් : Peradeni Dream - Phase 2.0!

මං හිතන්නෙ සරසවි යන්න පුළුවන් වුණත්-බැරි වුණත්-රාජ්‍ය විශ්වවිද්‍යාලයකට ගියත්-පුද්ගලික විශ්වවිද්‍යාලයකට ගියත්-විදේශ විශ්වවිද්‍යාලයකට ගියත් ලංකාවෙ පාසල් ශිෂ්‍යයන්ගෙන් සීයට අනූනවයයි දසම නමේකට පේරාදෙණිය ගැන හීනයක් ජීවිතය‍ෙ කොයි කාලෙ හරි තිබිලා ති‍ය‍ෙනවා. 

ඒත් වැහිදැරියට ‍පේරාදෙණිය මුලින්ම දැනුණේ දුෂ්ට බලවේගයක් වග‍ෙයි . හය-හත වස‍ර දැරියක කාලෙ තාත්තා ‍පේරාදෙණි‍ය සරසවියට යන්න හදන කොට විරුද්ධතා ‍පෝළි‍ම මුලම සටන් පාඨ කියාගෙන හිටියෙ වැහිදැරිය. ඒ කා‍‍ල‍ෙ තිබු‍ණ‍ෙ තාත්තා ගිය‍ොත් වැහිදැරියටත් ඉස්කෝල‍ෙ යාලුවන්ව දාලා යන්න වෙයි කියලා බයක්. ඒ නිසා ඒ කා‍ල‍ෙ අවංකවම වැහිදැරියට පේරාද‍ෙණිය පේන්න බෑ. තාත්තග‍ෙ අදහස ව‍ෙනස් වුණාට පස්ස‍ෙ තමයි පේරාදෙණිය දිහා සතුරු ආකල්පයක් නැතුව බලන්න වැහිදැරිය හිත හදාගත්ත‍ෙ.

සියල්ල ‍ව‍ෙනස් ව‍ෙන්න ගත්ත‍ෙ නවය වසර‍ෙ එක්තරා දවසක පේරාදෙණිය සරසවිය‍ෙ දවසක් ගත කරන්න සිද්ද වුණාට පස්සෙ. ඒ වෙද්දි තව අවුරුදු කීපයකින් සරසවි යා යුතුයි කියලා හැඟීමක්වත් වැහිදැරියට තිබුණෙ නෑ. අවුරුදු ගාණක ඉඳලා හැමදාම වග‍ෙ පන්ති‍‍ය‍ෙයි ‍ස‍ෙක්ෂන් එක‍ෙයි පළවෙනියා වීම නිසා අමුතුව‍ෙන් සරසවි යන්න උත්සාහ කළ යුුතුයි කියලා හැඟීමක් තිබ්බ‍ෙත් නෑ. කවියක් ලියා‍ගෙන - පොතක් කියවග‍ෙන - ෆිල්ම් එකක් බලාගෙන - යාලුමිත්‍ර සමාගම එක්ක විකාරයක් කරග‍ෙන ඉඳලා - වාර විභා‍ග‍ෙට විතරක් පාඩම් කර‍ග‍ෙන හිටපු ජීවිතේ අංශක 360ක් අනිත් පැත්ත ගැහිලා වෙනස් වුණේ එදා. 

එදා අර සුවහසක් සිරිලාංකික දූ පුතුන්ට හැ‍දෙන බයානක රෝගය වැහිදැරියටත් හැදුණා. පේරාදෙණි ෆීවර් එක. අවුරුදු කීපෙකට කලින් පේරාදෙණිය පැත්ත බලා‍ග‍ෙන බත් කන්නෙ නැති ලෙවල් එකක හිටපු - උ‍ද‍ෙන් නැගිටින්න වුණා කියලා එදා උදේත් නහයෙන් අඬ අඬ ආපු ළමයා හවස මුණගැහුණහම කැම්පස් එක දාලා යන්න බැරි තත්ව‍ෙකට ඇවිත් ඉන්නවා දැකලා තාත්තා සෑහෙන්න පුදුම වුණා. 

එතැන් සිට වැහිදැරියගෙ ජීවිතේ සෑ‍‍හෙන්න ‍ව‍ෙනස් වුණා. හැමදාම කියවපු කතන්දර ‍පොත් ශාස්ත්‍රීය පොත් එක්ක මාරු වුණා. ස්කොලර් ක‍ෙන‍ෙක් වෙන ‍ල‍ෙවල් එකට නවය වසරේ කෝටුකිතයි ළමයා වැඩ කරන්න ගත්තා. සාමාන්‍ය ප්‍රො‍ජෙක්ට් එකක් පවා තීසිස් ලෙවල් එකට කරන්න වැසිදැරියට ඕන වුණා. බහුවරණ ප්‍රශ්නපත්තරවල සම්පූර්ණ ලකුණු ගන්නවා කියන එක සාමාන්‍ය කාරණාවක් බවට පත් වීගෙන ඇවිල්ලා රචනා ප්‍රශ්නවලත් ලකුණු කපන්න බැරි තත්ත්‍ව‍ෙකට ආවා. පාසල් ජීවි‍තය‍ෙ මුණගැහුණ සුන්දරම ගුරු තරුවක් වුණ ‍ත‍ෙන්නකෝන් සර් එක වතාවක ඉතිහාසය ප්‍රශ්න පත්තරේට ලකුණු සීයෙන් සීයක් දීලා වැහිදැරියව ඉතිහාසගත කළෙත් ඒ කාලෙදියි. 

ශිෂ්‍යත්වෙට කිසිම පන්තියකට යවන්න‍ෙ නැතුව-විභාග‍ෙ දවස‍ෙ උදේ 'ඔයා ලියන්න කැමති නම් ගිහින් දාන්නම් - නැත්තං තව ටිකක් නිදාගන්න'  කියපු අම්මයි තාත්තයි ඒ දුෂ්කර ක්‍රියා පිළි‍වතෙට අකැමැති වුණාට හිතුවක්කාර ළමයාග‍ෙ අනවරත වැඩ කිරිල්ල නතර වුණේ නෑ. ඒ පිටුපස තිබුණෙ තව අවුරුදු කීපෙකින් පේරාදෙණියට යන්න තිබුණ විප්‍රකාර ආසාව.

ඇතැම් විට ඒ කාලෙ පේරාදෙණිය‍ෙ  ශිෂ්‍යාවක, බ්ලොග්කාරිණියක සහ සමීප මිතුරියක වුණු, දැන් පේරාදෙණියෙම කථිකාචාර්යවරියක වන ආචාර්ය දිලිනි ආරියවංශ, වැහිදැරියට පරමාදර්ශයක් වුණා වෙන්නත් පුළුවන්. ඇය පළමු වසර සිසුවියක් කාලෙ පවා ඇයගෙ පර්යේෂණ ලිපි කියවලා අනිත් සරසවිවල මහාචාර්යවරු කවුද මේ අලුත් කථිකාචාර්යවරිය කියලා සිංහල අධ්‍යයනාංශයට කතා කරලා අහන තරමේ විදග්ධ බවක් තිබුණ, සද්ධර්මරත්නාවලියෙ වගේ සිංහලයි-ඒ මට්මමින්ම ඉංග්‍රීසියි-පාලියි-සංස්කෘතයි වගේ භාෂා ගණනාවක් ඉතාම ලස්සනට හසුරුවපු දිලිනි අක්කා නිසා පේරාදෙණියෙ යන්න නම් එහෙම බුලට් එකක් වෙන්න ඕන කියලා ටීනේජ් වැහිදැරිය හිතුවා වෙන්න ඇති කියලාත් දැන් අවුරුදු ගණනක් ආපස්සට හැරිලා බලද්දි  හිතෙනවා.

කොහොම හරි සා/පෙළ කාලෙට එද්දි වැහිදැරියගෙ ලැප් එකේ වෝල්පේපර් එකට පේරාදෙණිය සරසවියෙ පින්තූරයක් ඇවිත් තිබුණා. රෑට පාඩම් කරලා මහන්සි වෙද්දී වැහිදැරිය ඉයර් ෆෝන්ස් ගහගෙන පේරාදෙණියෙ සරසවි ගීතය අහන්න පුරුදු වෙලා හිටියා. ඒක සා/පෙ, උ/පෙ කාලෙ කොච්චර ඇහුවාද කිව්වොත් අදටත් වැහිදැරියට පේරාදෙණියෙ සරසවි ගීතය කටපාඩම්.

වැහිදැරියට සමීප හුඟක් අයත් මේ පේරාදෙණි ලාලසාව ගැන දැනගෙන හිටියා. පේරාදෙණිය රෝහලේ ඩොක්ට ලලිත් කැම්පස් එකට කිට්ටුවෙන් අලුතින් ගෙයක් හදද්දි වැහිදැරියට සරසවි ශිෂ්‍යාවක් වුණාම ඉන්න කාමරේකුත් වෙන් කරලා තිබ්බා. ඒ වගේ පේරාදෙණි ආවාම එයාලගෙ ගෙදර එන්න ඉන්න කියලා කියපු නෑදෑයො හිතවත්තු වැහිදැරිය ජපුරට යනවා කිව්වම නවවෙනි පුදුමෙ ගැන ඇහුවා වගේ පුදුම වෙන තරමකට පේරාදෙණි ලාලසාව වැහිදැරිවිගෙ ජීවිතේ එක්ක බැඳිලා තිබුණා. ඊයේ පේරාදෙණියෙ ගියාම වැහිදැරිවිගෙ පේරාදෙණි ලාලසාව මතක් වුණා කියලා අද උදේ ප්‍රබෝධා එවපු කෙටි පණිවිඩයත් මේ ලිපිය ලියන්න ආසන්නතම හේතුවක් වුණා.

මෑතක් වෙනකම්ම අමතක වෙලා ති⁣බුණ, පේරාදෙණි සරසවිය ගැන වැහිදැරිවි ලියපු මේ කවියත් මෙතන සටහන් කරන්න හිතුණෙ මේක ලියැවුණේ මීට අවුරුදු ගාණකට කලින් - 2011 අවුරුද්දෙ මැද කාලෙක, සුව කරන්න බැරි තරමටම පේරාදෙණි ෆීවර් හැදිලා තිබුණ කාලෙ නිසයි. 

මුල්ම දින ඔබ බලන්නට ආ,
මැවේ මට මතකෙන්
පුංචි දැරියක් වීමි එදවස
හසර නොම දැන උන්
එදවසත් පොඩි නෙත් අයා
විඳගතිමි ඔබ මවිතෙන්
ඉනික්බිති මෙහි පැමිණි වරෙකදි
පිරුණි හද පැතුමින්

යළි යළිත් විත් මේ සදාතන
වසත් කල රඳමින්
මවුනි අහුලමි නේ පැතුම්
නැණ පැණ එළිිය විඳිමින්
ශිලා ටැම්-වළ-මල් පාර අස
විහඟ නෙතු අතරින්
දකිමි තැන තැන රතු අකුරු
ඔබෙ තුරුණු විරු දරුවන් 

හරිත තුරුලිය අතු අගිස්සෙහි
රැඳෙන පිනි වතුරින්
මවුනි සරසවි ගලන සිහිලස 
දැනේ මට නොමඳින්
කලා සිප් දරනා ළයාදර 
දෝත දිගු කරමින්
මා තබාගනු මැනවි සෙනෙහෙන්
දිනෙක ඔය තුරුළින්



ආයේ මේක කියවද්දි ජීවිතේ කොච්චර වෙනස් වෙලාද කියලා වැහිදැරියට හිතුණා. පේරාදෙණියට යන්න ඕනම කියලා හිතන් හිටියා වුණත් උසස් පෙළ අවසන් වෙලා යම් කාලයක් ගත වෙද්දි වැහිදැරියගෙ සරසවි අපේක්ෂාවන් - හොඳම විශ්වවිද්‍යාලය ළඟම විශ්වවිද්‍යාලයයි කියන තැනට විතැන් වෙලා තිබුණා. දළදා මාළිගාව - වැවරවුම - පේරාදෙණිය තානායම - ගල් බංගලාව - උද්භිද උද්‍යානය ආදිය වටා එක්රැස් ව තිබුණ සිහිනත් නිතිපතා දුර යන්න වීම, ගෙදරින් ඈත් වෙන්න වීම කියන රියැලිටිය ළඟ ඉතා වේගයෙන් ඈත්ව යමින් තිබුණා. ඒ නිසා විශ්වවිද්‍යාල අයදුම්පත් පුරවද්දි වැසිදැරිය පළවෙනි තෝරාගැනීම විදියට සඳහන් කළේ ඉපදිච්ච දවසෙ ඉඳන් දණගගා ගියපු - බැචස් ගණනාවක අය්යලා අක්කලා එක්ක උස් මහත් වුණ සරසවිය වුණ ජපුර. කොහෙත්ම සිලෙක්ට් වෙයි කියලා නොහිතෙන - නැව් නෙමේ බෝට්ටුවක්වත් නොඑන හරියකින් හයවෙනියට හත්වෙනියට තමයි පේරාදෙණිය සඳහන් කළේ.

ඒත් විසාකාවෙ හොඳම යාලුවන් අට දෙනාගෙන් වැඩිපුරම පේරාදෙණියට යන්න ආසාවෙන් හිටිය මනුස්සයා - වැහිදැරිය වගේ දිව දෙකේ මනුස්සයෙක් නොවී - ඇත්තටම පේරාදෙණියට ගියා. නීති පීඨෙට- කැළණියට-කොළඹට-ජපුරට විසි වුණ අනිත් හත් දෙනා එයාව බලන්න පේරාදෙණි එනවා කිය කියා නිතර කිය කියා හිටියත් ඒ ට්‍රිප් එක අන්තිමට ගියේ අපි අට දෙනා අවසන් වසර සිසුවියන් වුණාටත් පස්සෙයි. අක්බාර් පාලම උඩ කුඩ තියාගෙනත් වැස්සට තෙමිලා - ගල්කණු මල් ගස් අස්සෙ ෆොටෝෂූට්ස් කරලා - කිලෝමීටර්ස් ගාණක් කැම්පස් එක ඇතුළෙ කෑ ගගහා පයින් ඇවිදගෙන ගිහිල්ලා හවස් වෙද්දි උණ හැදිලා කටඅඬත් අතුරුදන් වුණාට පස්සෙ පේරේ නොආ තීරණේ හොඳයි කියලා වැහිදැරියට යම් දුරකට හිතෙන්න පටන් අරන් තිබුණා. ඇතැම් විට ඒ සෞන්දර්යයත් ගම්භීර ගතියත් සෞම්‍ය හුදෙකලාවත් දිනපතා විඳින්න බර වැඩි වගේ හැඟීමකින් වෙන්නත් පුළුවන්!

