සිය ආචාර්යවරයාගේ නිවහන ඉදිරිපස ඇති අඹ ගස යට තබා ඇති එක් අසුනක හිඳ සිටි ගඟුල් මෙදින එහි පැමිණියේ ගුරු ඇරයුමෙනි. ඒ විශේෂ සාකච්ඡාවක් සඳහා ය. මොහොතකට පසු එතැනට පැමිණෙන ආචාර්යවරයාට ගුරු බුහුමන් පිණිස අසුනින් නැඟී සිටි ගඟුල්ට යළි හිඳ ගන්නා මෙන් සංඥා කළ සහන් අනික් අසුනෙහි හිඳ ගත්තේ ය. අනතුරුව සංකථනය ආරම්භ කරන ලද්දේ ආචාර්යවරයා විසිනි.
“ගඟුල්ට මතක ඇති මන් ඔයාට එවපු ලිපියෙ මෙහෙ වැඩ කරන කාලෙ ඔයාගෙ පශ්චාද් උපාධියෙ කටයුතු කරන්නත් සූදානම් වෙන්න කියලා ලියලා තිබුණා. මන් අද විශේෂයෙන් ඔයාට එන්න කියලා කිව්වෙ ඒ ගැන කතා කරන්න තමයි ගඟුල්. මොකද ඔයා මේ ගැන හිතන්නෙ. මොකක් හරි අදහසක් තියෙනව ද ඒ ගැන.”
“සර් මන් මේ මාසෙම එම්ෆිල්ලෙකට ලියාපදිංචි වෙන්න තමයි හිතාගෙන ඉන්නෙ. මට මාතෘකාවක් දෙකක් ගැන අදහසකුත් තියෙනවා. කොහොමත් මන් ඒ ගැන මුලින් ම සර් එක්ක කතා කරන්න තමයි හිටියෙ. මන් කියන්න ද සර් මන් හිතපු මාතෘකා දෙකක් ගැන දැන්.”
“ඔව් මාත් කැමතියි ඒ ගැන කතා කරන්න. කොහොමටත් ඔයා පශ්චාද් උපාධියට ලියාපදිංචි වෙන්න ඕනෙ අඛණ්ඩ ව ඒක කරන්න බලා ගෙන තමන්ගෙම හිතට රුති දෙයක් ගැන. අපිට පර්යේෂණ ක්‍රමවිද්‍යාව උගන්නපු අපේ ගතාරේ ධම්මපාල හාමුදුරුවො ඒ කාරණේ අවධාරණ කරන ගමන් කිව්වෙ අවුරුදු තුනක් හරි හතරක් හරි තමන්ගෙ පළවෙනි උපාධියකට වැඩ කරපු කෙනෙක් අනේ සර්, අනේ මැඩම් පශ්චාද් උපාධියකට මට දෙන්නකො මාතෘකාවක් කියලා කියන තැනම තියෙන්නෙ එහෙම දේකට එයා නුසුදුසු යි කියන එක කියලා.”
“ගතාරේ නායක හාමුදුරුවො කියලා තියෙන එක හරිනෙ සර්. උපාධියක් කරපු කෙනෙකුට තමන් ඉගෙන ගත්ත මොකක් හරි විෂය ක්ෂේත්‍රයකින් මාතෘකාවක් එන්නෙ නැහැ කියන එකම නුසුදුසුකමක් තමයි. හැබැයි සර් පෙර ගමන් ගිය ආචාර්යවරුන් මෙන්න මේ පැති ගැන දැනට අධ්‍යයන සිද්ද වෙලා නෑ කියලා පෙන්න දෙන එකේ නං වරදක් නැහැ කියලයි.”
“ඒ කාරණේ හරි ගඟුල්. ඔයගොල්ල අපිත් මෙතෙක් නොකිරිච්ච පැති ගැන කතා කළානෙ. මන් කැමතියි ඒ පැත්තක් හරි ඔයාට අලුතින්ම හිතිච්ච දෙයක් හරි ගැන කතා කරනවනං.”
“සර් මන් මුලින් හිතන් හිටියෙ විද්‍යෝදය අධ්‍යාපන සම්ප්‍රදාය මගෙ මාතෘකාව කරගන්නවා කියලා. ඒත් මගෙ හිත ඊයෙ පෙරේදා ඉඳලා මට බල කරන්නෙ ලෝකයට යමක් දීපු, ඒත් ගොඩක් දෙනෙක්ගෙ අවධානයට ලක් නොවිච්ච නිර්මාණකරුවෙක් පාදක කරගෙන මගෙ අධ්‍යයන කටයුතු කරන්න. ඒ මාතෘකාවට පාර කැපුණෙත් සර් හින්දම තමයි මට.”
“ඒ කොහොම ද ගඟුල් මන් හින්දා මාතෘකාවකට පාර කැපුණා කිව්වෙ.”
“සර් මන් ගිය සෙනසුරාදා සර්ලගෙ ගෙදර ආපු වෙලාවෙ සර්ලා ලෑස්ති වෙනවා මළ ගෙදරක යන්න. මන් එදා ආවෙ මගෙ මාතෘකාව ගැන කතා කරන්න තමයි. සර්ලට ගමනට බාදා නොකර මන් යන්න හදන කොට සර් කිව්වෙ ඔයාට අද විශේෂ වැඩක් නැත්තං අපිත් එක්ක ම අවිස්සාවේල්ලෙ යන් කියලයි. ඒ යන ගමන් අපි මාතෘකාව ගැනත් කතා කරමු කියලා සර් කිව්වා. මාත් ආවා යන්න. හික්කඩුවෙ නායක හාමුදුරුවන් අධ්‍යාපනය ගැන කියපු දේවල්වලින් ප්‍රවේශයක් අරගෙන සෝරත හාමුදුරුවොයි අදිකාරම්තුමයි අධ්‍යාපනය ගැන කියපු දේවල් ගැන සංසන්දනාත්මක අධ්‍යයනයක් කරන්න මගෙ තියෙන කැමැත්ත ගැන කිව්වහම සර්රුත් ඒක අනුමත කරලා මට කිව්වෙ විද්‍යෝදය අධ්‍යාපන සම්ප්‍රදාය කියන කාරණේ යටතට ඒ කරුණු පෙළ ගස්සන්න කියල යි. මීපෙ පහු උනාට පස්සෙ අපේ පශ්චාද් උපාධි මාතෘකාව වෙනුවට අපි කතා කරන්න ගත්තෙ අපි අවසන් ගෞරව දක්වන්න යන සුමින්ද කිත්සිරි අය්යා ගැන. මන් මුලින් ම සුමින්ද අය්යා අඳුන ගත්තෙ සර් අපිට ඒ දවස්වල කරපු රස වින්දන දේශනවලට ගත්ත නිර්මාණ අතරෙ සුමින්ද අය්යත් හිටපු හින්දා. අපට කලින් යුගයක හිටපු සුමින්ද අය්යව මට සැරයක් දෙකක් හම්බ වෙලා තිබුණා. ඒ සුමින්ද අය්යා නැති වෙලා කියන කාරණේ මන් දැනගත්තෙ සර් කියන කොටයි. සර් එදා සුමින්ද අය්යා ගැන හරි වෙනස් කතාවක් කිව්වා. ඒක මගෙ හිතේ ගැඹුරින් ම තැන්පත් උනා. සර්ට මතක ද සර් කිව්වා “ලෝකය තවත් හොඳ මිනිසකුගෙන් හිස් වුණා.” කියලා. මන් කල්පනා කළා අපේ සර් ඇයි මෙහෙම කියන්නෙ කියලා. එදා පාංශුකූලෙට වැඩම කරලා අනුශාසනා කරපු හැම ස්වාමීන් වහන්සේ කෙනෙක් ම කියපු දේවල්වලත් ගිහි කතා කරපු ජයන්ත වත්තෙවිදාන මහාචාර්යතුමත් මහින්ද සෙනරත් අය්යා, ඒ ගමේ මිත්‍රයා වගෙම සර්රුත් කරපු කතාවල හරය උනෙත් හොඳ මිනිහෙක් නැති උනාම ඇති වෙන හිස් තැන ගැන. ඒ විතරක් ද වැඩ සටහන මෙහෙයවපු මහින්ද දළුපොත අය්යත් ඒ වැඩේ කළේ හරිම හැඟීමකින්. මන් එදා හිතුවා සර්, සුමින්ද අය්යගෙ ඒ හිස්තැන ජීවත් ව ඉන්න අපිට එයාගෙ නිර්මාණවලින් පුරවන්න බැරි ඇයි කියලා. සර් මට ඒ ගැන අධ්‍යයනයක් කරන්න අවස්ථාව අරගෙන දෙන්න. මන් පස්සෙ කාලෙක මගෙ ආචාර්ය උපාධියට විද්‍යෝදය අධ්‍යාපන සම්ප්‍රදාය ගැන කරන්නම්.”
ගඟුල් එසේ පවසා තමන් විසින් සකසක ලද පර්යේෂණ මාතෘකාව සහ පරිච්ඡේද සැලැස්ම සිය ආචාර්යවරයා අත තැබුවේ ය. සහන් ඉමහත් ඕනෑකමකින් එම මාතෘකාවට සිය අවධානය යොමු කෙළේ ය. අනතුරුව එම පරිච්ඡේද සැලැස්ම ද කියවා බැලී ය.
“සුමින්ද කිත්සිරි ගුණරත්නගේ කාව්‍ය, කලා සහ ශාස්ත්‍ර සම්ප්‍රදාන පිළිබඳ විචාරපූර්වක අධ්‍යයනයක්.”
“ ගඟුල්, ඔයාගෙ මේ මාතෘකාවත් පරිච්ඡේද සැලැස්මත් කියන්නෙ ඔයා සුමින්දව කියවා ගන්න සමත් උනා කියන එකයි. ඒ වගෙම මට කියන්න තියෙන්නෙ සුමින්ද කරපු කියපු දේවල් අධ්‍යයනය කිරීම කියන්නෙ විද්‍යෝදය අධ්‍යාපන සම්ප්‍රදාය අධ්‍යයනය කරන එකෙන් වියුක්ත දෙයක් නෙමෙයි කියන එක. මොකද සුමින්ද කියන්නෙත් ඒ අධ්‍යාපන සම්ප්‍රදායෙම ප්‍රකාශනයක් නිසා. අපි පොඩි සංශෝධනයක් දෙකක් කරලා මේ අධ්‍යයනේ ම කරමු.”
“සර් පොඩි නෙමෙයි සර් හොඳයි කියලා හිතන ඕනෙම සංශෝධනයක් කරලා මට ඕකම කරන්න ලැබුණොත් හොඳයි. ඒ වගෙම සර් තමයි මගෙ උපදේශක වෙන්නත් ඕනෙ. සර්ට අද වෙලාව තියෙයි ද ටිකක් වැඩිපුර මේ ගැන කතා කරන්න.”
“ටිකක් නෙමෙයි ගඟුල් අද දවසම හරි මන් කැමතියි මේ වෙනුවෙන් වෙන් කරන්න. මොකද අපේ හෂාන් නිසා වාහනේ එළවන්නෙ සුමින්දලට උගන්නපු මිසුත් අපිත් එක්ක ම යන එකේ අපිට පුළුවන් මේ ගැන නිදහසේ කතා කර කර යන්න. අපි මුලින් ම මාතෘකාව ටිකක් සීමා කර ගත්තොත් හොඳයි කියලයි මට හිතෙන්නෙ ගඟුල්. මොකද සීමා කරගත්ත තරමට තමයි අපිට වැඩි ගැඹුරකට යන්න පුළුවන් වෙන්නෙ. මට හිතෙන්නෙ බෞද්ධ දෘෂ්ටි කෝණික කවුළුවෙන් සුමින්ද කිත්සිරිගේ නිර්මාණ අවලෝකනය කිරීම වගේ මාතෘකාවක් අරගෙන අර ඔයා මේ ලියලා තියෙන විදිහට එයාගෙ කවි, කලා, ශාස්ත්‍ර සම්ප්‍රදාන ගැන අපට කතා කරන්න පුළුවන්. මම කැමතියි ඔයාගෙ එක උපදේශකයෙක් වෙන්න. ඒ වගෙම මෙතෙන්දි මේකට අවශ්‍යම කරන තවත් වැදගත් ම චරිතයක් ඉන්නවා. අපි අනිවාරෙන් ම ඒ චරිතෙත් මේ වැඩේට සම්බන්ධ කරගන්න ඕනෙ. ඔයගොල්ලන්ගෙ මිසුත් මේ වැඩේදි නොනිල උපදේශිකාවක් වේවි.”
“ඒ කවුද සර් මන් මේකට සම්බන්ධ කරගන්න ඕන කරන අනික් උපදේශකතුමා? මට නං හිතෙන්නෙ සර්රුයි මිසුයි හිටියත් ප්‍රමාණවත් කියලයි.”
“ඔයගොල්ලන්ගෙ මිස් කොහොමටත් මේ වැඩේට උදව් කරනවනේ. මන් අනිත් උපදේශක වෙන්න ඕනෙ කියලා කිව්වෙ වෙන කවුරුවත් නෙමෙයි ඔයගොල්ලන්ගෙ ප්‍රණීත් සර්. මන් අපේ ප්‍රණීත් ව ම මේකට සම්බන්ධ කරගන්න කියන්නෙ හේතු කීපයක් නිසා. මොකද සුමින්ද කියන්නෙ කවියෙක්. ප්‍රණිත් සර් කියන්නෙත් කවියෙක් වගේම ගීත රචකයෙකුටනෙ. ඒ වගෙ ම සුමින්දගෙ තියෙන සෞන්දර්යාත්මක ඇහැ ගැන ඒ වගෙම ඇහකින් දකින්න පුළුවන් කෙනෙක් තමයි ප්‍රණීත්. ඒ වගෙම සුමින්දගෙ තිබුණා මානවවිද්‍යාව ගැන ලොකු නැඹුරුවක්. ඉතින් ප්‍රණීත් සර් කියන්නෙ කොහොමත් ම මානව විද්‍යාඥයෙක්නෙ.”