කොහොම හරි ඊයෙ පෙරේදා වැහිදැරිය සම්මුඛ පරීක්ෂණයකට පේරාදෙණිය සරසවියට ගියා. ඒ ගමන මීට අවුරුදු කීපයකට කලින් යෙදුණා නම් ඒ මොහොතේ ලෝකෙ සතුටින්ම සහ බලාපොරොත්තු සහගතවම ඉන්න මනුස්සයා වැහිදැරිවි වෙන්න හොඳටම ඉඩ තිබුණා. ඒත් අන්ධකාර කාලයක අග මුණ ගැහුණ අනවරත ආලෝකයක් ප්‍රදායනය කරන තාරකා එළියක් වගේ ඇදුරුතුමියක්, භාවනාමය තෘප්තියකින් උගන්වන්න පුළුවන් විෂය නිර්දේශයක් සහ සෙන් උද්‍යානයක සන්සුන් බව සහ උද්යෝගය එකට කැටි වුණ බොන්සායි තුරු වාගෙ සිසුන් කණ්ඩායමක් මුණ ගැහුණාට පස්සෙ ඒ තීරණය - ගැනීමට ඉතාම අපහසු තීරණයක් බවට පත්වෙලා තිබුණා. සමීපතමයන්ගෙන් දුරස්ව යාම හා සමානම අසීරුවක් පෙර කී අත්හැරීම ගැන නිකමට හිතන කොට පවා වැහිදැරියට දැනුණා..

ඉතින් ඒ නිසාම වෙන්න ඇති, පේරාදෙණියෙ ලස්සන මේ වතාවේ නම් වැහිදැරියගේ ඇස් දෙකට අල්ලාගන්න අසීරු වුණා. වැව රවුමෙ ඇවිදන් යද්දි - දළදා මාළිගාව ඇතුළෙදි නම් ‍දෙනෝදාහක් මැද වුණත් දැනෙන සන්සුන් නිශ්චලතාව දශම ගණනකින්වත් වෙනස් වෙලා තිබුණෙ නැතත් මල් පාර - වළ - පොළොන්නරුව - වූස් ගෙම්බා අවන්හල් වගේ- වැහිදැරිය වෙනදාට කැම්පස් එකේ ඇවිදින්න කැමතිම තැන්වලවත් ඇවිදින්න වුවමනාවක් මේ පාර දැනුණෙ නෑ.

සමහර තැන් ලස්සනටම දැනෙන්නේ ඒ තැන්වලට අපිට අයිතියක් - හිමිවීමක් - අඩුම තරමේ හිමිවෙයි කියන බලාපොරොත්තුවවත් නැති වුණාම වෙන්න ඇති - වැවරවුම පහු කරගෙන ඇවිත් කොළඹ පැත්තට වාහනේ හැරවෙද්දි, ඉයර් ප්ලග්ස් අස්සෙන් හන්තානේ කඳු මුදුන සිසාරා සින්දුව අහගෙන හිටපු වැහිදැරියට හිතුණා..! 

Friday, March 21, 2025

127. ගුරු දියවර නවකතාව - 41වන කොටස - සමන් චන්ද්‍ර රණසිංහ

                                   


                             
                                   සවිනෝද අධ්‍යයන චාරිකා


“ඕවිල්ලේ පෙම් සඳැල්ලේ රන් තොටිල්ලේ ගීතයයි

නාදල්ලේ මල් පියල්ලේ රන් කැදැල්ලේ හීනයයි


ආදර රහසක් සඟවාලා මීවද ගුමු ගුමු හඬ දීලා

ඒ හඬ හද සවනත ගාලා මා හද බමරෝ මත් වීලා


සංසාරේ මං සොයාගෙන ආවදෝ සොයලා ඔයා

පීදෙන රන් පෙති සිප ගන්නම්  ආදරයෙන් බැඳිලා ඉන්නම් 


සීතල පවනට මුව දෙන්නම්  මා හද සිතුවිලි පවසන්නම්

ගුම් ගුම් ගුම් හඬද්දී එන්නෙමි සසරේ සරා”


සරසවි බිමෙන් අළුයම හතරට පිටත් වූ සවිනෝදක අධ්‍යයන චාරිකාවේ යන අතර තුරුණු සිසු මාණවකයකු සහ තුරුණු සිසු මාණවිකාවකගේ හඬින් ඇසුණු ගීතයට සියලු යාත්‍රිකයෝ සහෘදය රසිකයන් බවට පත් වූහ. කුරුණෑගල, අනුරාධපුර, පොළොන්නරු ඓතිහාසික ස්ථාන අධ්‍යයනය කිරීම උදෙසා සංවිධානය කැරුණු මෙම චාරිකාවට සම්බන්ධ වූයේ තෙවැනි වසර කලා ශිල්ප හදාරන ශිෂ්‍ය කණ්ඩායම යි. රිය පසුපස කොටස සංගීතමය උදාසනක් බවට පත් වද්දී ගඟුල් මුලින් ම ඇසුණු ගීතය සිය ආචාර්යවරයා සමග වන සංකථනයක් උදෙසා ප්‍රස්තුතය කොට ගත්තේ ඉදිරිපස අසුන්වල හිඳහුන් ශිෂ්‍ය මාණවක මාණවිකාවනට යථෝක්ත සංකථනයෙහි ලා ශ්‍රාවකයන් මෙන් ම සංකථකයන් බවට පත් කොට ගනිමිනි. 

“සර්, මන් දැක්කා සර්රුත් බොහොම කැමැත්තකින් ඕවිල්ලේ පෙම් සඳැල්ලේ ගීතය රස විඳිනවා. මේ ගීතයෙ මුල් ගායතයා ෆීලික්ස් ඇන්ටන් බව අපි ගොඩක් දෙනා දන්නවා. ඒත් මුල් ගායිකාව කවුද කියන්න අපට අදහසක් නෑ. සර්ට පුළුවන් ද ඒ ගැන අදහසක් දෙන්න.”

“ගඟුල්, ඔය ගීතයත් එක්ක මගෙ හිත බොහොම ඈත අතීතෙකට යනවා. එතකොට මන් දහයෙ පන්තියෙ ශිෂ්‍යයෙක්. අපේ අධ්‍යයන චාරිකාවක දි ඔය සින්දුව හරිම ලස්සනට කිව්වා විද්‍යාව උගන්නන සුජාතා ටීචරුයි ගණිතය උගන්නන නිහාල් සර්රුයි දෙන්නා. අදටත් ඔය ගීතය ඇහෙන කොට මට අපේ ආදරණීය ගුරුවරුන්ගේ හඬත් ඒ එක්කම ඇහෙනවා වගේ දැනෙනවා.”

“සර්, අපේ ගඟුල් සර් ඇහැව්වා වගේ අපිත් ගායකයා දැන ගත්තට ගායිකාව කවුද කියලා දන්නෙ නැහැ. කවුද සර් ඒ ගායිකාව.”

“මේ ගායිකාවගෙ නම චන්ද්‍රාණි මානෙල් කල්දේරා. මේ මෑතක තිබිච්ච කලා උළෙලක දි එතුමිය ඒ වන විට වියපත් වෙලා හිටියත් මේ ගීතය බොහොම ලස්සනට ගායනා කළා. මටත් තිබුණා මගෙ අතින් එතුමියට සම්මානයක් දෙන්න.” 

“සර් මේ ගීතයෙ වචනත් හරි ලස්සනයිනෙ. කවුද සර් මේක ලියලා තියෙන්නෙ.”

ඒ ප්‍රශ්නය ඉදිරිපත් වූයේ ප්‍රසාදී ශිෂ්‍ය මාණවිකාව වෙතිනි.

“ප්‍රසාදි, ඕක ලිව්වෙ රත්නාලංකා අබේවික්‍රම කියන, ඒ කාලෙ සන්නිවේදිකාවක් විදිහට ප්‍රසිද්ධ වෙලා හිටපු ගුවන් විදුලි සංස්ථාවේ වැඩ කරපු නෝනා කෙනෙක්. එයා ගොඩක් සින්දු ලිව්වෙ නැහැ. හැබැයි ඒ ලියපු හැම එකක් ම වගේ ජනප්‍රිය උනා. ලක්ෂ්මන් රුද්‍රිගු - රුපා ඉන්දුමතී දෙන්නා ගායනා කරන ‘උඩට උඩුවියන් පාවඩ’ ගීතය ලිව්වෙත් එයා.

“අනේ සර් අපේ අම්මා ඔය සින්දුව කියනවනෙ ගෙදෙද්දි.”

“නෙතුලිලගෙ අම්මා ඒක කියන එක පුදුම වෙන්න දෙයක් නෙමෙයි. මොකද මේක ඒ කාලෙ තරුණ පරම්පරාව අතර ගොඩක් ජනප්‍රිය වෙච්ච ගීතයක්. මට පුදුම ඔයගොල්ලන්ගෙ පරම්පරාවත් මේවා කියන එක. එහෙම බැලුවහම අපට මේ ගීතය ඇතුළත් කරන්න පුළුවන් වෙන්නෙ අකාලික ගීත අතරට.”

“හැබැයි සර් ඒකමත් නෙමේ ඒකට හේතුව. අපේ ගඟුල් සර් තමන්ගෙ දේශනවලදි ඔය වගෙ ගීතයක් හරි දැනෙන කවියක් දෙකක් ගැන හරි අපිත් එක්ක කතා කරනවා.”

“හෝ හෝ ඒකයි එහෙනම් මේකට හේතුව. හැබැයි ළමයිනෙ, ගඟුල් සර්ට ඇයි මේ ජාතියෙ ගීතවලට ඔය තරන් කැමැත්තක් එන්නෙ කියලත් හේතුවක් තියෙන්ඩ ඕනෙනෙ.”

“හරියට ම හරි සර්. මටත් ඕකම හිතුණනෙ. මාත් කල්පනා කළේ අපිවත් මහ ආදරේකින් පුරවන මේ වගෙ ගීත කවි අපට දෙන කොට මොකක් හරි විශේෂ හේතුවක් අපේ ගඟුල් සර්ට තියෙන්න ඕනෙමයි කියලා. අනේ සර් කියන්ඩකො අපට ඒක.”

“නෑ නෑ රිද්ම, ගඟුල් සර් කියන්ඩ අවශ්‍ය නැහැ. ඔයගොල්ලො පර්යේෂණ - ගවේෂණ – සමීක්ෂණ - නිරීක්ෂණ කරන විශ්වවිද්‍යාල ශිෂ්‍යයොනෙ. සමහර විට ඔයගොල්ලො දක්ෂ නම් ඔයගොල්ලන්ට මේ ගමනෙන් ම ඒ හේතුව හොයාගෙන නිගමනයකටත්  එන්න පුළුවන් වේවි.”

සිය ඇදුරු සහන් ගුරුවරයා තමා දෙස බලා සිනාසෙමින් එසේ කියද්දී ගඟුල් කෙළේ කිසිවක් නොපවසා සිනහමුසු මුහුණින් නිහඬ ව බලා හිඳීම ය. අනතුරුව මොහොතකින් ඒ නිහඬතාව බිඳ කතා කෙළේ ද ගඟුල් ය.

“සර් අපේ ළමයින්ට තවම කිව්වෙ නැහැනෙ මේ ගීතෙ සංගිතඥයා කවුද කියලා.”

“මේකෙ තනුව වගෙම සංගීත නිර්මාණය කළේ වික්ටර් දළුගම. මේ මෑතදි අපට අහිමි වෙච්ච අමිතා දළුගම ගායිකාව, ඒ. එල්. බී. කන්දෙපොල කියන ගායකයත් එක්ක කියන, ඒ කාලෙ ගොඩක් ජනප්‍රිය වෙච්ච ආදර චාරිකා ගීතය සංගීතවත් කළෙත් එතුමාම තමයි.” 

මේ මොහොතේ එකී සංකථන මණ්ඩපයට විස්මය ද ගෙන දෙමින් බස්රිය පුරා පැතිර යන්නට වූයේ ඒ ආදර චාරිකා ගීතය යි.

“ආදර චාරිකා ජීවන චාරිකා - සිතිවිලි අත්වැල් බැඳ යන  ආදර චාරිකා”

ඒ ගීතය නිමාවත් සමග උදාහාරය සඳහා වන නැවතුම ද සමීප වෙමින් තිබිණ. මේ මොහොතේ සහන් ආචාර්යවරයා කතා කෙළේ ය. 

“නිශාන්ත, අයිනකට කරලා පොඩ්ඩක් වාහනේ නවත්තන්ඩකො. ගඟුල්, අපි චාරිකාවෙ අද දවසෙ සැලැස්ම ගැන කතා කරල ම අපේ උදේ කෑමට යමු.”

“සර් එහෙනං පැහැදිලි කරනව ද අපේ සැලැස්ම.”

“ගඟුල්, ගෝලයොත් එක්ක එකතු වෙලා මේ ගමන සංවිධානය කළෙත් ඔයා. නවතින තැන්, කෑම ගන්න තැන්, ඇවිදින තැන් සැලසුම් කළෙත් ඔයා. ඒක නිසා අපේ වැඩ සටහන පැහැදිලි කරන්න සුදුස්සත් ඔයා.“

”මහාචාර්ය සහන් වීරසිංහ ආචාර්යතුමන්ගේ විශේෂ ආරාධනය පරිදි මේ කලාශිල්ප අධ්‍යයන චාරිකාව සංවිධානය කරන්නට යෙදුණු ආරාධිත කථිකාචාර්ය ගඟුල් සමරනායක තරුණ ආචාර්යතුමන් විසින් දවසේ වැඩ සටහන මේ මොහොතේ කලාත්මක ව පැහැදිලි කරන්නට යෙදෙනවා ඇත.“ 

ගමනට සම්බන්ධ වූ ආචාර්ය ප්‍රජාව ශිෂ්‍ය ප්‍රජාව මතු නොව රථාචාර්ය නිශාන්ත සහ රථ සහායක චමල් ද සිනහ ගස්වමින් එසේ පැවසුවේ එම ශිෂ්‍ය කණ්ඩායමේ කවටයා ලෙස නම් දරා සිටි මුළු සරසවියේ ම විදූෂක නමින් ප්‍රචලිත ව සිටි ඉසුරු ජානක ශිෂ්‍යයා ය.

“අපි රාත්‍රී දෙකක් ඇතුළත් වෙන විදිහටත් තුන්වෙනි දවසෙ රෑ ආපහු විශ්වවිද්‍යාලෙටත් එන විදිහටයි මේ මුළු චාරිකාව සංවිධානය කරලා තියෙන්නෙ. අපි පහුගිය සතියෙත් මේ ගමන කෙරෙන විදිහ ගැන කතා කළා. දැන් මන් තවදුරටත් පොඩි පැහැදිලි කිරීමක් කරන්නම්, සහන් සර් කියපු විදිහට. මන් ඉස්සෙල්ලම විශේෂයෙන් ස්තුතිවන්ත වෙනවා මෙතන ඉන්න සියලු ම දෙනාගෙ ආචාර්යවරයා වන විශ්‍රාමික මහාචාර්ය වෝල්ටර් මාරසිංහ ඇදුරුතුමා අපේ විශේෂ ආරාධනය පරිදි මේ ගමනට එක්වීම ගැන. සහන් සර්, සිතාරි මැඩම්, අපි ශිෂ්‍යයන්ව ඉන්න කාලෙත් බොහොම කැමැත්තෙන් අපිත් එක්ක මේ වගෙ ගමන්වලට එතුමා එක් උනා. ඒ වගෙම තමන්ගේ තවම අවුරුදු දෙකක්වත් නැති පුංචි පුතා රැකබලාගැනීම මහත්තයට පවරලා ශිෂ්‍ය ඔබ වෙනුවෙන් මේ ගමනට එක් වෙච්ච ඔයගොල්ලන්ගෙ සිතාරි මැඩම්ටත් විශේෂයෙන් ස්තුතිවන්ත වෙන්න ඕනෙ. මෙහෙම ගමනක දි ශිෂ්‍ය ඔබ ලබන සතුට වගෙම දැනුම කොපමණක් ද කියන එක ගැන අපට අද්දැකීම් තියෙනවා. ඒ අපටත් ඔබට වාගෙම බොහොම ආදරයකින් හැඟීමකින් සිහිපත් කරන්න පුළුවන් ශිෂ්‍ය ජීවිතයක් තියෙන නිසා.  