“ප්‍රණීත් සර් කැමති වෙනව නං මමත් කැමතියි ඒකට. මට හිතෙනවා සර් මට කියපු හේතුවලටත් අමතර හේතු සර්ට ඇති කියලා සර් මේ යෝජනාව කරන්න.”
“ඔව් ගඟුල් ඔයා හරි. ප්‍රණීත් සර් තමයි සුමින්ද දෘශ්‍යාත්මක මානව විද්‍යාව ගැන තමන්ගෙ දර්ශනපති උපාධියට කරපු පර්යේෂණයේ උපදේශක හැටියට කටයුතු කළේ. ඒ විතරක් නෙමෙයි තව ගොඩක් දෙනා නොදන්න කාරණයක් තියෙනවා. ඒ තමයි සුමින්ද තමන්ගෙ ජීවිතේ අවසාන කාලෙ බෞද්ධ සිනමාව ගැන බෞද්ධ පාලි විශ්වවිද්‍යාලෙ ආචාර්ය උපාධියට ලියාපදිංචි වෙලා ඒකෙ වැඩ කරමින් හිටිය බව. ඒ ගැන මට වඩා හොඳට දන්නෙත් ප්‍රණීත් ම තමයි.”
“සර්ට වඩා හොඳට ඒ ගැන ප්‍රණීත් සර් දන්නවා කියලා කිව්වෙ ඇයි සර්.”
“ගඟුල්, මන් එහෙම කිව්වෙ සුමින්දගෙ ආචාර්ය උපාධියෙ උපදේශකත් ප්‍රණීත් සර් නිසා. මේ මොහොතෙත් ප්‍රණීත් සර්ගෙ අතේ ඒ පොතේ අන්තිම පරිච්ඡේදයෙ අත් පිටපතත් තියෙන නිසා.”
“ඔව් සර්, ප්‍රණීත් සර්රුත් සර්ට අමතර ව මගෙ උපදේශකයෙක් වෙන එකට මන් හරිම කැමතියි. ඒ වගෙම මෙතෙන්දි මන් තව වැදගත් ම දෙයක් කියන්න ඕනෙ සුමින්ද කිත්සිරි නිර්මාණ අධ්‍යයනයට මාව යොමු කරපු.”
“ඒ මොකක් ද ගඟුල්?”
“සර්ට මතක ද අපේ ශේන්‍යා නංගිගෙ කවි පොත ජනගත කරන දවසෙ සුමින්ද අය්යා තමන්ගෙ කතාවෙදි කියපු දෙයක් සර් එදා අවමංගල කටයුතු සිද්ද කරන වෙලාවෙ මතක් කළා.”
“මන් සුමින්ද ගැන ඒ වෙලාවෙ මට මතක් වෙන ගොඩක් දේවල් කිව්වා මතකයි. ඒ අතරින් ඔයාට දැනිච්ච විශේෂම දේ මොකක් ද?” 3
“මට එතෙන්දි තදින් ම දැනිච්ච විශේෂ කාරණා දෙකක් තියෙනවා. එකක් සුමින්ද අය්යා කියපු නිර්මාණ රස වින්දනේදි එක්තරා විදිහකට භෞතික ව අපට දැනෙන අවස්ථා වගෙම අපි ආධ්‍යාත්මික වශයෙන් ඉන්න ඕන කරන, ඒ වගෙම ස්පර්ශ කළ යුතු අවස්ථා. ඒ තමයි සුමින්ද අය්යා කියලා තිබිච්ච පාළුව, කාන්සාව, හුදෙකලාව සහ පරම හුදෙකලාව. ඒ ටිකම ඇති සර් සුමින්ද අය්යගෙ ජීවන ගැඹුර තේරුම් ගන්න. සර් ඊට පස්සෙ එතන ඉන්න විශ්වවිද්‍යාල පද්ධතියට සම්බන්ධ අයගෙන් ඉල්ලීමක් කළා උපාධි පශ්චාද් උපාධිවලට තමන්ට ඒ වැඩේ කරයි කියලා හිතන ශිෂ්‍යයන් යොමු කරන්න කියලා. මමත් ඒ වැඩේ කරන්නම්, ඔබත් යොමු වෙන්න කියලා කිව්වා. ඒ වෙලාවෙ එතන හිටපු මනෝජ් ආරියරත්න මහාචාර්යතුමා වගෙම විද්‍යා අංශෙ උගන්නන ජයන්ත වත්තෙවිදාන මහාචාර්යතුමාගෙ නම් වගෙම කලින් දවසෙ ඇවිල්ලා අවසන් ගෞරව දක්වලා ගිය මහාචාර්ය හිනිදුම සුනිල් සෙනෙවි සර්ගෙ නම් හිටන් මතක් කරලයි සර් ඒ ටික කිව්වෙ. ඒ වෙලාවෙ අජිත් කල්‍යාණවංශ, සේනානි ධර්මරත්න වගේ කලාවට සම්බන්ධ වෙච්ච අය දිහාවට හැරිලා සර් කිව්වෙ සාහිත්‍යකරුවො හැටියට ඔබ ඔබේ යුතුකම ඉටු කරන්න, අපි සරසවි ඇදුරන් විදිහට අපි අපේ යුතුකම ඉටු කරන්නම් කියලා.”
එදා රෑ තමයි සර් මන් මේ වෙලාවෙ කරන්න ඕනෙ සුමින්ද අය්යව කියවන එක කියලා හිතට ගත්තෙ. ඒ දවසෙ ඉඳන් මේ දවස් දෙක තුනේ ම මන් කළේ ඒ කියවීම.”
“අපි හිතුවටත් වඩා දුරකට අපේ ශිෂ්‍යයො හිතලා තියෙනවනෙ බැලුවහම. ඔයාගෙ ඔය වචන ටිකම මේ වගෙ අධ්‍යයනයකට ඔයාගෙ තියෙන සුදුසුකම තමයි ප්‍රකාශ කරන්නෙ. මන් මගෙ ළඟ තියෙන මේකට අදාළ පොත්පත් ඔක්කොම ඔයාට දෙන්නම්. ඒ වගෙම සුමින්දගෙ නිර්මාණ මන් දේශනවලට ගත්ත අවස්ථාත් මගෙ මතකයෙ හැටියට ලියලා දෙන්නං. ඒ වගෙම මේ අධ්‍යයනේ දි ඔයා අනිවාරෙන් ම සම්මුඛ සාකච්ඡා කරන්න ඕන අයගෙ නාමාවලියකුත් හදලා දෙන්නං ඒ අයගෙ දුරකතන අංකත් එක්ක. වැඩේ පටන් ගනින් පුතා අපි උඹට උදව් කරන්නම්.”
සහන් ගඟුල්ට ඒ ඡේදයේ අවසන් වැකිය කියා සිටියේ ඉමහත් හැඟීමකිනි. අනතුරුව ඔවුන් සුමින්දගේ නිර්මාණ සහ ජීවිතය ගැන බොහෝ දේ කතා කළහ. ඒ සියල්ල සඳහන් කිරීමට මෙය අවස්ථාව නොාවේ. එහෙයින් යථෝක්ත ගුරු ශිෂ්‍ය සංකථනයෙන් වඩාත් දැනුණු තැන් කිහිපයකට පමණක් අපගේ අවධානය යොමු කිරීම සුදුසු ය.
“මට මතකයි සර් 2016 අවුරුද්දෙ අංගුත්තර නිකායෙ වඩ්ඪී සූත්‍රය පාදක කරගෙන ලියපු අපි වැඩෙමු කියන ලිපියෙදි අපි ප්‍රඥාවෙන් වර්ධනය විය යුතුයි කියන බුද්ධ වචනය වඩාත් සරලව පැහැදිලි කරන්න අරගෙන තිබුණෙ සුමින්ද අය්යගෙ කවියක්. ඒ තමයි ‘සොඳුරේ අරුත’. මන් කැමතියි සර් මගෙ පර්යේෂණේට අදාළ පළවෙනි සම්මුඛ සාකච්ඡාව හැටියට සලකලා මේක එතනින් පටන් ගන්නවනං.”
“ගඟුල්, ඔයා ඔය කතා කරන්නෙ සුමින්දගෙ නිර්මාණවලින් මට වැඩියෙන් ම දැනිච්ච එකක් ගැන. ඒක තාත්තයි දුවයි කියන දෙන්නා අතරෙ ඇතිවන සංවාදයක්. මන් කැමතියි මේක මගෙ අදහස් දැක්වීමකට විතරක් සීමා නොවී අපි දෙන්නා අතරෙ සිද්ද වෙන සංකථනයක් වෙනවනං. මොකද ඔයාගෙ මතකය කියන්නෙත් සමහර නිර්මාණ ඒ කියන්නෙ මතක තබාගත යුතු නිර්මාණ ගබඩා කරගෙන ඉන්න ස්මරණ ගබඩාවක් නිසා. මන් ප්‍රවේශය ගන්නං. ඔයත් සුදුසු විදිහට ඒකට සම්බන්ධ වෙන්න. ඇත්තටම ගඟුල් සම්මුඛ සාකච්ඡාවක් කියන්නෙ දෙන්නෙක් සම්මුඛ වෙලා ඒ කියන්නෙ මුහුණට මුහුණ බලා ගෙන දෙපැත්තෙ ඉඳගෙන එක විදිහට කරුණු සාකච්ඡා කරන එක මිසක් එක්කෙනෙක් කතා කරන කොට අනික් එක්කෙනා නිකන් අහගෙන ඉන්න එක විතරක් නොවන නිසා.”
“එහෙනං සර් මන් පටන් ගන්නන්කො ඒ නිර්මාණෙ මුලට ගිහින්. එතනදි තාත්තා දුවට කියනවා මෙහෙම.
මලක් නෙලා දෝතට ගෙන බුදු මැදුරට යන
මලක් වගේ පුංචි දුවේ මඳක් අසනු මැන
ගසක් තරම් මලකට ආදරේ කවුරු වෙන
මලක් ගසේ තිබෙන විටයි ලෝකෙම ලස්සන
දැන් සර්, මේ නිර්මාණෙ එන තාත්තව තාත්තා කෙනෙක් හැටියට සර්ට දැනෙන්නෙ කොහොමද කියන ප්‍රශ්නෙ මම සර්ට ඉදිරිපත් කළොත් සර් මොකක් ද ඒ ගැන කියන්නෙ.”
“සුමින්ද කතා කරන ඒ තාත්තම තමයි මාත් ඇතුළුව ගොඩක් තාත්තලා තුළ ඉන්නෙ. තාත්තා, අම්මා කියන්නෙ දරුවන් නමැති මල්වලට ආදරේ කරන ගස්නෙ. අපිට පුළුවන් මේ කාරණේ ම ගුරු භූමිකාවටත් සම්බන්ධ කරන්න. මොකද හොඳ ගුරුවරයෙක් හොඳ ගුරුවරියක් කියන්නෙ ම ශිෂ්‍යයන් නමැති මල්වලට හදවතින් ම ආදරය කරන ගස් නිසා. හැබැයි ලෝකෙ ලස්සන වෙන්න නං මල් ගස්වලම තියෙන්න ඕනෙයි කියන තැන මම නැහැ. සුමින්ද කවියත් නැහැ. ඒකනෙ සුමින්ද දුවගෙ මාර්ගයෙන් අපට මෙහෙම කියන්නෙ.
පිපුණු මලට අරුතක් දී බුදු සමිඳුන් ළඟ
මලක් ගසෙන් නෙළා ගොසින් පිදුමෙ වරද කිම
තාත්තගේ ආදරේ ඇත්ත වගෙම කෙල්ල අහන දේත් ඇත්ත. සුවඳ දිදී ගස්වල මල් පිපුණට ඒ හැම මලක් ම ඒ ගස් පාමුල පරවෙන නිසා වැඩක් ඇති අර්ථයක් ඇති දෙයක් කරලම පරවෙලා යන එක නේද මල් කරන්න ඕනෙ කියලනෙ කෙල්ල කියන්නෙ. අපිට පුළුවන් ද ගඟුල් කෙල්ලගෙ ඒ ප්‍රශ්නෙ නොතකා හරින්න.”
“සර් කියන විදිහට වගෙම මේ නිර්මාණය ඔස්සෙ කවියා මතු කරන විදිහටත් අපට දුවගෙ ප්‍රශ්නෙ නොතකා හරින්න බැහැ තමයි. ඒ වගෙම සර් අපිට බැහැ නේද තාත්තා ඊළඟට දුවගෙන් අහන ප්‍රශ්නෙත් සුළුවෙන් තකන්න. අපි ඒ කවිය මෙතනට අරගෙනම ඒ ගැන කතා කරමු.