දැන් මම අපේ වැඩ සටහන පැහැදිලි කරන්නම්. අපේ චාරිකාවෙ පළවෙනි දවස වන අද අපි පළමුවෙන් පොඩි විවේකෙකට නවතින තැන වගෙම අපිට උදේ ආහාරය දෙන තැන වෙන්නෙ කුරුණෑගල නාගොල්ලාගම මධ්‍ය මහා විද්‍යාලය.”

ගඟුල් මෙසේ පවසද්දී තරුණ ශිෂ්‍ය ප්‍රජාව වෙතින් සිය සතුට පළ කිරීම සඳහා විසල් අත්පොළසන් හඬක් නැඟිණ. ඒ ඔවුන් සිය ආචාර්යවරයාගේ ස්ථිර සේවා ස්ථානය එතැන බව දැන සිටි බැවිනි. සිනහමුසු මුහුණින් ශිෂ්‍ය ප්‍රතිචාර පිළිගත් ගඟුල් යළිත් කතා කෙළේ ය.

“මේක දරුවනේ අපේ විශ්වවිද්‍යාලයත් මේ ගමේ තියෙන අපි දැන් යන ඉස්කෝලෙත් අතර සුහදතාව ඇති කරන ගමනක්. මන් මේකෙ උගන්නනවා වගෙම මේ වෙනකොට මේ පාසලේ විදුහල්පතිතුමිය විදිහට කටයුතු කරන්නෙත් ජපුරෙ ආදි ශිෂ්‍යාවක්. ඒ සුමනා හේරත් මැඩම්. අපිට අද උදේ සංග්‍රහය ඒ ලොකු මැඩම් ඇතුළු ආචාර්ය මණ්ඩලෙන්. මටත් පෞද්ගලිකව ලොකු සතුටක් දැනෙන තවත් විශේෂ කාරණාවක් දෙකක් තියෙනවා. ඒ තමයි මගෙ ජපුර ශිෂ්‍යයන් සහ නාගොල්ලාගම ශිෂ්‍යයන් අද එක තැනකදි එකට හමු වෙන එක. ඒ වගෙම මගෙ ගුරුවරුන් වගෙම අපි ඉගෙන ගත්ත කාලෙ අපේ ජ්‍යෙෂ්ඨ ශිෂ්‍ය සහෝදරියක් වෙච්ච සිතාරි මිස් මගේ සමකාලීන මිතුරිය මන් උගන්නන ඉස්කෝලෙට එන එක. මේ ගමනෙදි අපට කුරුණෑගල ඓතිහාසික තැන් ගැන කරුණු කියලා දෙන්න මන් මගේම ගුරුවරයෙක් විදිහට සලකන නාගොල්ලාගම ඉස්කෝලෙ තෙන්නකෝන් සර් අපට එකතු වෙනවා.

අපි හවස් වෙන තුරු රැඳෙන්නෙ කුරුණෑගල. ඊට පස්සෙ අපි අද අපේ රෑ නවාතැනට යනවා. එතන අපට ආගන්තුක තැනක් නෙමෙයි. ඒ තමයි අනුරාධපුරේ විජයපුර ආරණ්‍ය සේනාසනය. ඒ තමයි අපේ විශ්වවිද්‍යාලෙ භාෂා සෞන්දර්ය අධ්‍යයනාංශෙ උගන්නන ශ්‍රාවස්තිපුර ශාන්තසිරි හාමුදුරුවන්ගෙ පන්සල. අක්කර 25 ක ලස්සන නිස්කලංක තැනක් ඒ. අපට අවශ්‍ය කරන ප්‍රත්‍ය පහසුකම් ඔක්කොම තමන්ගෙ ගිහි මිත්‍රයොත් එක්ක එකතු වෙලා සපයන්නෙ අපේ ශාන්ත හාමුදුරුවො.”

“සර් මට පොඩි ප්‍රශ්නයක් අහන්න පුළුවන් ද?”

මේ අවස්ථාවේ ඒ ප්‍රශ්නකරුගේ භූමිකාවට අවතීර්ණ වූයේ ඉසුරු ජානක ශිෂ්‍යයා ය.

“ඔව් ඉසුරු කතා කරන්න.”

“සර් අපිට එක දෙයක් මග ඇරුණා නේද?”

“මොකක් ද ඉසුරු ඒ.”

“ඇයි සර් අපිට දවල් කෑම ලැබෙනව ද, එහෙම ලැබෙනවනං ඒ කොහෙන් ද කියන එක කියවුණේ නැහැනෙ.”

“බලන්ඩ සර් මේ ඉසුරුට කොහේ ගියත් කන බණේනෙ.”

“මේ චමා, ඔයාට ඒක වැදගත් නැති උනත් අපිට බොහොම වැදගත් ඒක. මන් හිතනවා අපේ සර්ලා මිස්ලා ඒක අමතක කරලා නැතුව ඇති කියලා.”  

“අප්පා වස වැරැද්දක්නෙ උනේ මට. හරි මන් ඒකට සමාව ඉල්ලලා වැරැද්ද නිවැරදි කිරීම ඔයාලගෙ සිතාරි මැඩම්ට පවරන්නම්.”

“ඇයි සර්, සර් ඒක සිතාරි මැඩම්ට පවරන්න ඕනෙ කියන්නෙ.”

“සිතාරි මැඩම්ට පවරන්නෙද? ඒ අපිට දවල් කෑම ලැබෙන්නෙ සිතාරි මැඩම්ගෙන් නිසා. ඒකට දවල්ට අපි යන්නෙ ඒ මැඩම්ලගෙ මහගෙදරට නිසා.”

අපේ සිතාරි මැඩම්ට ජයවේවා යන ප්‍රකාශයත් සමග ශිෂ්‍ය ප්‍රජාව වෙතින් ඊට පළවූයේ සුවිසල් අත්පොළොසනකි. අනතුරුව ඇසුණේ ඉසුරු ජානක හෙවත් විදූෂක නාමධාරී ශිෂ්‍යයාගේ කටහඬ යි.

“මේ  අවස්ථාවේදී ඒ කීර්තිමත්, උගත්, ගුණවත්, නැණවත්, බලවත්, ධනවත් තරුණ ආචාර්යතුමියට මෙතැන විජෘම්භමාන සියලු ශිෂ්‍ය මාණවක මාණවිකාවන්ගේ ගෞරවය සහ ප්‍රසාදය පළ කරන්නට යෙදෙනවා ඇත. එසේ ම අපගේ සෑම අධ්‍යයන චාරිකාවක් ම කුරුණෑගල හරහා ම යාමට යොදා ගැනීම අවධාරණය කෙරෙන අතර ඒ සෑම ගමනකදී ම මේ ශිෂ්‍ය ප්‍රජාව දිවා ආහාරය සඳහා සිතාරී ඇදුරුතුමියගේ මහගෙදර හෙවත් මහ නිවහන බලා ගමන් කරනවා ඇත.”

සිතාරී ආචාර්යවරිය ඇතුළු ගුරු මඩුල්ල සිනහමුසු ව බලා සිටිද්දී ශිෂ්‍ය ප්‍රජාව එය අනුමත කෙළේ තවත් වේගවත් අත්පොළොසන් නාදයක් ලබා දෙමිනි. අනතුරුව යළිත් ගඟුල් සිය හඬ අවදි කෙළේ ය.

“අපි මේ ඓතිහාසික ඇතුගල්පුරයට අදාළ අධ්‍යයන කටයුතු නිමා කළාට පස්සේ, අර කලින් කිව්ව අනුරාධපුරේ විජයපුර නවාතැනට යනවා. එතනදි නාගෙන කරගෙන අපට ලැබෙන ආහාරයක් භුක්ති විඳලා, අපේ ශාන්ත හාමුදුරුවොයි ඒ විහාරස්ථානෙම වැඩ ඉන්න නන්දරතන හාමුදුරුවොයි එක්ක ශ්‍රී මහා බෝධීන් වහන්සෙ, රත්නමාලී චෛත්‍යය, ථූපාරාමය ඇතුළු පුදබිම් වන්දනා කරන්න යනවා. බෝධීන් වහන්සේගෙ හෙවණ යටදි ශාන්ත හාමුදුරුවො පොඩි කතාවක් කරාවි. ඒ වගෙම රුවන්මැලි සෑ රද පාමුලදි අපේ නන්දරතන හාමුදුරුවො අපි ඔක්කොටම සෙත් පතලා ආශිර්වාද පූජාවක් කරනවා.”

“සර් එතකොට අපේ ඊළඟ දවස කොහොම ද සැලසුම් කරලා තියෙන්නෙ.”

“ඔව් ප්‍රසාදි, ඊළඟට මන් ඒ ගැන තමයි කියන්නෙ. අපි උදෙන් මෙහෙන් පිටත් වෙලා හවස් වෙන තුරු අපේ වෝල්ටර් සර්ගෙ මාර්ගෝපදේශකත්වය යටතෙ අනුරාධපුර විහාරාරම පිළිබඳ අධ්‍යයන කටයුතු කරනවා. ඒ කියන්නෙ මේ විෂය පිළිබඳ දැනට ලෝකයෙ ඉන්න විශිෂ්ටතම බුද්ධිමතා සමග ඔබ මේ අධ්‍යයනය කරනවා කියන එකයි.”

“සර් ඔය වැඩ කරලා දවල් වෙන කොට අපිට මොකද වෙන්නෙ.”  

“ඔය ගොල්ලන්ගෙ මේ විදූෂක මිත්‍රයා වක්‍රෝක්තියෙන් අහන මේ ප්‍රශ්නෙට අපිට කියන්න තියෙන්නෙ අපට නරක දෙයක් නෙමෙයි හොඳ දෙයක් තමයි වෙන්නෙ කියලා. ඉසුරු හදවතින් ම අපේක්ෂා කරන ඒ ප්‍රශ්නෙට උත්තර දෙන්නෙ සහන් සර්ගෙ සමකාලීන මිතුරු මිතුරියො කීපදෙනෙක්. ඒ අය තමයි අපට දවල් කෑම දෙන්නෙ. දැන් ඒකට අමුතුවෙන් අප්පුඩි ගහන්න අවශ්‍ය නැහැ ඔයගොල්ලො. කලින් ගහපු අප්පුඩි මේකටත් අදාළ කර ගනිමු.”

“එතකොට සර් අපි දෙවෙනි දවසෙ රෑ වෙන්න ද පොළොන්නරුවට යන්නෙ?” 

“ඔව් ලවැසි, අපි එහෙම තමයි සැලසුම් කරලා තියෙන්නෙ. මන් එහෙ නවාතැන් ගැන කිව්වොත් අපට ඒ ඔක්කොම පහසුකම් දෙන්නෙ අපේ සහන් සර්ගෙ අය්යගෙ ගෝලයො. දැන් විදුහල්පතිවරයෙක් විදිහට කටයුතු කරන කල්‍යාණවංශ සර්ගෙ තැනක තමයි අපි නවතින්නෙ. සර්ගෙ අය්යා, ඒ කිව්වෙ මන් ඔයාලත් එක්ක ගොඩක් තොරතුරු කතා කරලා තියෙන සමන් සිත්තරා පළුගස්දමන ඉස්කෝලෙ උගන්නන කාලෙ ඉගෙන ගත්ත ආදි ශිෂ්‍ය ශිෂ්‍යාවො කීප දෙනෙක් එකතු වෙලා තමයි අනික් සංග්‍රහ කටයුතු කරන්නෙ. අපි අනික් විස්තර පස්සෙ කතා කරමු. දැන් අපි මේ වෙන කොට අපි එනකන් බලාගෙන ඉන්න නාගොල්ලාගම ඉස්කෝලෙට යන්න පිටත් වෙමු.”

රියැදුරු නිශාන්ත රිය පණගැන්වූයේ එයිනික්බිති ව ය. කෙටි වෙලාවකින් ඔවුහු ඒ පාසල් බිමට ඇතුළු වූහ. ඔවුන් පිළිගැන්ම සඳහා ඉදිරියට පැමිණි අය අතර විදුහල්පතිතුමිය ද මේ වන විට එවිදුහලෙහි නියෝජ්‍ය විදුහල්පතිවරයා වශයෙන් සේවය කරන රේණු ආචාර්යවරිය ද අතුල ආචාර්යවරයා ද පාසලේ ප්‍රධාන ශිෂ්‍ය නායකයා ද ප්‍රධාන ශිෂ්‍ය නායිකාව ද වූහ.

ගඟුල් දුටු වහා අතුල කෙළේ ඉදිරියට පැමිණ ඔහු තරයේ වැළඳ ගැන්ම ය.

මල්ලි, උඹ එහෙනං පිරිවර සේනාවත් එක්ක අපිව බලන්න ආවා. අපේ මිහිදිනී හිටියනං කියයි බල සේනානායක සපු කුමරු එන කියලා.“

ඇයි අතුල අය්යෙ අද මිහිදිනී ආවෙ නැද්ද?

මිහිදිනී අද එන්නෙ නැතුව ඉන්න. මන් අදහස් කළේ එයා මේ වෙලාවෙ මෙතන නැති එක විතරයි. අන්න මේ වෙලාවෙ එයා බොහොම උනන්දුවෙන් පොල් සම්බෝලයක් හදනවා ළමයිත් එක්ක.

උඹ බය උනාද මල්ලි එයා අද නැහැ කියලා. ඉන්නවා ඉන්නවා. අරින්න ද ස්ටෝරිය උඹේ මේ කොල්ලො කෙල්ලො ටික ඉස්සරහම.

රේණු ගඟුල්ට පමණක් ඇසෙන සේ සෙමින් ය එවදන් පැවසුවේ.

”අනේ රේණු අක්කෙ පිස්සු නං කෙළින්න එපා. මට විශ්වවිද්‍යාලෙට ගියාට පස්සෙත් මුන්ගෙන් විසුමක් වෙන්නැහැ.”

අනතුරුව සිදු වූයේ සරසවිය සහ පාසල සහෘදය භාවයෙන් එකිනෙකාට හඳුන්වා දෙන සුයාමය යි. ඒ සුයාමයේ දී ම ය, මිහිදිනී - ලලිතා යන ගුරු මාණවිකාවන් දෙදෙන සිය ශිෂ්‍ය ශිෂ්‍යාවන් කිහිප දෙනෙකු සමග එතැනට පැමිණියේ. ඔවුන් හඳුන්වා දෙන ලද්දේ විදුහල්පතිතුමිය විසිනි.