පිපුණු මලේ හැඩරුව ගැන බොරුවට වන වන
ළඟට ඇවිත් පෙති අතගා මල් මුවරද බොන
බමරු වෙසෙන ලෝකය ගැන හරියට දැනගෙන
සිහි කරන්න ගසක් දැරූ වෙහෙසක් මල් ගැන
“දැන් හිතන්න ගඟුල්, මේ නිර්මාණය හරහා කවියා ලෝකයට දෙන පණිවිඩය. එයා අපට මතක් කරලා දෙනවා දුවට වඩා කාලයක් මේ ලෝකෙ ජීවත් උනේ තාත්තා කියන එක. ඒකෙ නිසා ලෝකෙ රටේ සිද්ද වෙන දේවල් ගැන හොඳටම දන්නෙ තාත්තයි. තාත්තා දුවට කියන්නෙ බමරුන් ප්‍රතික්ෂේප කරන්න කියලා නෙමෙයි බමරුන් වෙසෙන ලෝකය ගැන හරියට දැන ගන්න කියන එක. මන් හිතන්නෙ මේ කවියෙ එන අර්ථ හරියට දැනගෙන වගෙම වචනවලට අයිති නියම බර නොදී අපි මේ නිර්මාණෙ ගැන කතා කරන එක වරදක් කියලයි.”
“දැන් සර්, මේ නිර්මාණෙ ගැන කතා කරපු වෙලාවක මට මතකයි සර් කිව්වා මේක තාත්තා කෙනෙකුගෙයි දුවකගෙයි දෙන්නකුගෙම ප්‍රඥාවට දෙන්න පුළුවන් හොඳ උදාහරණයක් ය කියලා. හැබැයි සර් එදා තමන්ගෙ කතාව අවසන් කළේ දුවගෙ ප්‍රඥාව තාත්තගෙ ප්‍රඥාව සමතික්‍රමණය කරනවා කියලා. සර්ට හිතෙන්නෙ නැද්ද එහෙම බැලුවහම මේක පිතෘ ප්‍රඥාව සම්බන්ධයෙන් කරන අවතක්සේරුවක් කියලා.”
“කොහෙත් ම නෑ ගඟුල්. මන් ඒ නිර්මාණෙ එන අන්තිම කවිය කියලම මගෙ අදහස කියන්නං.
ලස්සන මල් තුරුලෙ හොවා සිටියත් හැම දින
මලක සුවඳ විඳිය හැකි ද ගසකට කිසි දින
පිපුණු මලේ සුවඳ දිගේ බමරු ළඟට එන
සිරිත නිසයි මල් පිපෙන්නෙ ලෝකයෙ හැම දින
සුමින්ද පිපෙන මල් පරවෙන බව දැනගෙන හිටියා. ගසක කාර්යය මල් සම්පත්තිය දීලා ලෝකය ලස්සන කරන එක, සුවඳවත් කරන එක, ලෝකය අර්ථවත් කරන එක බවත් දැනගෙන හිටියා. දෙයක් ඇති උනොත් හරියට ම පිපුණු මලක් පරවෙලා යනවා වගේ නැති වෙලා යන බවත් සුමින්ද දැනගෙන හිටියා, අවබෝධ කරගෙන හිටියා. එයා මේ ලෝකෙන් නික්ම ගියෙත් ඒ අවබෝධය ඇතිව යි. සුමින්ද කියන්නෙ කවි යයි සම්මත කවි ලියන නිසා කවියෙක් කියන තැනට එහා ගිය, කවි කියන වචනෙ තියෙන ප්‍රඥාවන්තයා කියන අර්ථය තමන් ලියපු කියපු දෙයින් විතරක් නෙමෙයි තමන්ගෙ ම ජීවිතයෙන් ඔප්පු කරලා පෙන්නපු කවියෙක්. ගඟුල් ඔයා මේ අධ්‍යයනය කරන්න තෝරගෙන තියෙන්නෙ එහෙම සුවඳ ගහන මනුස්සයෙක්ගෙ සුවඳ ගහන නිර්මාණ. එක පැත්තකින් මේක අභියෝගයක්. අනිත් පැත්තෙන් මේක ඔයා කරන්නම ඕන දෙයක්. මොකද මේ වෙලාවෙ සුමින්දගෙ නිර්මාණ විතරක් නෙමෙයි සුමින්දත් කියවලා මේ වැඩේ කරන්න පුළුවන් වෙනත් කිසිම උපාධි අපේක්ෂකයෙක්ගෙ නමක් මගෙ ඔළුවට නොඑන නිසා.”
“සර්, මන් අපේ පර්යේෂණේට අදාළ නොඋනත් මට දැනෙන වෙනත් වැදගත් කාරණයක් මතු කරන්න කැමතියි. සර් එදා කිව්වා සුමින්ද අය්යා තමන්ගෙ ජීවිතේ අවසාන කාලෙ බෞද්ධ සිනමාව ගැන පීඑව්ඩී එක කරන්න ලියාපදිංචි වෙලා හිටිය කියලා. ඒ වගෙම සර් කිව්ව ඒකෙ අන්තිම වැඩ ටික තමයි කර කර හිටියෙ කියලා. සර් මහගමසේකර සර්ට ආචාර්ය උපාධිය ලැබුණෙ එයාගෙ මරණෙන් පස්සෙනෙ. ඉතින් සුමින්ද අය්යා තමන්ගෙ වැඩ ටිකත් කරලනං තියෙන්නෙ විශ්වවිද්‍යාලෙට පුළුවන්නෙ ඒ ක්‍රමවේදෙම සුමින්ද අය්යා සම්බන්ධයෙනුත් අනුගමනය කරන්න.”
“ඔයා ගඟුල් බොහොම වැදගත් දෙයක් මතු කළේ. මමත් ඔය කාරණේ ගැන හිතුවා. ඒ වගෙම සුමින්ද ගැන කියවීමක් තියෙන තව කීප දෙනෙකුටත් ඔයාටයි මටයි හිතිච්ච දේම දැනිලා තිබුණා. මේ වෙන කොටත් මම ප්‍රණීත් සර් එක්ක මේ ගැන කතා කරලා තියෙනවා. අපි තවදුරටත් උත්සාහ කරන්න ඕනෙ ඒක සාක්ෂාත් කරගන්න. ඒ සුමින්ද වෙනුවෙන් නෙමෙයි ලෝකය වෙනුවෙන්.”
“සර්, සුමින්ද අය්යගෙ පළවෙනි පොත වගෙම පළවෙනි කවිපොත වෙච්ච චක්කරං කොටුව බෞද්ධ සලකුණ තැබීමක් නෙමෙයි, දේශපාලන කියවීමකුයි කරන්නෙ කියලා කිව්වොත් ඒ ගැන සර් මොකද කියන්නෙ.”
“ඔය ප්‍රශ්නෙ අපට ඇති වෙන්නෙ ගඟුල් බෞද්ධ සලකුණයි - දේශපාලනයි දෙක එකිනෙකට සපුරා අංශ දෙකක් කියන තැනට දාලා අපි කතා කළොත්නෙ. අපි මෙහෙම හිතුවොත් බෞද්ධ සලකුණ තුළ දේශපාලනයත් දේශපාලනය තුළ බෞද්ධ සලකුණත් තියෙන්න බැරිද කියලා අපිට පේන විදිහ වෙනස් වෙනවා නේද? සුමින්ද පළවෙනි පොත ලියන්නෙ සරසවි ශිෂ්‍යයෙක් විදිහට. එතකොට සුමින්දට අවුරුදු විසිදෙකක් විතර ඇති මගෙ හිතේ. ඒකෙ එන චක්කරං කොටුව හා පෙන්දෝ කියන්නෙ හොඳම දේශපාලන කියවීමක්. මන් හිතන්නෙ ගඟුල්ට විතරක් නෙමෙයි මුලදි මටත් තවත් අයටත් අර අදහස එන්න බලපෑවේ ඒ නිර්මාණය තමයි. ගඟුල් ඉස්සෙල්ලම අපි ඒ නිර්මාණෙට අවධානය යොමු කරලා ඉඳිමු ද?”
සිය ආචාර්යවරයාගේ ඉල්ලීමත් සමග ගඟුල් සිය අතට ගත්තේ චක්කරං කොටුව යි. මෙදින දෛනික ව ඔහු භාවිත කරන කරේ දමාගෙන යන රෙදි බෑගයෙහි වැඩි අවකාශයක් වෙන් ව තිබුණේ සුමින්දගේ පොත්වලට යි. ගඟුල් යථෝක්ත කවිය සිය හඬින් මෙසේ ප්‍රකාශයට පත් කෙළේ ය.
“චක්කරං කොටුව හා පෙන්දෝ
පොඩි කාලේ
පිඟන් කටු පෙන්දෙකුට
පයින් ඇන ඇන 6
චක්කරං පැන්නා
අපි දෙන්නා එකට
ඒ එදා...
මේ මෙදා...
මම - ආර්. චන්ද්‍රසේන වූ - උඩහ ගෙදර මහතුන්
උඹ - පින්වත්ව සිරිමත් වූ - මහ ඇමතිතුමා
මට - චක්කරං කොටුවක් අඳින්නට මිදුලක් වත් නැත.
උඹට - මුළු රටම චක්කරං කොටුවක් වී ඇත...”
ගඟුල් ඔය කියපු කවිය අන්තර්ගත පොත බිහිවීමත් එක්ක තමයි සුමින්ද ගැන එයාගෙ ගුරුවරුන් වගෙම යාළුවො කතා කරන්න ගත්තෙ. එතන ඉඳලා එයා ගුරු ශිෂ්‍ය දෙපිරිස අතරම ප්‍රසිද්ද උනේ චක්කරං කියලා. කොටින්ම සුමින්දගෙ විශ්වවිද්‍යාලෙ කාඩ්ඩෙක උනෙත් චක්කරං. සුමින්ද නැති වෙච්ච බව දැනන් හිටියෙ නැති ඒ කාලෙ අපේ ආදි ශිෂ්‍යාවකට සුමින්ද නැති උන එක කිව්වහම එයා ටික වෙලාවක් කල්පනා කළා ඒ කවුද කියලා. අර ආරූඪ නම කිව්වහම එයාට එකපාරටම කියවුණේ අනේ දෙය්යනේ අපේ චක්කරං ද මේ නැති වෙලා තියෙන්නෙ කියලා.
“සර් මේ කවියම නේද හේතු උනේ මුළු චක්කරං කොටුව පොතටම දේශපාලන සීල්ලෙක තියන්න.”
“මට දෙන්න ගඟුල් ඔයාගෙ අතේ තියෙන ඔය පොත. ඒකෙ පිදුමෙදි සුමින්ද කියනවා මනුෂ්‍යයන්ගෙ සැම බලාපොරොත්තුවක් ම කවියක් වෙලා බිහි උනේ නැති උනාට මෙතෙක් ලියවෙච්ච හැම කවියකම සොබාදහම සහ ජීවිතාවබෝධය පිළිබඳ කිසියම් බලාපොරොත්තුවක් පිළිසිඳ ගනිමින් පවතිනවා කියලා. එයා කියන්නෙ තමන්ගෙ සහජීවනය සිදුවන සමාජ වටපිටාව හා එකමුතු වෙමින් ආධ්‍යාත්මික දිළිඳු බවින් මිදී ධනවත් වෙන්න කියලා. ආධ්‍යාත්මික ව්‍යාධීන්ගෙන් මිදිලා සුවපත් වෙන්න කියලා. අපි බලමු මේක සුමින්ද තමන්ගෙම වචනවලින් කොහොමද කිව්වෙ කියලා.
“ස්වකීය සහජීවනය සිදුවන
සමාජ වටපිටාව හා එකමුතු වෙමින්...
ආධ්‍යාත්මික දිළිඳු බවින් මිදී “ධනවත්” වීමටත්
ආධ්‍යාත්මික ව්‍යාධීන්ගෙන් මිදී “සුවපත්” වීමටත් ලාලසා වඩන්නා වූ අනාගත සියුම් මිනිසා ද
කවියකුගේ හෘදසක්මන් මළුවකදී...
ජීවිතයට පෙම් බඳිනවා සිකුරුයි!”
සහජීවනය, සමාජ වටපිටාව වගෙම ජීවිතයට පෙම් බැඳීම කියන වචනවල තියෙන්නෙ සුමින්දගෙ දේශපාලන කියවීම. ඒ වගෙම ආධ්‍යාත්මික දිළිඳු බවින් මිදී “ධනවත්” වෙන්න ආධ්‍යාත්මික ව්‍යාධීන්ගෙන් මිදී “සුවපත්” වෙන්න කියන එයාගෙ වචනවල තියෙන්නෙ එයාගෙ ආගමික කියවීම. ඒ විතරක් ද ගඟුල් එයා කවි හදවත උපමා කරන්නෙ හෘදය සක්මන් මළුවට. ඒ වචනෙ කොහෙන්ද කවියෙකුට එන්නෙ. ඊට පස්සෙ තමන්ගෙ පිදුමෙදි අපට අන්තිමට කියන්නෙ මොකක් ද? ඒකත් කියවලම ඉඳිමු ද ගඟුල් අපි.
“සසර‘ඳුර සිපගෙන
මෝදුවන ළෙන්ගතුකමක් සමඟින්...
ජීවිතය බෙදාහදා ගැනීමට
දිරි ඔවදන් සුපුදන...
සිනිඳු සිත් - සිලිටි අත්
සිනහදී සිප ගනිමින්...
.... චක්කරං කොටුවට ....
ඔබව එක්කරගෙන යන්නම්!”