“මේ තමයි අපේ ලලිතා මිස්. උසස් පෙළ සිංහල උගන්නන්නෙ. මේ මිහිදිනී, මේ මිස් අපිට ඉන්න තරුණම ආචාර්යවරිය. එයා උගන්නන්නෙ ඉංග්‍රීසි. මේ ඉන්නෙ 12 ඒ බී දෙකේ අපේ දරුවන්ගෙන් කොටසක්. තව කොටසක් ඇතුළෙ සංග්‍රහ කටයුතු සූදානම් කරනවා. ඒ තමයි අපේ අනාගත සරසවි ශිෂ්‍ය ප්‍රජාව.”

“ඒ වගෙම අපේ මැඩම් කියපු දෙයට තව ටිකක් එකතු කරනවනං මේ ලලිතා මිස් තමයි ගඟුල්ගෙන් පස්සෙ සිංහල විෂය යාත්‍රාවෙ හබල අතට ගත්තෙ. මේ මිහිදිනී මිස් තමයි කවද හරි දවසක ගංගොඩවිලයි නාගොල්ලාගමයි එකට යාකරන පාලම වෙන්නෙ.”

“මොකෝ මිහිදිනී මාව කොනිත්තන්නෙ. දැන් ඉස්සර වගේ මාත් එක්ක සෙල්ලම් බැහැ. දැන් මන් තමයි මේ ඉස්කෝලෙ ගරු නියෝජ්‍ය විදුහල්පතිතුමිය. නැද්ද මැඩම්.” 

රේණු එවදන් පැවසුවේ සුමනා හේරත් විදුහල්පතිතුමිය ද සිනහ ගන්වමිනි.

“එහෙනං මන් අපේ මැඩම්ගෙන් නෙමෙයි, ගරු නියෝජ්‍ය විදුහල්පතිතුමියගෙන් අහන්නෙ අපි අපේ මේ සර්ල මිස්ලයි දරුවොයි අනික් අයවයි පරක්කු නොකර කෑමට එක්ක යමු ද කියලා. මොකද මේ ගොල්ලන්ට කාලය ඉතාම වැදගත් නිසා.”

“විශේෂයෙන් අධ්‍යයන චාරිකාවකදි කාලයෙ තියෙන වටිනාකම තේරුම් ගන්න තරම් මේ තරුණ ගුරුවරියට සිහි කල්පනාව තිබීම ගැන මන් ගොඩක් සතුටු වෙනවා. ඒ වගෙම මේ වෙලාවෙ ගරු විදුහල්පතිතුමියගෙන් මට ලැබී තිබෙන බලතල ප්‍රකාර ව මන් යුෂ්මතියට නියෝග කරනවා මේ ලලිතා ආචාර්යවරියගෙත් මේ ශිෂ්‍ය කණ්ඩායමෙත් සහයෝගය ඇතුව වහාම සංග්‍රහ කටයුතු ආරම්භ කරන හැටියට.” 

“ඔයගොල්ලන්ගෙ වයිස් ප්‍රින්සිපල් මැඩම් විහිලුවලට ප්‍රිය කරන කෙනෙක් නේද?”

මේ වචන පැවසුවේ ඒ වන විට මිතුරන් බවට පත් ව අත් අල්ලා ගෙන සිටි සරසවි සිසුවියක විසින් නාගොල්ලාගම සිසුවියකට යි.

අනතුරුව සියලු ම දෙනා ගමන් කෙළේ උදා සංග්‍රහය සූදානම් කොට තිබූ ශාලාව දෙස ට යි. ඒ යන අතරමගදී අතුල පැවසුවේ සුළු මොහොතකින් තවත් විශේෂ අමුත්තකුගේ ආගමනය සිදු වන බව ය.

“කවුද අතුල අය්යෙ, ඒ එන අපි නොදන්න විශේෂ අමුත්තා.”

“උඹලා දන්නව ද නොදන්නව ද කියන එක ඒ ආවහම බලාගන්න පුළුවන්. දැන් යමුකො අපි.”

ඒ වූ කලී ගුරු ශිෂ්‍ය දෙමවුපිය ත්‍රිත්වය ම එක් ව මහදාදරයකින් සකස් කරන ලද සංග්‍රහ මේසයකි. බත් ඉඳිආප්ප ද කෙසෙල් ද කබල්ලෑදළු මාළුව ඇතුළු එගම හැදෙන විවිධ එළවළු වර්ග කිහිපයකින් ඒ සමන්විත විය. පසු දවසක සිතාරී ආචාර්යවරිය පැවසුවේ එදින නාගොල්ලාගම දී විඳගැන්මට ලැබුණේ සංග්‍රහයක් නොව සංග්‍රහ රාජයකු බව යි.  

අතුල පැවසූ විශේෂ අමුත්තා පැමිණයේ මේ අතර ය. ඔහු පැමිණි වහා ඉදිරියට ගිය ගඟුල් ඔහුට වැඳ ආචාර කෙළේ ය. ඒ වූකලී ඔහුට කිසිසේත් ම ආගන්තුකයකු නොවූ හිටපු විදුහල්පති, වත්මන මහව කොට්ඨාස අධ්‍යාපන අධ්‍යක්ෂවරයා ය.

“කොහොමද අපේ තරුණ කථිකාචාර්යතුමා. මාත් ආවා අද ඔයාගෙ ආචාර්ය කණ්ඩායමයි දරුවොයි බලලා යන්න. යමු අපි මාරසිංහ සර්ලා ඉන්න තැනට.”

ගඟුල්ගේ හඳුන්වා දීමෙන් පසු අධ්‍යාපන අධ්‍යක්ෂවරයා කතා කෙළේ ය. 

“සර්ලා හමුවෙන්න ලැබීම මට ලොකු සතුටක්. මන් මාරසිංහ සර් ව පළවෙනි සැරේට දකින්න අද උනාට මන් සර්ගෙ පොත් කියවලා තියෙනවා. සහන් සර් නම් මට සැරයක් දෙකක් හම්බ වෙලා තියෙනවා. මේ තරුණ ආචාර්යතුමිය ගැනත් මට ගඟුල් කියලා තියෙනවා.”

“මමත් ඔබතුමා දකින්නෙ අද උනාට අපිට ඔබතුමා ගැන ගඟුල් විස්තර කියලා තියෙනවා. මේ ඉස්කෝලෙට ආපු පළවෙනි දවසෙ ඉඳල ම ඔබතුමාගෙන් ලැබිච්ච සහයෝගය ගැන ගඟුල් අදටත් කතා කරන්නෙ බොහොම හැඟීමකින්.”

“ඔන්න අපේ මාරසිංහ සර් සහයෝගය කියන වචනෙ පාවිච්චි කරපු නිසා ම මේ විශ්වවිද්‍යාලෙ ගුරු ශිෂ්‍ය දෙපිරිස ඉන්න තැනම ඉදිරි දවසක අපට අවශ්‍ය කරන සහයෝගයක් ගැන අහන්න හිතුණා.”

“අහන්ඩ සර් අපට, අපේ ගෝලයන්ට කරන්ඩ පුළුවන් දෙයක් නං අපට බොහොම සතුටින් ඒකට මැදිහත් වෙන්න පුළුවන්.”

සහන් සර්ලා ඇතුළු මේ පිරිසට තමයි ඒක හොඳටම කරන්න පුළුවන්. මන් සැලසුම් කරගෙන යනවා සර් අපේ උසස් පෙළ දරුවන් කේන්ද්‍ර කරගෙන අධ්‍යාපන සම්මන්ත්‍රණත් ගුරු ශිෂ්‍ය දෙමවුපිය කණ්ඩායම් වෙනුවෙන් සාහිත්‍ය සම්මන්ත්‍රණ කිහිපයකුත් කරන්න. පේරාදෙණියෙ මගෙ සමකාලීන මිත්‍රයන්ගෙ සහයත් මට මේ වැඩේදි ලැබෙනවා. සර්ලගෙ උදව් ලැබුණොත් ලොකු දෙයක්.”

“ඉතින් ඒක බොහොම හොඳ වැඩක්නෙ. ඔබතුමාට නිල වශයෙන් ම වගකීම් පැවරිලා තියෙන තමන්ගෙ කොට්ඨාසයෙන් වැඩේ පටන් ගන්න. එතකොට අනික් කොට්ඨාසවලටත් ඒක බෝවේවි. අපි අපේ සහෝදර විශ්වවිද්‍යාලවල සහයත් අරන් දෙන්නම් මේ වැඩේට.”

“බොහොම ස්තුතියි කියලා නෙමෙයි සර් මන් කියන්නෙ බොහොම පින් කියලයි.”

මේ අතර ඔවුන් අබිමුවට ආ විදුහල්පතිතුමිය සියලු ම දෙනා සංග්‍රහ ශාලාවට කැඳවා ගෙන ගියා ය. ඇය සරසවි ශිෂ්‍ය ප්‍රජාවට සංග්‍රහ කිරීමේ කටයුත්ත සිය පාසලේ උසස් පෙළ ශිෂ්‍ය ප්‍රජාවට පැවරුවේ සිනහමුසු මුහුණින් මෙසේ පවසමිනි.

“ඔන්න මේ අය්යලා අක්කලට සංග්‍රහ කරන එක ඔයගොල්ලන්ට බාර යි. ඒ ඉදිරි දවසක විශ්වවිද්‍යාලෙට ගියාම ඔයගොල්ලන්ට මුලින් ම හමු වෙන්නෙ මේ අය්යලා අක්කලා නිසා. ඒක නිසා දැන්ම තියා දෙගොල්ල අඳුනගෙන කියාගෙන ඉන්න එක වටිනවා.”  

ඒ වූකලී ගංගොඩවිල -පනාගොල්ලාගම ගුරු ශිෂ්‍ය පර්ෂද සහෘදය භාවයෙන් එකට එක් කළ සොඳුරු මොහොතක් විය. වෙන් ව යාමට පෙර විදුහල්පතිතුමිය මෙසේ ඉල්ලීමක් කළා ය.

“සර්ලා මිස්ලගෙන් කවුරු හරි මෙතනින් යන්න ඉස්සෙල්ලා අපේ උසස් පෙළ දරුවන්ට වචනයක් දෙකක් කතා කරලා යන්න. ඒක මේ නුදුරු අනාගතේදි අපිත් විශ්වවිද්‍යාලෙට යන්න ඕනෙයි කියන කාරණාව සඳහා ඒ   ගොල්ලන්ට උත්තේජනයක් වේවි.”

මෙදින පැමිණ සිටි සරසවි ආචාර්ය භවතුන් කිහිප දෙනා විසින් මෙම වගකීම පවරා දෙන ලද්දේ සහන් ආචාර්යවරයාට යි. ඒ අනුව උසස් පෙළ පන්ති සතරේ ශිෂ්‍ය කණ්ඩායම්වලට මෙන් ම ඔවුන්ගේ ආචාර්ය මණ්ඩලයට ද සහන් අඩපැයක් කතා කෙළේ ය. මෙයිනික්බිති දක්වනු ලැබ ඇත්තේ ඒ දේශනයෙහි සමාරම්භක වාක්‍ය  කිහිපය සහ එහි සාරාර්ථය යි. 

“දයාබර වෝල්ටර් මාරසිංහ ඇදුරුතුමනි, කොට්ඨාස අධ්‍යාපන අධ්‍යක්ෂතුමනි, අප සරසවියේ කීර්තිමත් ආදි ශිෂ්‍යාවක වන ප්‍රිය විදුහල්පතිතුමියනි, ආචාර්ය මණ්ඩල සහෘදයනි, මේ අවස්ථාවට සම්බන්ධ වන අප සරසවි විද්‍යාර්ථී දූ පුතුන් සහ ආවේලේ පටන් අප පිළිගෙන අප ළඟ රැඳුණු මේ පාසලේ ආදරණීය දූ පුතුනි,

මෙතැන සිටින මා සේවය කරන සරසවියේ ගුරු ශිෂ්‍ය දෙපිරිසේ ම ප්‍රාර්ථනාව මන් පළමුවෙන් ඔබට ඉදිරිපත් කරනවා. ඒ, මේ සියලු ම දරුවන් උසස් පෙළ කඩයිමෙන් එතෙර ව සරසවි වරම් ලබාවා යන ආදරණීය ප්‍රාර්ථනාව යි. නාගොල්ලාගම පාසලේ සහෘදය ගුරු භවතුනි, ඒ ප්‍රාර්ථනාව යථාර්ථයක් බවට පත් කිරීමෙහි ලා වන ශක්‍යතාව ඇති ගාමක බලවේගය වන්නේ ඔබ යි. ඒ සඳහා අපට දිය හැකි උපරිම සහාය අපි ලබා දෙන්නම්. ඔබේ කොට්ඨාස අධ්‍යාපන අධ්‍යක්ෂතුමන් සංවිධානය කරන අධ්‍යාපන සම්මන්ත්‍රණවලට සම්බන්ධ වෙන්නත් අපට පුළුවන්. 

ආදරණීය දරුවනි, සරසවියෙන් බිහි කරන්න ඕන කරන දරුවා මොන වගෙ කෙනෙක් ද කියන එක ගැන අපේ ප්‍රථම විශ්වවිද්‍යාලයාධිපති වශයෙන් කටයුතු කරපු ශ්‍රී සෝරත නායක හාමුදුරුවො බොහොම පැහැදිලි ව කියලා තියෙනවා. ඒ කියලා තියෙන කාරණා දහය පාසල් දරුවන්ටත් සරසවි ගුරුවරයටත් පාසල් ගුරුවරයටත් එක වගේ ම අදාළ යි. මන් ඒ කාරණා දහය අපි කාටත් අදාළ වන විදිහට අරගෙන කතා කරන්න කැමතියි.    

සෝරත නායක හාමුදුරුවො මුලින් ම කියන්නෙ අධ්‍යාපන නිකේතනයක ඉගෙන ගන්න ශිෂ්‍ය සංඛ්‍යාව, ගොඩනැගිලිවල ප්‍රමාණය, අපි විභාගවලින් සමත් කරලා සමාජගත කරන ශිෂ්‍ය ප්‍රමාණය වගෙම ගුරුවරුන්ගෙ දක්ෂතා අනුව මනින්න බැහැ කියලයි. ඒ වගෙම දෙවනුව අපට සරසවිය මහ සමුදුරකට සමාන කරලා පෙන්වනවා. ඒ නොයෙක් දෙසින් ගංගාවන් ගලා ආ පසු  වෙන් වෙන් ව තිබූ නම් අතුරුදහන් වෙලා එකම සමුදුර වෙනවා වගේ නොයෙක් අධ්‍යාපන ආයතනවල නොයෙක් ආචාර්යවරුන්ගෙන් ඉගෙන ගත්ත, නොයෙක් අදහස් තියෙන, නොයෙක් පරිසරවල හැදිච්ච අය එකම ශිෂ්‍ය ප්‍රජාවක් විදිහට ඉගෙන ගන්නවා. මේ කරණේ අපට අපේ පාසල් පද්ධතියටත් යම් ප්‍රමාණයකින් ගළපා ගන්න පුළුවන්. අපි උදාහරණෙකට ඔබ ඉගෙන ගන්න මේ පාසල ගනිමු. මේකත් එක්තරා විදිහකට සමුදුරක්. මේ ගමේ වගෙම සමහර විට අල්ලපු ගමක දෙකක තුනක දරුවො වෙන වෙන ම ඇවිල්ලා මෙතෙන්දි නාගොල්ලාගම ශිෂ්‍ය ප්‍රජාව බවට පත් වෙනවා. ඒ වගෙම පේරාදෙණියෙන්, ජපුරෙන්, කැලණියෙන්, රුහුණෙන් ආදි සරසවිවලින් වගෙම නොයෙකුත් ගුරු විද්‍යාලයවලින් ආපු ගුරු ප්‍රජාවක් මෙතෙන්ට ඇවිල්ලා මේ පාසලේ ගුරු ප්‍රජාව බවට පත් වෙනවා.

අපේ නායක හාමුදුරුවො කියන්නෙ, සමුදුර පුළුල් වගේ අපේ ශිෂ්‍යයන්ගෙ බුද්ධිය හා අදහස් පුළුල් වෙන්න ඕනෙ කියලයි. එහෙම පුළුල් වෙන්න නම් ඒ ශිෂ්‍යයන්ට උගන්නන ගුරුවරුන් වන අපෙත් බුද්ධිය වගෙම අදහස් පුළුල් වෙන්න ඕනෙ. අද අපි සරසවියක වගෙම පාසලක ගුරු ශිෂ්‍ය දෙපිරිස එක තැනකදි එකට එකතු වෙච්ච එකත් අපට සීමා කරගන්නෙ නැතුව තවදුරට විහිදුවන්න අපට පුළුවන් වෙන්න ඕනෙ. ඒ කිව්වෙ සමස්ත සරසවි ප්‍රජාව - සමස්ත පාසල් ප්‍රජාව එකට එක් කරන බැම්මක් හැඟීමක් බවට ඒක පත් කර ගන්න ඕනෙ. එතනින් නතර කරන්නෙ නැතුව අපි ජීවත්වන සමාජය වෙත ලෝකය වෙත ඒ හැඟීම අරගෙන යන්න ඕනෙ.

හතරවෙනියට අපේ හාමුදුරුවො කියන්නෙ සමුදුරේ තියෙන එකම රසය ලවණ රසය වගේ අපේ පරමාර්ථය ද එකක් වෙන්න ඕනෙ කියලයි. අපි අපේ පෞද්ගලික අරමුණු ඉෂ්ට කර ගන්න තැන විතරක් නෙමෙයි නවතින්න ඕනෙ. ලෝකය පවතිනවාට වඩා යහපත් කිරීම වගේ ම උසස් කිරීම සඳහා අපට කළ හැකි උපරිම දෙය කිරීම අප කාගේත් පරමාර්ථය වෙන්න ඕනෙ.

පස්වෙනි කාරණේ අපි කාටත් අදාළ වෙන විදිහට මෙහෙම පැහැදිලි කරන්න පුළුවන්. ඒ තමයි රටට යෝග්‍ය, රටට ගැළපෙන, රටට ප්‍රයෝජනවත් පුරවැසියන් වන ශිෂ්‍යයන් බිහි කිරීම අධ්‍යාපන නිකේතනයක විශේෂ වගකීම වීම. 

අධ්‍යාපන අධ්‍යක්ෂතුමනි, ඔබතුමා දියත් කරන්න හදන අධ්‍යපන සම්මන්ත්‍රණ අන්න ඒ අරමුණ සාධනය කිරීම සඳහාත් අපට යොදාගන්න පුළුවන්. ඔබතුමා මේ පාසලේ විදුහල්පතිවරයා විදිහට ඒ අරමුණ සාක්ෂාත් කර ගන්න වැඩ කරපු විදිහ ගැන අපේ ආදරණීය ආදි ශිෂ්‍ය මේ පාසලේ ආචාර්යවර ගඟුල් අපට කියලා තියෙනවා. දැන් ඔබතුමාට අධ්‍යාපන අධ්‍යක්ෂවරයා විදිහට ඒ වගකීම වඩාත් බලවත් විදිහට ඉෂ්ට කරන්න මග පෑදිලා තියෙනවා. සරසවි ආචාර්ය ප්‍රජාව හැටියට ඔබතුමාට අපේ සහයෝගය ලබා දෙන්න අපි ලෑස්තියි. මන් ඒ කාරණේ කිව්වෙ මෙතන ආචාර්යවරුන් කීප දෙනා ගැන විතරක් හිතලා නෙමෙයි, ඔය අරමුණ ඇතුව වැඩ කරන අපේ පද්ධතියෙ සේවය කරන, සමාන ආකල්ප තියෙන සියලු ම ස්වාමීන් වහන්සේලා, ආචාර්යවරුන් වගෙම ආචාර්යවරියන් ගැනත් හිතලයි.

ශිෂ්‍යයෙක් ළඟ තියෙන්න ඕනෙ මම ය මගේ ය කියන හැඟීම වෙනුවට අපි ය අපේ ය කියන හැඟීම. ඒක තමයි සෝරත නායක හාමුදුරුවො ඊළඟට අවධාරණ කරන්නෙ. ඒ හැඟීම ඒ ආකාරයෙන් ම ගුරුවරුන් වන අපටත් තියෙන්න ඕනෙ. මේ ජපුරට නාගොල්ලාගමට සීමා කරන්නෙ නැතුව රටට ලෝකෙට අරගෙන යන්න ඕනෙත් අපිම තමයි. මේක තමයි හයවෙනි කාරණේ.  

අධ්‍යාපන නිකේතනයකින් බිහි කරන්න ඕනෙ අසත්‍යය දුරු කරන, වැරදි දෙය ඈත් කරන, සිය සම්ප්‍රදායට ගරු කරන, සත්‍යගරුක පිරිසක්. මේ හත්වෙනි කාරණේ. ඇත්තට ම සම්ප්‍රදා කියන සිංහලයෙත් පාවිච්චි වෙන වචනෙ නිවැරදි අර්ථය වෙන්නෙ හැම පැත්තෙන් ම, යහපත් ව, එක් ව ප්‍රදානය කිරීම යි. 

ආදරණීය ගුරුවරුනි, අපි පරපුරෙන් පරපුරට යහපත සහ සත්‍යය ප්‍රදානය කරන්න ඕනෙ. ඒ වගකීම පැවරිල තියෙන වර්තමාන කණ්ඩායම තමයි අපි. ඔබේ අපේ ශිෂ්‍ය කණ්ඩායම් තමයි ඒ වගකීම ඉස්සරහට ගෙනියන්නෙ.

අටවනුව සෝරත හාමුදුරුවො කියන්නෙ අධ්‍යාපන නිකේතනයකින් බිහි කරන්න ඕනෙ කියන දේ ඒ විදිහටම පිළිගන්න විවේචනයට අකමැති පිරිසක් නෙමෙයි කියලයි.

නවවෙනි කාරණේ හැටියට සෝරත හාමුදුරුවො මතු කරන්නෙ නැවෙන් ගොඩ බාපු විදිහට ම පවතින විදේශීය භාණ්ඩ වැනි මේ රටට ආගන්තුක, අපේ සභ්‍යත්වය අඳුනන්නෙ නැති රූකඩ බිහි කරන්න එපා කියල යි. ඔබ දන්නවනෙ රූකඩ කියන්නෙ එක්කෙනෙක්ගෙ අතේ නූල තියගෙන තමන්ට ඕනෙ විදිහට අනික් අයව නටවන අයටනෙ. අපේ කිසිම ගුරුවරයෙක් රූකඩ නටවන අය වෙන්න අවශ්‍ය නැහැ. ඒ වගේම අපේ මේ කිසිම ශිෂ්‍යයෙක් අනුන්ගෙ නූල්වලට නැටවෙන රූකඩ වෙන්න ඕන කරන්නෙත් නැහැ.

අවසාන වශයෙන් අපේ සෝරත නායක හාමුදුරුවො කාරණා අටක් එකට කැටි කරලා උන් වහන්සේගෙ අධ්‍යාපන දර්ශනයෙ දහවෙනි කාරණේ හැටියට ඉදිරිපත් කරනවා. උන් වහන්සේ කියන්නෙ ශිෂ්‍යයො විනෝද වෙන්න ඕනෙ කියලයි. ඔය විනෝද කියන වචනෙත් පුළුල් තේරුමක් තියෙනවා. විශේෂයෙන් කියන අර්ථය දෙන වි කියන උපසර්ගය මුලට යෙදිලා දුරු කිරීම කියන අර්ථය දෙය නුද් කියන ධාතුවෙන් තමයි විනෝද කියන වචනෙ හැදෙන්නෙ. ඒ කියන්නෙ ජීවිතයෙ වෙහෙස දුරු කරමින් යන චාරිකාවක්. අපි මේ ආවේ එහෙම සවිනෝද අධ්‍යයන චාරිකාවක්. ඒක වඩාත් සරල කරලා කිව්වොත් විනෝදය සහිතව ඉගෙනීමක් ලබන චාරිකාවක්. 

ඊළඟට අපේ හාමුදුරුවො කියන්නෙ අපේ ශිෂ්‍යයන් විවේචනශීලී වෙන්න ඕනෙ කියලයි. මේ වගෙ චාරිකාවකටත් ඒක අදාළ යි. මෙතෙන්දිත් ඔබ සියලු ම දෙනාගෙ විවේචනශීලී බව රැකිලා තියෙන්නෙ. මට මේ සවන් දෙන එක ඔබ කරන්න ඕන කරන්නෙත් ඒ විවේචනශීලී මනසින් බැහැර නොවී. ඊට පස්සෙ තියෙන්නෙ ශිෂ්‍යයන් ගවේෂණශීලී වෙන්න ඕනෙ කියලයි. මේ චාරිකාවට විතරක් නෙමෙයි අපේ සමස්ත ජීවිතේටම මේ විවේචනශීලී - ගවේෂණශීලී ගුණය අදාළ යි. ඒ වගෙම හැම තැනකදිම අපි සත්‍යගරුක වෙන්න ඕනෙ කියන කාරණෙත් සෝරත නායක හාමුදුරුවො අවධාරණ කරනවා. ඒ වගෙම උන් වහන්සේ අපට කියනවා බුද්ධිමත් වෙන්න කියලා, ශිෂ්ට වෙන්න කියලා, සභ්‍ය වෙන්න කියලා, සීමාන්තික වෙන්න එපා කියලා.

දයාබර ගුරු සහෘදයනි, මගේ සදාදරණීය සිසු දූ පුතුනි, අපි, අපේ සමස්ත ජීවිතයම සවිනෝද අධ්‍යයන චාරිකාවක් කර ගනිමු. විව්චනශීලී, ගවේෂණශීලී, සත්‍යයේ, ශිෂ්ටසම්පන්න භාවයේ, සභ්‍යත්වයේ මෙන් ම අසීමාන්තික භාවයේ චාරිකාවක් කර ගනිමු. මට සවන් දුන් නාගොල්ලාගම - ජපුර විදුදය අපේ ශිෂ්‍ය ප්‍රජාවටත් අපේ ගුරු ප්‍රජාවටත් ස්තුතිපූර්වක ප්‍රසාදය පළ කරමින් මම නවතිනවා. 

ඔබේත් රටේත් ලෝකයේත් සියලු යහපත් ප්‍රාර්ථනා සමෘද්ධ වේවා!”

සහන් ආචාර්යවරයා කතා කිරීමෙන් පසු විදුහල්පතිතුමිය ද සරසවි ප්‍රජාවේ පැමිණීම ගැන නාගොල්ලාගම ප්‍රජාවේ සතුට සහ ප්‍රසාදය පළ කරමින් කතා කළා ය. එයිනික්බිති ඒ හෘදයංගම සමුගැනීම සිදුවිය. බස්රිය පිටත් වන මොහොතේ අත් රැසක් විදුදය ප්‍රජාවට සිය ආචාරය පළ කරද්දී විදුදය අත් ඊට ප්‍රත්‍යාචාර කරනු පෙනිණ.  

පැය පහක පමණ කාලයක් තිස්සේ කුරුණෑගල ආශ්‍රිත අධ්‍යයන කටයුතු සිදු විය. ඒ අනුව පඬුවස් නුවර, යාපහුව, ඇතුගල් වෙහෙර සහ රිදී විහාරය වෙසෙසින් අධ්‍යයනය කරන්නට යෙදිණ. ඒ නාගොල්ලාගම මධ්‍ය මහා විද්‍යාලයේ ඉතිහාසය උගන්වන තෙන්නකෝන් ආචාර්යවරයාගේ මග පෙන්වීම යටතේ ය. සරසවි සිසු හදවත් මෙන් ම ගුරු හදවත්වල එදා නොමැකෙන පරිදි සටහන් වූයේ ඇතුගල්පුර අධ්‍යයන කටයුතු ආරම්භ කිරීමට පෙර ඒ ආචාර්යවරයා කී වචන යි.

“අපි ඉතිහාසය අධ්‍යයනය කරන්නේ අපේ ඉතිහාසය කොච්චර ලස්සන ද වෙන මොන රටේ ද මේ වගෙ ලස්සන තැන් තියෙන්නෙ කියලා ඉතිහාසෙන් මත් වෙන්න නම් අපේ මේ අධ්‍යයනයෙන් පලක් නැහැ කියලයි මට හිතෙන්නෙ. දෙයක් දැකලා සතුටු වෙන එකේ මන් වරදක් දකින්නෙ නැහැ. ඒත් වඩා වැදගත් වෙන්නෙ ඉතිහාසය හදාරලා ඒකෙන් උකහා ගන්න පාඩම්වලින් අප ජීවත් වන වර්තමානය අර්ථවත් වගේම ලස්සන කර ගැනීම සඳහා පාඩම් ඉගෙන ගැනීම. වැවක් දැකලා ඒකට බැහැලා සතුටු වෙන එක විතරක් නෙමෙයි අපට තියෙන්නෙ. අඩු ගාණෙ අපට අලුතින් වැවක් හදන එක කෙසේ වෙතත් තියෙන වැවක් ප්‍රතිසංස්කරණය කරලා ඊළඟ පරපුරට පවරලා දෙන්නෙ කොහොම ද කියන අවබෝධය අපට තියෙන්න ඕනෙ. මෙතෙන්දි මේ කලා ශිල්ප හදාරන දරුවන්ට පුළුවන් වෙන්න ඕනෙ අද මේ ලබා ගන්න දැනුම, මේවා විෂයක් හැටියට හදාරන්නෙ නැති තමන්ගෙ පීඨෙ වගෙම වෙනත් පීඨවල ඉන්න තමන්ගෙ සහෝදර ශිෂ්‍ය ප්‍රජාවට සම්ප්‍රේෂණය කරන්න. උදාහරණයක් හැටියට ඔබට පුළුවන් උනොත් ඉංජිනේරු පීඨෙ ඉගෙන ගන්න ඔබේ මිතුරු මිතුරියන්ගෙ හිත්වල, ඔබේ වචනවලින් වැව ගැන චිත්‍රයක් අඳින්න. ඒ දරුවො තමන්ගෙ පීඨෙ ආචාර්යවරුන් එක්ක කතා කරලා වැව් අධ්‍යයනය කරන චාරිකාවක් සංවිධානය කර ගනීවි. වැව හරහා ඔබේ කළමනාකරණ පීඨෙ දරුවන්ට පුළුවන් කළමනාකරණය වෙනම දෘෂ්ටියකින් දකින්න. දාගැබ කියන්නෙ අපේ ගෘහ නිර්මාණ ක්‍රමවේද හදාරද්දි අමතක කරන්න බැරි අංගයක් කියලයි මට හිතෙන්නෙ. මේ සම්බන්ධයෙන් මේ රටේ විතරක් නෙමෙයි ලොවම පිළිගත් විද්වතා වන මාරසිංහ මහාචාර්යතුමා ඉන්නෙ ඔබත් එක්ක. විශේෂයෙන් හෙට අනුරාධපුරේදිත් අනිද්දා පොළොන්නරුවෙදිත් කරන විහාරාරාම අධ්‍යයනය අපේ අතීත වාස්තු විද්‍යාවෙ තිබිච්ච ගැඹුර අඳුන ගන්න ඔබට උදව් කරාවි.”