මන් දැන් කැමතියි පිදුමෙ මේ කොටස ගැන ඔයාගෙ කියවීම දැනගන්න. ආදි විද්‍යාර්ථී සුමින්ද ගැන දැන් පශ්චාද් උපාධිය කරන්නත් ඉදිරිපත් වෙච්ච ආදි ශිෂ්‍යයා වෙලා ඒක ක්‍රියාවක් බවට පත් කරගෙන වැඩ කරන්නෙ ඔයයි. මේ වගෙ අධ්‍යයනයක් කරන්න කැමැත්ත තිබිච්ච කෙනෙක් තමයි අපේ ශශී. එයා ගුරුවරියක් කිවිඳියක්. ඒ වගෙම ආදි ශිෂ්‍ය ගයානුත් මේ ගැන කතා කරලා තිබ්බා. ඒ අයටත් වෙනත් දෘෂ්ටි කෝණවලින් මේ ගැන අධ්‍යයන කරන්න පුළුවන්. මේ මොහොතෙ තමන්ගෙන් වෙන්න තියෙන අනිවාර්ය වගකීමක් වගෙම වගවීමක් හැටියට සලකලා මේක කරන්න ගඟුල්. ඒ ඒ මොහොතෙ කරන්න තියෙන දේ මග හැරෙන්න දෙන්න එපා. එහෙම කරලා පස්සෙ පසුතැවිලි වෙලා වැඩක් නෑ. දැන් අපි කතා කරමු පිදුම ගැන.”
“සර් මට හිතෙන්නෙ සුමින්ද අය්යා අපි කාටත් වඩා දුරකට සසර අඳුරත් ඒ අඳුරත් එක්ක ජීවත් වෙන මිනිස් ප්‍රජාවත් ගැන හොඳින් අවබෝධ කරගෙන හිටියා. ඒ වගෙම මේ සංසාර ගමන අවසාන වෙනකම් අපි අනික් අයත් එක්ක ලොකු ලෙන්ගතුකමකින් ජීවත් වෙන්න ඕනෙයි කියන එකත් දැනගෙන හිටියා. අන්න ඒ හැඟීමත් දැනීමත් දැකීමත් එක්ක තමයි එයා තමන්ගෙ ජීවන ගමන ගියේ, ඒ වගෙම ඒ ගමන අවසන් කළේ.”
“ඔයා කියන මේ හැම වචනයක් ම අපට තහවුරු කරන්නෙ සුමින්ද පිළිබඳ අධ්‍යයනයකට ඔයාගෙ තියෙන සුදුසුකමම තමයි ගඟුල්. ඇතැම් විචාරකයෙක් දේශපාලන කියවීමකට විතරක් ලඝු කරපු සුමින්දගෙ චක්කරං කොටුවෙන්ම එයාගෙ බොදු ලකුණු හොයන්න යොමු වෙන්න. ඔයාට එයාගෙ ඒ පොතේ නිර්මාණ අතර එන මහතුවාගේ කතා වස්තුව, දෙයියන්ගේ සාක්කිය, ඇවත, ඔබයි මමයි, බෝපත් ඇල්ල, රාජු වගේ නිර්මාණ ලොකු උදව්වක් වේවි ඒකට. මට හිතෙනවා මෙතෙන්දී ඔයාගෙ අධ්‍යයනේට වැඩි එළියක් ලබා ගන්න පුළුවන් වෙන්නෙ සුමින්දගෙ කවි පොත්වලින්. එයා එන්න එන්න පරිණත වෙලා තියෙනවා. පළවෙනි කවි පොතට වඩා ගැඹුරක් තියෙනවා දෙවෙනි එකේ. දෙවෙනි එකට වඩා ගැඹුරක් තියෙනවා තුන්වෙනි පොතේ. සමහර කවීන් සම්බන්ධයෙන් මේකෙ අනිත් පැත්තත් මම දැක්කා. ඒ කියන්නෙ පළවෙනි කවි පොතේ තිබිච්ච ගැඹුර දෙවෙනි තුන්වෙනි පියවරවලදි අඩු වෙලා තිබුණා. ඒත් 1996 අර මුල් කවි පොතේ හිටිය සුමින්දට වඩා පැසුණු කෙනෙක් අපට එයා 1998 ලියපු ඇහැළිවල දි දැක ගන්ඩ ලැබෙනවා. මට මතක හැටියට ඒ කවි පොතත් දොරට වැඩියෙ විශ්වවිද්‍යාලෙදි ම තමයි. එදා ඇහැළි ගැන කතා කරපු නන්දන වීරසිංහ කවියා වගේ ම මොනිකා රුවන්පතිරණ කිවිඳිය ඒ ගැඹුර ගැන තමයි කතා කළේ. මට මතක හැටියට නන්දන කවියා, සුමින්ද තමන්ගෙ පොතේ සඳහන් කරලා තිබිච්ච එක කාව්‍යමය ප්‍රකාශයක් පාදක කරගෙන තමයි එදා තමන්ගෙ මුළු දේශනය ම ඉස්සරහට අරගෙන ගියේ. ගන්න ගඟුල් ඇහැළි අතට. පෙරළන්න ඕකෙ අටවෙනි පිටුව. මටත් ඇහෙන්නම කියවන්න ඒ ප්‍රකාශය.”
8
අනතුරුව අසන්නට ලැබුණේ සහෘදය ගුරු ශිෂ්‍ය යුග්මයකින් සමන්විත ඒ සංකථන මණ්ඩපයට සුමින්ද නම් ප්‍රඥාංකුරයාගේ සදර්ථවාහී කාව්‍යෝක්තියක් ගඟුල්ගේ හඬින් සම්ප්‍රේෂණය වන ආකාරය යි.
“ගඟ දිය රිද්මයෙන් සුලලිත
අසිරිමත් දිය ඇල්ලකට
තව දුරටත් “ගඟ” යැ යි ව්‍යවහාර නොවෙ යි
එහෙත් එය
“ගඟ” නොවන්නේ ද නොවෙ යි
“ගඟ” වන්නේ ද නොවෙ යි
අපූර්වත්වය පිළිබඳ
මේ සොඳුරු සත්තාව අබියස දී
මිනිස් සිත
චමත්කාරය වැළඳ ගනී...”
“ඔන්න ගඟුල්, ඔය තියෙන්නෙ සුමින්දගෙ කවියෙ බොදු සලකුණ උපරිමාකාරයෙන් නිරූපණය වන තැනක්. ඕක දැකපු මුල්ම අවස්ථාවෙ මට මතක් උනේ ‘ඔහුත් නොවේ ඔහු නොවන්නේත් නොවේ’ කියන අර්ථෙ දෙන ‘න ච සෝ න ච අඤ්ඤෝ’ කියන ප්‍රසිද්ධ පාළි පාඨය. ඒ වගෙම ඒ පොතේ එන අත්තප්පා නිර්මාණය. ඒකෙ දි කියනවනේ “සැමදාම ඔබ සපිරූ වතින්-සිහි කැඳවයි බෝසත් වතක්” කියලා. ඒ යෙදුම විතරක් නෙමෙයි සුමින්දගෙ ඒ පොතේම එන සරසවි බිමේ බුදුරුව පෙන්වන්නෙත් සුමින්ද බුදුහාමුදුරුවන් ව අඳුනගෙන හිටියා කියන කාරණේ තමයි. ඒ වගෙම බෞද්ධයන් හැටියට අපි කරන්නෙ ඕන මොනව ද, නොකරන්න ඕන මොනවද කියන පණිවිඩේ දෙන්නත් එයා දරපු උත්සාහ සමහර කවිවල තිබුණා. මට අදටත් කටපාඩම් සුමින්දගෙ ඒ නිර්මාණෙ එන මෙන්න මේ කවි දෙක.