සරසවි ශිෂ්‍ය ප්‍රජාවට හස්තිශෛලපුර ආශ්‍රිත අධ්‍යයන කටයුතු කිරීමට අවකාශ ලැබුණේ මෙවන් අද්දැකීම් තිබු පාසල් ගුරුවරයකු යටතේ ය. මහාචාර්ය මාරසිංහ මහතා ද එම ආචාර්යවරයාගේ දැනුම මෙන් ම දැක්ම ඉතා අගය කෙළේ ය. සවස තුන වන විට යාත්‍රිකයෝ සිය දිවාහාරය සඳහා සිතාරී ආචාර්යවරියගේ මහගෙදරට ළඟාවූහ. එම නිවහනට මායිම් ව පිහිටා තිබුණේ පිරිසිදු වතුර ඇති තරමක් විශාල වාපියකි. එම ආචාර්යවරියගේ දයාබර දෙමවුපියෝ ද වැඩිමහල් සොහොයුරන් දෙදෙනා ද කනිටු සහෝදරිය ද තවත් ඥාති මිත්‍රාදීන් කිහිප දෙනෙක් ද ඔවුන් පිළිගැන්ම සඳහා පැමිණ සිටියහ.

වැව් සුළඟ ගත සනහා, සිත් සුවය සදද්දී ශිෂ්‍ය ප්‍රජාවට ආහාරයටත් වඩා වැදගත් අවශ්‍යතාවක් ඇති වී තිබිණ. සියලු දෙනා වෙනුවෙන් ඒ ඉල්ලීම සිතාරී ආචාර්යතුමිය වෙත ඉදිරිපත් කරන ලද්දේ ප්‍රසාදී සිසුවිය විසිනි.   

“අනේ මැඩම්, මැඩම්ලගෙ මේ ලස්සන වැවෙන් අපි නා ගන්න ද, අපිට පැය බාගයක් හොඳට ම ඇති.”

“දරුවනේ මේ අපිත් පුංචි කාලෙ ඉඳලා නාන වැව. පස්සෙ කාලෙක මොන නාන කාමර හැදුණත් අය්යලා දෙන්නත් නංගිත් මමත් අදටත් ගෙදර ආවහම නාන්නෙ මේ වැවෙන්. හැබැයි මේ වැව අපේ නෙමෙයි ආණ්ඩුවටයි අයිති. ඒ නිසා මේ වැවෙන් නාන්න මගෙ අවසරයක් අවශ්‍ය නැහැ. හැබැයි කාලය අනුව නාන්න අවසර දෙන්න පුළුවන් ද බැරි ද කියලා අවසර දෙන්න ඕනෙ මන් නෙමෙයි මේ චාරිකාව සංවිධානය කරපු ගඟුල් සර්.”

“අනතුරුව ශිෂ්‍ය කණ්ඩායම වට කර ගත්තේ ගඟුල් ව ය.”

“අනේ අපේ හොඳ සර් අපිට එකම එක පැය භාගයක් ඇති. මෙහෙම වතුරක් තියෙද්දි නාන්නැතුව ඉන්න පුළුවන් ද, අනිත්තෙක ගඟුල් සර්ටත් හොඳ නෑනෙ මේ වැව නොතකා යන එක. මොකද සර්ගෙ නමත් ගඟුල්නෙ. ඒකත් සම්බන්ධ වතුරටනෙ. සර්ට උනත් වටිනවනෙ නාන එක.” 

“අනේ අනේ ඔයගොල්ල මාව නාවන්න කෙසේ වෙතත් අන්දන්න යන බව නං මට පේනවා. ඉන්න මන් සහන් සර්ලත් එක්ක කතා කරලම වචනයක් දෙන්නම්.”

“අනේ සර් දෙන වචනෙ දෙන්න අපිට අපේ සන්තෝසෙ උතුරලා පුපුරලා යන විදිහට.”

“සන්තෝසෙ උතුරලා යන්න විදිහක් බලමු, හැබැයි පුපුරලා යන දෙයකට නං අපට එකග වෙන්න බැහැ.” 

සිනාසෙමින් මෙසේ පවසා ගඟුල් නික්ම ගියේ මාරසිංහ - සහන් - සිතාරී ආචාර්ය ත්‍රිත්වය හමු වීමට ය. ඒ ගොස් ඉතා කෙටි කාලයක් ඇතුළත ඔහු සිතාරී ආචාර්යවරිය ද කැටුව සිය ශිෂ්‍යයන් වෙත පැමිණියේ ය.

“ඔන්න දැන් වෙලාව හවස තුනයි. ඔයගොල්ලන්ගෙ ඉල්ලීමට ඉඩ දෙන්නම්. පැය බාගයක් නෙමෙයි පැයක් ම දෙන්නම්. මොකද ඔයගොල්ලො මොන නීති දැම්මත් පැය බාගෙන් නං ඔයගොල්ලන් ගොඩට එන්නෙ නැති නිසානෙ. හැබැයි ඊ්ට වැඩියෙන් බැහැ. අපි පහට ඉස්සෙල්ල මෙහෙන් පිටත් වෙනවා අනුරාධපුරේට යන්න. කොහොමත් රෑ අපට ඉන්න නවාතැනෙන් ඇඟපත හෝද ගන්නවා මිස වැව්වලට යන්න දෙන්න බැහැ. ඔය පැය හොඳට විඳගන්න. හැබැයි සිතාරි අක්කෙ ඔයාට තමයි මේකට වන්දි ගෙවන්න වෙන්නෙ. මොකද එතකොට බඩගිනි දැනෙන ප්‍රමාණෙ වැඩි යි. ඔයාට ඔයගොල්ලන්ගෙ සංග්‍රහය දෙගුණ තෙගුණ කරලා මේ ගොල්ලන්ට දෙන්න වෙයි.”

“හරි හරි ගඟුල්, මදි උනොත් අලුතෙන් උයලා හරි අපි මේ කොල්ලො කෙල්ලන්ට කන්න දෙන්නම්කො. දැන් ඔයගොල්ලො වැවෙන් නාගෙනම එන්නකො සර් දුන්න වෙලාවට අනුව. අපේ නංගියි පොඩි මල්ලියි එනවා ඔයගොල්ලොත් එක්ක වැවට යන්න.”

මෙසේ කියා සිතාරී ගඟුල් සමග සිය නිවහන දෙසට ගියා ය.   

නෑමෙන් කෑමෙන් සන්තර්පණය වූ පිරිස පොළොන්නරු බලා යාමට පිටත් වූ මොහොත කාටත් සංවේදනීය අවස්ථාවක් විය. බස් රියට නැගීමට පෙර සිතාරීගේ දෙමවුපියනටත් තව මොහොතකින් ඔවුන්ගෙන් සමු ගන්නා තෙන්නකෝන් ආචාර්යවරයාටත් වැඳීමට සරසවි ශිෂ්‍ය ප්‍රජාව පැමිණියේ පෝළිමේ ය. ඒ මොහොත කාගේත් මුහුණට සිනහවක් එක් කරන මොහොතක් බවට පත් වූයේ ශිෂ්‍යයන් තමාට වැඳීමට ආ කල, සිතාරීගේ බාල නැගණිය බුදු අම්මෝ මට වඳින්න එපෝ. මම ඔයගොල්ලන්ගේ වයසේ යනුවෙන් පවසා ගෙට දිව යාම නිසා ය. එය තවදුරටත් තීව්‍ර වූයේ ඉසුරු හෙවත් ජානකගේ මේ වචනත් සමග ය. 

“ගඟුල් සර් මේ චාරිකාව හැඳින්නුවේ සවිනෝද අධ්‍යයන චාරිකා කියලයි. ඒක අද දවසෙ ගවේෂණ චාරිකාවක් කළේ අපට අඳුන ගන්න ලැබුණ තෙන්නකෝන් සර්. ඒ තත්ත්වය හෙටත් අනිද්දත් දවස් දෙකේ දි අපේ මාරසිංහ සර් තවදුරටත් ශාස්ත්‍රීය ගවේෂණ චාරිකාවක් කරන බව අපි දන්නවා. ඒ වගෙම තවත් නමක් තියෙනවා මේ ගමනට දාන්න පුළුවන්. ගඟුල් සර්ගෙ යාළුවො අපිට උදේට කන්න දුන්නා. අපේ සිතාරි මිස්ලගෙ ගෙදර ඒක උත්කර්ෂයට නගලා පෙන්නුවා. දැන් අපි උදේ දවල් කෑම කන වෙලාවෙ දි ගත්ත පින්තූර අපේ ශාන්තසිරි හාමුදුරුවන්ට යවන්න ඕනෙ. එතකොට උන් වහන්සෙ තමන්ගෙ ගිහි යාළුවන්ගෙ සහය ලබා ගෙන මේ ආහාර ප්‍රදානය පරමෝත්කර්ෂයට නංවාවි. තත්ත්වය මේ විදිහ නිසා මම කැමැතියි අපේ ගමනට ආහාර චාරිකා කියන නම දෙන්නත්.”

ඒ වෙන් ව යන මොහොතේ දී ය, තෙන්නකෝන් ආචාර්යවරයාගේ සෞන්දර්ය කලා සරසවියේ උගන්වන තරුණ පුතු සිය පියා රැගෙන යාම සඳහා පැමිණියේ.

සවස පහයි තිහට යාත්‍රිකයෝ කුරුණෑගලින් අනුරාධපුරය බලා පිටත් වූහ. මේ සඳහා ඔවුන් තෝරා ගත්තේ යග්ගපිටියේ සිට මරළුවාව, වැල්ලව, කණව, නිකදළුපොත, හිරිපිටිය, බුල්නෑව හරහා අනුරාධපුරය වෙත දිවෙන මාර්ගය යි. 

“සර්, අපිට යන ගමන් බලන්න අධ්‍යයනය කරන්න තැන් නැද්ද?”

“මොකෝ නැත්තෙ. ඔයගොල්ලො අර වැවේ පිස්සු හැදිලා වගේ දියබුන් ගහන වෙලාව ටිකක් සීමා කරගත්ත නං අපිට තව තැනක් හරි දෙකක් හරි අධ්‍යයනය කරන්න තිබ්බා.”

ශිෂ්‍ය මාණවිකාවක විසින් නගන ලද ප්‍රශ්නයට ගඟුල් එසේ පිළිතුරු දුන්නේ ය. 

“ඒ උනාට සර්, මෙහෙම ගමනකදි එහෙම අද්දැකීමක් නැත්තං වැඩක් නෑ. අපි සර් ඒ වැව දැකලා පිස්සු හැදිලා වගේ නෙමෙයි ඇත්තට ම පිස්සු හැදිලා තමයි හිටියෙ. අපේ සිතාරි මැඩම්ට බැරි ද දන්නෑ ගඟුල් සර් අපේ විශ්වවිද්‍යාලෙට පරිත්‍යාගයක් කරන්න.”

“මොන විදිහෙ පරිත්‍යාගයක් ද ඉසුරු?”

“වෙන මොකක් වත් නෙමෙයි මිස් මිස්ලගෙ ඉඩමට මායිම් වෙන වැව ගෙනල්ලා අපේ විශ්වවිද්‍යාලෙ තියන එක.”

“මේකානං පිස්සු කොල්ලෙක් ම තමයි. මට කරන්න පුළුවන් වැඩක් එපායැ කියන්න.”

සිතාරි පැවසුවේ සිනාසෙමිනි.     

“සිතාරි අපේ ජානක විහිලුවට හරි කියපු දේ ගැබ්වෙලා තියෙන්නෙ අපි කවුරුත් ප්‍රාර්ථනා කරන දෙයක්. ළඟම ජලාශයක් තියෙන එක අපි කාගෙත් හිත්වල තියෙන ප්‍රාර්ථනාවක්.” 

“මේ රෑ අධ්‍යයන කටයුතුවලට නවතින්නත් බැරි නං මන් සර් අනුරාධපුරේට යනකන් කරන්න වැඩක් යෝජනා කරන්න ද?” 

“කරන්න කරන්න මේ චාරිකාව අපේ නෙමෙයි ඔයගොල්ලන්ගෙ. අර වැව ගෙනල්ලා විද්‍යෝදෙ හයි කරන්න යන ජාතියෙ වැඩක් නොවී කරන්න පුළුවන් වැඩක් නං අපි ගඟුල් ඒක අනුමත කරලා ක්‍රියාත්මක කරමු නේද?”

එවදන් පැවසුවේ සිය ශිෂ්‍ය ක්‍රියාකාරකම් දෙස ආදරයෙන් බලා සිටි සහන් ආචාර්යවරයා ය.

“හොඳයි, දැන් අපි අපේ සර්ලගෙයි මිස්ලගෙ අනුමැතියට දාලා ක්‍රියාත්මක කරන්න නං ඉස්සෙල්ලම වැඩේ මොකක් ද කියලා දැන ගන්න එපායැ. හරි ඒ යෝජනාව කරපු නිමන්ති ම කියන්නකො මොකක් ද මේ වෙලාවට ගැළපෙන වැඩේ කියලා.”

“මේකයි සර් මොන විදිහෙන් හරි වතුර - ජලාශ ගැන ලියැවිලා තියෙන සින්දු කියමු අපි. ඊළඟට ඒ ගීත තෝරගෙන බේර ගෙන අපේ ගායක ගායිකාවන්ට ආරාධනා කරන එක කරමු. ඔන්න දැන් අපේ නිවේදකයා වෙන්න ඕනෙ ඉසුරු ඔයා.”

“මේ ළමයි සහන්, මෙහෙම ගමනකට ගැළපෙන ම යෝජනාවක්නෙ කරන්නෙ. ඒක මට මගෙ අතීතයත් මතක් වෙනවා මීට සමාන සිද්ධියක් සම්බන්ධ. අවුරුදු තිහ හතළිහකට ඉස්සෙල්ලා වෙච්ච සිදුවිමක්.ඒක යාත්‍රා ගමනක්. හඳ එළිය වැටිලා තිබුණා ගඟට. එදා අපි කවුරුත් සින්දු කිව්වා. අපේ නෝනා කොහොමත් සංගීත ගුරුවරියක්නෙ. එයා තමයි එදා වැඩියෙන් ම සින්දු කිව්වෙ.”

මෙවදන් පවසන වෝල්ටර් මාරසිංහ ඇදුරුතුමන්ගේ දෑස් කඳුළින් තෙත් ව ගියේ මේ වනවිට ජීවතුන් අතර නැති සිය ආදරණීය බිරිඳ සිහිපත් වූ බැවිනි. මේ මොහොතේ සහන් කතා කෙළේ ය.

“අපි අතර ඉන්න ජ්‍යෙෂ්ඨතම ආචාර්යවරයගෙනුත් ඒක අනුමත උනා. සර් සිතාර් ගහද්දි සෝමා මැඩම් සින්දු කියන අවස්ථා විඳින්න අපට වාසනාව ලැබිලා තියෙනවා. මන් එහෙම එක අවස්ථාවක් මතක් කරලා ඔය ගොල්ලන්ගෙ වැඩේට ඉඩ සලසන්නම්. එදා මම අපේ අය්යත් එක්ක වෝල්ටර් සර්ලගෙ ගෙදර ගිය දවසක්. ඒ අපේ සර් පේරාදෙණියෙ ඉඳලා විද්‍යෝදෙට ආපු අලුත. අපේ අය්යත් එක්ක සර් ඉන්දියාවෙදි උස්තාද් ඉම්රාත් කියන විශිෂ්ට සංගීතඥයගෙන් සිතාර් වාදන ඉගෙන ගත්ත හැටි විස්තර කළා. ඊට පස්සෙ අය්යගෙත් මගෙත් ඉල්ලීම පරිදි මෙයිටත් වඩා රෑ වෙලා තිබිච්ච ඒ රාත්‍රියෙ සිතාරය වාදනය කළා බොහොම ලස්සනට. ඊට පස්සෙ ඒක එතනින් නතර උනේ නැහැ. සෝමා මාරසිංහ මැඩම් ඒ කියන්නෙ අපේ සර්ගෙ ආදරණීය බිරිඳගෙ සුගායනීය හඬ ඒ රෑ තවත් ලස්සන කළා. මට අද වගේ මතකයි ඒ දවස. එදා ඒ අවස්ථාවෙ හිටපු හතර දෙනාගෙන් අද ඉතිරි වෙලා ඉන්නෙ සර්රුයි මමයි.”

“දරුවනේ, ඔයගොල්ලන්ගෙ සංගීතමය රාත්‍රියට හොඳම පසුබිමකුයි දැන් සකස් උනේ. අපේ මාරසිංහ මැඩම්ටත් අපේ සර්ගෙ අය්යටත් මේ ගීතමය රාත්‍රිය උපහාරයක් ම වේවා කියලා අපි අපේ දරුවන්ට ඉඩ දෙමු නේද ගඟුල්?”

සිතාරිගෙ මේ වචනත් සමග කතා කිරීමට ගත්තේ ඉසුරු ජානක ශිෂ්‍යයා ය. මේ අවස්ථාවේ සිටියේ වෙනදා පුරුදු විදූෂක භුමිකාව නිතර රඟ දක්වන විදූෂක නොව ඊට සපුරා වෙනස් චරිතයකි.  

“මගේ ආදරණීය සහෘදයනි, අපේ ම ආදරණීය ගුරු උතුමන්ගෙ ගුරු උතුමියගෙ වචන වෙනස් ම ආකාරයේ සංගීත රාත්‍රියක් වෙතට අප කැඳෙව්වා. අපි විශ්වාස කරන හැටියට ආදරණීය චරිත අමරණීය යි. ඒ අය ආදරණීයයන්ගෙ හදවත්වල හැමදාම ජීවත් වෙනවා. අපි ආරම්භය ගනිමු, අපේ සදාදරණිය වෝල්ටර් මාරසිංහ මහාචාර්යතුමන්ගේ ජීවිතයට පවිත්‍ර ජලාශයක් වූ ඒ උත්තම කාන්තාවට උපහාරයක් වන ගීතයකින්. අපේ ආරාධනය අපේ සරසවියේ ආදරණීය හඬකට. ඔව් අපි ඉඩ දෙමු ඔහුට. ආදරණීය චාමිකර ගුණසිංහ, මේ ඔබේ මොහොත යි.”

අනතුරුව බස්රිය පුරා පැතිර ගියේ චාමිකරගේ ලයාන්විත කටහඬ යි. වෝල්ටර් මාරසිංහ ඇදුරුතුමන් ඇතුළු ආචාර්ය මණ්ඩලයේත් සහෘදය ශිෂ්‍ය මාණවක මාණවිකාවන්ගේ මතු නොව රිය පදවන නිශාන්තගේත් ඔහුගේ සහායකයාගේත් සවන් සනහාලමින් ඒ මොහොතේ සිදු වූයේ යුගයෙන් යුගයෙන් සිත් සනහන ඒ සොඳුරු ගායක ජේ. ඒ. මිල්ටන් පෙරේරාගේ පුනරාගමනය යි. ඔහු මෙන් ම අද අප අතර නැති ආර්. මුත්තුසාමි නමැති විශිෂ්ට සංගීතඥයාගේ සංගීත සංයෝජනයේ රාව ප්‍රතිරාවය යි. ප්‍රවීණ ගේයපද රචක කරුණාරත්න අබේසේකරයන්ගේ සුරම්‍ය වාක් යෝජනයේ  පුනරුත්පත්තිය යි.

“මේ පිපාසිත ලෝ තලේ  - ලලනාව වේ අමා ජලාසේ 

 නොසිඳේ ඈගේ පෙම් රසේ

 බැලුවාම පේන වැලි තලාවකි - පතුලේහි දිය ගලා ගියේ

හද තාප ගින්න සීත වේ - හැමුවාම සුළඟ මුව මල් ගොමුවේ 

නොසිඳේ ඈගේ පෙම් රසේ


සාදා රකින්නෙ බිඳ හෙළන්නෙ ඒ - දෙවියන් කියා අසා තියේ

මගෙ දෑස දැක්ක මේ ලොවේ - දෙවියෝ ය ලලන සුව දෙන දිවියේ 

නොසිඳේ ඈගේ පෙම් රසේ”

චාමිකරගේ මියුරු නදින් රථ සංසදය දැහැන්ගත විමෙන් පසු ඔවුනට දැක ගැන්මට ලැබුණේ තවත් ඉසොඳුරු දසුනකි. ඒ ගඟුල් සහ සිතාරී තරුණ ශිෂ්‍ය ප්‍රජාව සමග එක් ව සජල ගී තේරීමෙහි ලා නිරත ව සිටීම යි. ඒ ගුරු සිසු දෙපිරිස එක් ව තේරූ ගී අතර එන ගීත කිහිපයක හෝ මුල් වදන් මෙහි සඳහන් නොකළ හොත් ඒ අඩුවකි.    

ඒ අනුව එදා ඒ ඒ රථ සංසදීය පරිශ්‍රයේ දී අකාලික ගායනවේදී එච්. ආර්. ජෝතිපාලයන්ගේ දිය පොදක් වෙමින් උතුරා යන පිපාසෙට, සංගීත ලෝකයේ සුජාත දියණිය සුජාතාවන්ගේ නිල් නිල් පාරු තොටිල්ලේ ගීතය ද සිංහල ගීතයේ සුශෝකී හඬ මිල්ටන් මල්ලව ආරච්චිගේ ඔරුවක පාවෙන රෑ ගණ අඳුරේ ගීතය ද නද මිහිර ලොවට දී මොලොවින් නික්ම ගිය සිසිර ඉන්ද්‍රාණි යුවළගේ සයුර වෙත යන ගඟ පරිද්දෙන් ඇතුළු කොට ඇති සජල ගීතාවලියක් ශ්‍රවණය කිරීමේ භාග්‍යය උදා විය. මේ මොහොතේ එවන් තව එක් ගීතයක් ගැන සටහන් කරන්නට සිතෙයි. ඒ තරංගා චිත්‍රපටයේ එන ප්‍රවීණ ගේයපද රචක ධර්මසිරි ගමගේ විසින් රචනා කරන ලදුව,  පණ්ඩිත් ආචාර්ය ඩබ්ලිව්. ඩී. අමරදේවයන් විසින් සංගීතවත් කරන ලද දේවානන්ද වෛද්‍යසේකර සහ ඉන්ද්‍රාණී පෙරේරා සුගායක සුගායිකා යුග්මය විසින් ගයන ලද පවන් සුසුම් දැලින් වෙළී නින්නාද නැංවූ නොසංගා නමැති සුගීතය යි. එය මෙහි විශේෂයෙන් සධහන් කරන්නට සිතුණේ ශිෂ්‍ය ප්‍රජාවේ බලවත් ඉල්ලීම පරිදි ගඟුල් සහ සිතාරී ගුරු යුග්මය විසින් ගීතය ගායනා කරන ලද බැවිනි. ගුරු දියවරට එගුරු දියවර ද මෙසේ මුසු කරනු කැමැත්තෙමි.

“පවන් සුසුම් දැලින් වෙළී ශාංගාර රාවේ      නොසංගා

 නුවන් කොණින් සුපෙම් හැඟුම් නින්නාද නැංවූ තරංගා


කුසුම් ලඳුන් බිඟුන් මුවින්     අනුරාග ගී රාව නංගා

ප්‍රසන්න වැව් තීරේ නැගේ සංයෝග පෙම් ගී තරංගා


 පෙම් සීත වරුසාවේ නිල් වැව් තලාවේ - අනුරාග හෝරාව එළඹී තිබේ

 මල් හා ලියන් පෙම්වතුන් හා තුරුල් වූ - අභිෂේක යාමේ උදාවේ


මනමාලියක් වන්න සිහිනෙන් පැතුම් පෑ - අනුරාග හෝරාව එළඹී තිබේ

මුව මී තෙපුල් රොන් උරා බී සිනාසෙන්න - අභිෂේක යාමේ    උදාවේ“


සංගීත රාත්‍ර්‍යාවසානය අවසන් වූයේ යාත්‍රිකයන් විජයපුර ආරණ්‍ය සේනාසනේය පුණ්‍ය භූමියට ප්‍රවේශ වීමත් සමග ය. ඒ මොහොතේ කතා කෙළේ සහන් ආචාර්යවරයා ය.   

”දරුවනේ, මේ මාරසිංහ සර්, මන්, ඒ වගෙම ඔයගොල්ලන්ගෙ මේ සිතාරි මිස්ලා, ගඟුල් සර්ලා ඔයගොල්ල වගේ ශිෂ්‍යයන් ව ඉන්න කොට ඇවිදින් නැවතිච්ච පින්බිම. ඔයගොල්ල දන්නවා භාෂා සෞන්දර්ය අධ්‍යයනාංශෙ උගන්නන අපේ ශ්‍රාවස්තිපුර ශාන්තසිරි හාමුදුරුවො වැඩ වෙසෙන පුණ්‍ය භූමියත් මේක ම බව. උන් වහන්සෙ අපේ ශිෂ්‍යයෙක් ව ඉන්න කාලෙ ඉඳලා අනුරාධපුරේ ආවොත් අපි නවතින්නෙ මෙතන. මාරසිංහ සර්ට, සිතාරි මිස්ට ගඟුල්ට, මට මේ ජීවිතේ කවදාවත් අමතක නොවෙන යති පඬිරුවනක් මෙතන වැඩ හිටියා. ඒ තමයි මේ ආරණ්‍ය සේනාසනේ අධිපතීන්ද්‍රයන් වහන්සේ වෙලා හිටපු අපේ දෙමටව නන්දසාර ලොකු හාමුදුරුවො. අපේ ජීවිත කාලෙ අපි දැකපු හරිම කාරුණික, පරිත්‍යාගශීලී, සංග්‍රහශීලී ස්වාමීන් වහන්සේ නමක් තමයි ඒ. අද අප අතර නැති හැබෑ බුද්ධ පුත්‍රයෙක් වෙච්ච උන්වහන්සේ හදවතේ ගැඹුරු ම තැනින් සිහි කරලා අපි මේ පින්බිමට ඇතුළු වෙමු. මෙතන හැසිරෙන්න ඕන විදිහ ගැන මන් ඔයගොල්ලන්ට අමුතුවෙන් නොකියන්නෙ එහෙම කියන්න අවශ්‍ය නැති නිසා. මෙතන ඉන්නෙ තැනට ගැළපෙන විදිහට හැසිරෙන්න දන්න පිරිසක් නිසා. මන් දැන් පොඩ්ඩකට ඉස්සෙල්ලා ශාන්ත හාමුදුරුවන්ට කතා කළා. උන් වහන්සෙ අපට අද හෙට දවස් දෙකේ අවශ්‍ය පහසුකම් සලසන්න ආපු මේ සේනාසනේ තමන්ගෙ ගිහි යාළුවො දෙතුන් දෙනෙක් එක්ක දැන් මෙතෙන්ට එනවා.”

ඒ වනවිට ශාන්තසිරි ස්වාමීන් වහන්සේ එකී ගිහි හිතවතුන් සමග එතනට වැඩම කළහ.

උන්වහන්සේට පළමු ව වැඳ ආචාර කෙළේ වෝල්ටර් මාරසිංහ මහාචාර්යතුමා ය. එයිනික්බිති සමස්ත යාත්‍රිකයන්ගේ ප්‍රණිපතනය උන් වහන්සේට හිමි විය.

“ෂා, වෙනදා වගෙම නිමල් අය්යා, චිත්‍රා අක්කා, ආරියසිරි මාමා කට්ටිය ම ඇවිල්ල ඉන්නෙ. ඔන්න ඉසුරු, ඔයා විශේෂයෙන් ප්‍රාර්ථනා කරන විදිහට ඔයා ඇතුළු මේ ඔක්කොටම සංග්‍රහ ලැබෙනවා හිතා ගන්න බැරි විදිහට. සිතාරි අක්කලටත් තියෙනවනෙ ඒ අද්දැකීම.”

අනතුරුව ඇසුණේ ශාන්ත හිමියන්ගේ ශාන්ත ස්වරය යි. 

“සර්, අපේ නායක හාමුදුරුවොත් අවදියෙන් ඉන්නෙ. අපි නායක හාමුදුරුවන්ට කතා කරලම සකස් කරලා තියෙන සර්ලට පුරුදු නවාතැනට යමු.”

මේ අනුව සියලු දෙනා එම ආරණ්‍ය සේනාසනයේ වර්තමාන අධිපතීන්ද්‍රයන් වහන්සේ බැහැ දැක උන් වහන්සේට වැඳ නමස්කාර කොට ශාන්ත හිමියන් පෙරටු කොට ගත් පිරිස සමග ඒ පුණ්‍ය භූමියේ ම පිහිටා ඇති නවාතැන වෙත ගමන් කළහ.

“ඈ නිමල් මාමෙ, මේක නවාතැනක් නෙමෙයි නවාතැන් රාජයෙක්නෙ.” 

ඉසුරු ඇඳන් රැසකින් සමන්විත ඒ පරිශ්‍රය දෙස බලා පැවසුවේ විස්මයට පත් වෙමිනි. 

“මේ පැත්ත ඔයගොල්ලන්ට. මෙතන ඇඳන් තිහක් තියෙනවා. අර එහා පැත්තෙ තියෙන අනික් කොටසෙත් ඒ වගෙම ඇඳන් තිහක් තියෙනවා. ඒක ඔයගොල්ලන්ගෙ මේ මිස්ට යි මිතුරියන්ට යි. මිස්ට අවශ්‍ය නම් වෙනම කාමරයක් දෙන්නත් පුළුවන් ඉක්මණට ලෑස්ති කරලා. අපි එහෙම නොකළෙ මිස් මේ දුවලා එක්ක ම ඉන්නයි කැමති කියලා කිව්ව නිසා.” 

“ඔව් නිමල් අය්යෙ; ඒක හොඳයි. කොහොමත් සිතාරි මිස් ඉන්නෙ මේ දරුවොත් එක්ක තමයි. මමත් අපේ මේ කොල්ලො ඉන්න කොටසෙම ඉන්නම්. අපි වෝල්ටර් සර්ට යි සහන් සර්ට යි අර ඉස්සරහ කාමරේ දෙමු. වෝල්ටර් සර් කොහොමත් අපට තනියෙන් තියන්න බැහැනෙ. ඒ නිසා සහන් සර්රුත් එතන ඉඳීවි.”

“ චිත්‍රා, ඔයා මේ දුවලා ගැන බලන්නකො. මන් ආරි අය්යත් එක්ක මේ පුතාලා ගැන බලන්නම්.”

එසේ පැවසුවේ විශ්‍රාම ලත් තැපැල් මහතකු වන නිමල් ය. 

“එහෙනම් කට්ටිය මූණ කට හෝදගෙන කෑමට පල්ලෙහාට එන්න. ඊට පස්සෙ සර්ලා මිස්ලා එක්ක හෙට දවසෙ වැඩ සටහන ගැන කතා කර ගනිමු. මමත් එකතු වෙන්නම්කො එතකොට.”

විජයපුර ආරණ්‍ය සේනාසනයේ කටයුතුවලට නිබඳ සහාය වන ඒ ගිහි පුණ්‍යවන්තයෝ  විද්‍යෝදය ප්‍රජාව උදෙසා රසවත් ආදරණීය ආහාර වේලක් ගෙනැවිත් තිබිණ. එයිනික්බිති නින්දට යාමට පෙර සියලු දෙනා ඒ සඳරැසින් ශෝභමාන වූ රාත්‍රියේ එළිමහන් බිම්කඩක දී හෙට දිනයේ වැඩ සටහන ගැන සාකච්ඡා කළහ. එහි ආරම්භය සලකුණු කරන ලද්දේ සිතාරී ආචාර්යවරිය විසිනි. 

“දරුවනේ, අපි හෙට උදේ හත වෙන කොට මෙතනින් පිටත් වෙනවා. නිමල් අය්යලා අපි ශිෂ්‍ය කාලෙදි වගෙම හෙට දවසෙදිත් ඔය ගොල්ලන්ට උදේ කෑම අරගෙන එනවා. උදේ පහ වෙන කොට නැගිටලා ඔය ගොල්ලො සූදානම් වෙන්න ඕන. අපි හෙට දවසෙ පුලියන්කුලම පුරාණ පබ්බත විහාරයකට අයිති නටබුන් පරීක්ෂා කරනවා. ඒ වගෙම අනුරාධපුරයට සැතපුම් තුනක් විතර උතුරින් තියෙන විජයාරාමය අධ්‍යයනය කරනවා. අපේ වෝල්ටර් සර්ගෙ ජපුරෙ පළවෙනි ශිෂ්‍ය පරම්පරාව නියෝජනය කරන ආචාර්ය මාදුරුඔයේ ධම්මිස්සර හාමුදුරුවො මෙහෙම ආපු ගමනකදි කියලා තිබුණා, අපි විජේරාමෙ ඉඳලා විජේරාමෙට ආවා කියලා. ඒ වගෙම මේ ගමනෙදි අනුරාධපුරයෙන් උතුරු පැත්තට හැතැම්මවලින් ම කිව්වොත් සැතපුම් දෙකහමාරක් විතර දුරකින් මල්වතු ඔයේ වම් ඉවුරේ තියෙන පන්කුලියේ ආරාමික නටබුන් ගැන විශේෂයෙන් අධ්‍යයනය කරනවා. අපි අද අශෝකාරාමය කියලා කියන්නෙ එතනට යි. ඒ විතරක් නෙමෙයි මේ චාරිකාවෙදි තොලුවිල තියෙන නටබුනුත් අපි අධ්‍යයනය කරනවා. ඒ කියන්නෙ වෙනදා ඔයගොල්ලො සාමාන්‍යයෙන් අනුරාධපුරේ ආවහම යන්නෙ නැති තැන්වලට යනව කියන එකයි. අද රෑ තමයි ශ්‍රී මහා බෝධිය, රුවන්මැලි සෑ වෙහෙර වැඳ පුදා ගැන්ම සිද්ධ කරන්න අපි ඉඩ හදාගන්නෙ. 

පබ්බතාරාම ඇතුළු ව වාස්තුවිද්‍යාත්මක දෘෂ්ටි කෝණයෙන් බලන ස්ථාන ගැන ඔයගොල්ලන්ට කරුණු කියලා දෙන්නෙ, ඔයගොල්ලොත් එක්කම අධ්‍යයන කටයුතුවල යෙදෙන්නෙ, මෙතන ආදි ශිෂ්‍ය යුග තුනක් නියෝජනය කරන වර්තමානයෙ ඔයගොල්ලන්ගෙ ආචාර්යවරුන් විදිහට කටයුතු කරන අපේ ශාන්ත හාමුදුරුවන්ට ගඟුල් සර්ට වගෙම මට ඒ දැනුම ලබා දුන්න අපේ ආදරණීය ආචාර්යවරයා මහාචාර්ය වෝල්ටර් මාරසිංහ ඇදුරුතුමා ම තම යි. ඒක දුර්ලභ නෙමෙයි, අතිදුර්ලභ අවස්ථාවක්. මන් ශිෂ්‍යාවක් විදිහට ඉගෙන ගන්න කාලෙ ආපු මේ වගෙම ගමනක දි වෙච්ච එක සිදුවීමක් මම මතක් කරන්න කැමතියි. වෙනදා වගෙම එදත් සහන් සර් අපේ වෝල්ටර් සර්ගෙ සහයට ඇවිදින් හිටියා. මේ කාලෙට වඩා අපේ යුගේ ශිෂ්‍ය භික්ෂූන් වහන්සේලා හිටියා. මට මතකයි එදා අපේ වෝල්ටර් සර් අපට කරුණු පැහැදිලි කරන වෙලාවෙ මැදිවියෙ නෝනා කෙනෙකුයි තරුණ නෝනා කෙනෙකුයි අපි ඉන්න පැත්තට එනවා. මේ දෙන්නම විදේශිකයන්. ඒ වෙලාවෙ අපි ඉන්න තැනට කිට්ටුවෙන් බිම වාඩි වෙලා ඉන්න සහන් සර්ගෙන් අර තරුණ කාන්තාව මොකක් ද අහනවත් අපි දැක්කා. ඒ මොකක් ද දන්නව ද අහලා තිබුණෙ. අර උස මහත්තයා මේ භික්ෂූන් වහන්සේලටයි මේ තරුණ කණ්ඩායමට මොනව ද මේ පැහැදිලි කරන්නෙ කියන එක. ඒ වෙලාවෙ සහන් සර් කියලා තිබුණා ඒ අපේ රටේ විශ්වවිද්‍යාලයක මහාචාර්යවරයෙක් තමන්ගෙ ශිෂ්‍යයන්ට මේ තැන්වල තියෙන ඓතිහාසික අගය වගෙම වාස්තු විද්‍යාත්මක වටිනාකම් පැහැදිලි කරනවා කියලා. ඒ වෙලාවෙ අර තරුණ කාන්තාව කියලා තිබුණා මගෙ මහාචාර්යතුමියටත් එතුමා සමග කතා කරන්න අවස්ථාව සලසලා දෙන්න කියලා. කවුද දන්නව ද ඒ ඇවිල්ලා හිටියෙ, ලන්ඩන් විශ්වවිද්‍යාලෙ පුරාවිද්‍යා අධ්‍යයනාංශෙ මහාචාර්යවරියක්. අර තරුණ ගෑණු ළමයා එතුමියගෙ පර්යේෂණ සහායිකාව. සහන් සර් මාරසිංහ සර්ගෙ නම කිව්වා විතරයි අර මහාචාර්යතුමිය ගොඩක් සන්තෝස උනා. එතුමිය අපේ සර්  වාස්තුවිද්‍යාව ගැන ලියපු පොත් කියවපු කෙනෙක්. එතැන ඉඳලා කරුණු පැහැදිලි කිරීම් සර් කළේ ද්විභාෂික ව. මට මතකයි එදා ඒ දෙන්නා එතනින් සමු ගත්තෙ සර්ට අප්‍රමාණ විදිහට ස්තුති කරලා. දරුවනේ, ඔයගොල්ල අවුරුදු අනූවකට ආසන්න වෙලත් අපේ ආරාධනය පිළි අරගෙන ඔයගොල්ලන්ට මේ විෂයට තියෙන ආදරය නිසා අපිත් එක්ක මේ ගමනට එක් වෙච්ච අපේ සර්ගෙ දැනුමින් උපරිම ප්‍රයෝජන ගන්න.”  

මෙසේ කියා සිතාරී, බැලුවේ සහන් ආචාර්යවරයා දෙස ය. ඒ මොහොතේ සහන් පැවසුවේ පූජ්‍ය ශාන්ත හිමියනට අදහසක් ප්‍රකාශ කිරීම සඳහා ආරාධනය කරන ලෙස ය. එලෙස ලද ආරාධනය පරිදි ශාන්ත හිමියෝ සිය හඬ අවදි කළහ.

“මමත් ගොඩක් සතුටු වෙනවා මේ ගමනට මෙතන ඉඳලා ඔයගොල්ලොත් එක්ක සහභාගි වෙන්න ලැබීම ගැන. මම ශිෂ්‍යයෙක් විදිහට මේ ගමන්වලදි උකහා ගත්ත දැනුමක් තියෙනවා. මට පස්සෙ කාලෙක අපේ සිතාරි මිසුත් ඒ අද්දැකීම ලැබුවා. ඊටත් පස්සෙ ගඟුල් සර්ලා. මාරසිංහ සර් 1990 අපේ විශ්වවිද්‍යාලෙට සම්බන්ධ වුණු දවසෙ ඉඳලා ගිහි පැවිදි විශාල ශිෂ්‍ය පිරිසකට ඒ දැනුම ලබා දුන්නා. අද ඔය ගොල්ලන්ටත් ඒ භාග්‍යය උදාවෙලා තියෙනවා. දැනුම කියන්නෙ යුගයෙන් යුගය ඉදිරියට ගලා යන, ගලා යායුතු දෙයක්. මේක ප්‍රවාහයක්. ඒ ප්‍රවාහයේ වර්තමාන ක්ෂණ මාත්‍රය තමයි ඔයගොල්ලො.

අනුරාධපුරය අධ්‍යයනය කරනවා කියන්නෙ තවත් එක ගවේෂණයක්, අධ්‍යයනයක් විතරක් නෙමෙයි. අතීත සමාජයක් ගැන අධ්‍යයනය කිරීමක් විතරක් නෙමෙයි. මේක ජීවිතය ගැන අධ්‍යයනයක්, දහම ගැන අධ්‍යයනයක්. පරිසරය - සොබාදහම ගැන අධ්‍යයනයක්. නගර නිර්මාණය ගැන අධ්‍යයනයක්. වර්තමානයටත් ගළපා ගන්න පුළුවන් පරිපාලන ව්‍යුහ ගැන කරන අධ්‍යයනයක්. අනුරාධපුර ගමන කියන්නෙ පර්යේෂණ මාතෘකා රාශියක් අපට දායාද කරන උල්පතක්. ඒකට විෂය භේදයක් නෑ. වනවිද්‍යාව කරන කෙනෙකුට පුළුවන් අනුරාධපුරේ දෘශ්‍යමාන ශාක ගැන අධ්‍යයනය කරන්න. ඉංජිනේරු විද්‍යාව හදාරන දරුවන්ට පුළුවන් අතීත තාක්ෂණය ගැන ඉගෙන ගන්න. ගෘහ නිර්මාණය කරන අයට පුළුවන් තමන් ඉගෙන ගන්න වාස්තුවිද්‍යාව තව තවත් අර්ථවත් කර ගන්න මේ විදිහට ලබා ගන්න දැනුම ඔස්සෙ. අපි පුරුදු වෙලා අනුරාධපුරේ, පොළොන්නරුව වගේ තැන් අධ්‍යයනය කරන්න ඕනෙ ඉතිහාසය, කලාශිල්ප, සෞන්දර්ය වගේ හදාරන ශිෂ්‍යයන් විතරක් කියලා. ඒක වැරදි අදහසක්. මේ දරුවො වෙනත් පීඨවල ඉගෙන ගන්න තමන්ගෙ ශිෂ්‍ය සහෝදර සහෝදරියන්ට කියලා දෙන්න, මේවා අධ්‍යයනය කිරීමෙන් ඒ ගොල්ලන්ගෙ විෂයන්ට ලබා ගන්න පුළුවන් ආලෝකය ගැන.

සහන් සර්ට මතක ද දවසක් සර් මට යෝජනා කළා කාලිදාස කවියාගේ නිර්මාණවල දෘශ්‍යමාන වෘක්ෂලතා ගැන අධ්‍යයනයක් කරන්න. මට සර් දවසක ඒ අධ්‍යයනය අනුරාධපුරයත් එක්ක ගළප ගෙන කරන්න අදහසක් තියෙනවා. ඒක කරන්නෙ කොහොම ද කියන එක ගැන මට තවම පැහැදිලි අදහසක් නැහැ. ඒත් යම් යම් දේවල් ගැන අපේ හිත්වල ඇති වන උනන්දුවම අපි යන්න ඕන කරන තැනට පාර පෙන්නාවි කියලයි මට හිතෙන්නෙ. අපිට පුළුවන් උනොත් අපේ සිසු දරුවො නිවැරදි දැනුම ලබලා ලෝකයට සෙවණ දෙන මහා වෘක්ෂ වගේ චරිත බවට පත් කරන්න, අන්න ඒක අපි මේ ජීවිත කාලය පුරා රැස් කර ගන්න අනික් ගොඩක් දේවල්වලට වඩා වැදගත්. මන් මේ වෙලාවෙ අපේ සහන් සර් 2000 අවුරුද්දෙ ලියපු කවියක පොඩි වෙනසක් කරලා ඒක සෙත් කවියක් ම කියන හැඟීම ඇතුව මේ සියලු ම දෙනාට මම සුබ පතන්න කැමතියි.   

මෙත් මල් පිපේවා   ඔබ හද තුරු අරණ - ඒ තුරු අරණ ලොවකට     දෙනු ඇත සෙවණ

කෙළවර දකිනු සඳහා මෙසසර ගමන     -      අනුරාපුරය වේවා    ලොවකට සරණ