සිතුවිලි අනුව සිදු වෙ ලු! ලොවට කාරණ
දහමට අනුව නියම ලු! සසර තීරණ
දිවි තරගයේ දැඩි බව තවත් ආරණ
මල් පිදුමකින් සිදුවෙ ද ශිල්ප ධාරණ
සරසවි බිමේ සුදු අරලිය සෙවණ පිට
වසරක් පුරා වැඩ හිඳ හිස් කුටිය යට
කාන්සියක් සිත දැවටුණ විලාසෙට
ශාන්තිමත් හිමි රන් රුව පෙනෙයි මට
මන් හිතන්නෙ මෙන්න මේ වගෙ තැන් ඔයාට උදව් වේවි සුමින්දගෙ කවි ලකුණ හඳුන ගන්න.“
“සර් ඇහැළි පොතේ අන්තිම පිටුවෙ තිබුණා චක්කරං කොටුවෙ ඉඳලා ඇහැළි දක්වා ආපු ගමන තෙක් වන සුමින්දගෙ කවි සලකුණු ගැන. ඒකට පරාක්‍රම කොඩිතුවක්කු, රත්න ශ්‍රී විජේසිංහ වැනි ප්‍රවීණ කවියොත්, විශ්වවිද්‍යාල ආචාර්යවරුන් නියෝජනය කරමින් ජයලතා මැදවත්ත මැඩම්, සමන්ත හේරත් සර් වගෙම සර්රුත් අදහස් දක්වලා තිබුණා.” 9
“ඒ හැම දෙයක් ම ග්‍රහණය කර ගන්න ගඟුල්, ඒවාට එකඟ වීමෙන් හෝ එකඟ නොවිමෙන් කියන තැන් දෙකින් ම මිදිලා. අන්න එතකොටයි ඔයාට ඔයාගෙ ඇස්වලින් සුමින්දගෙ කවියයි එයාගෙ ජීවිතයයි දෙකම දකින්න පුළුවන් වෙන්නෙ. ඇහැළිවලින් පස්සෙ සුමින්දගෙ නා රජ සහ වේ රජ කාව්‍ය සංග්‍රහයට යන්න. ඒ නිර්මාණත් ඔයාට උදව් කරාවි එයාගෙ ප්‍රඥාව වගෙම හදවතත් අඳුන ගන්න.”
“සර් ඔහොම කියන කොට මට මතක් වෙන්නෙ සුමින්ද අය්යගෙ අවසාන කටයුතු සිද්ද වෙච්ච දවසෙ සර් ලංකාදීප පත්තරේට ලියලා තිබිච්ච ලිපිය. මන් කැමතියි ඒ ලිපියෙදි සර් සුමින්ද අය්යගෙ අර කියපු පොතේ එන ‘කනාමැදිරියකුගෙන්’ කවි පන්තියෙන් උපුටලා දක්වපු කවි දෙකත් අපේ මේ සාකච්ඡාවෙ කොටසක් කර ගන්න.
“ගල් ගැසී කළුවරට දොස් කියන්නේ කුමට
සැබෑ උවමනාවක් තිබෙනවානම් ඔබට
සඳක් පායලා ලොව එළිය වන තුරු නොහිඳ
කනාමැදිරියකු වී ඔබෙ ගමන අරඹන්න
කනාමැදිරියකු යැයි අවමාන නොකරන්න
පොඩි එළිය තිතක් යැයි අවිචාර නොබනින්න
පොඩි තිතක් නො වෙ ද මේ සඳ ද මහ විශ්වයට
මහා හිරු තරු බිඳකි වෙනත් සක්වළක දී”
“ගඟුල්, ලංකාදීපෙ ගැන කියපු වෙලාවෙ මට මතක් උනේ දැන් ඒකෙ ප්‍රධාන කර්තෘ අජන්ත අගලකඩ කියන්නෙත් සුමින්දගෙ සමකාලීන සරසවි සගයෙක් වගෙම එයාගෙ කවි කියවපු රසිකයෙක් කියන එක. ඒක නිසා අජන්ත එක්ක කරන සම්මුඛ සාකච්ඡාවකුත් ඔයාගෙ අධ්‍යයනේට එකතු කරගත්තොත් හොඳයි කියලයි මට හිතෙන්නෙ.”
“සර් අපි මෙතෙක් කතා කරපු දේවල් එක්ක මට හිතෙන්නෙ සුමින්ද අය්යගේ කවිතාවෙ විතරක් නෙමෙයි ඒවයින් මතුවන බොදු ලකුණෙ විකාසයේ ගති ලක්ෂණ අවබෝධ කරගන්න නම් එයාගෙ කවිපොත් බිහි වෙච්ච අනුපිළිවෙළ ගැන අවධානය යොමු කරන එක ගොඩක් වැදගත් කියලයි. එහෙම බැලුවහම ඊළඟට අපේ අවධානය යොමු කරන්න ඕනෙ සුමින්ද අය්යා 2010 අවුරුද්දෙදි ලියපු නා රජ සහ වේ රජ කියන පොතනෙ. මට මතක හැටියට ඒකෙ දොරටු වැඩීම් දෙකක් නැත්තං තුනක් තිබුණා. සාමාන්‍යයෙන් කවියෙක්, ලේඛකයෙක් තමන්ගෙ පොතකට තියන්නෙ එක දොරට වැඩුමක් උනාට සුමින්ද අය්යා ඔය කවි පොතට ඒවා තුනක් තිබ්බා. ඒකත් අමුතු වැඩක්නෙ. සර් මොකද ඒ පොත ගැන කියන්නෙ.”
“සුමින්ද වෙලාවකට අමුතු වැඩ තමයි කරන්නෙ. ඔය පොතේ දෙවෙනි දොරට වැඩුමට යි මම සම්බන්ධ උනේ. ඒක තිබ්බෙ මහරගම මධ්‍ය මහා විද්‍යාලෙ ප්‍රධාන ශාලාවෙ. මටත් එක දේශනයක් තිබුණා. ඒ දොරට වැඩුමට එන්න කියලා ආරාධනාපත්‍රයක් දෙන්න දවසක හවස සුමින්ද අපේ ගෙදර ආවා. ඒ වෙලේ මන් ඇහැව්වා මොකෝ සුමින්ද කරපු දෙයක් ආයි කරන්නෙ කියලා. ඒ වගෙම මන් එදා කිව්වා සුමින්ද සංස්කෘත සාහිත්‍යෙ තියෙන්නෙ නං කරපු වැඩේක ආයෙත් කරන්න දෙයක් නැහැ කියලයි කියලා ඒ අදහස තියෙන කෘතස්‍ය කරණං නාස්ති කියන සංස්කෘත පාඨයත් කිව්වා. ඒ වෙලාවෙ ගඟුල් දන්නව ද සුමින්ද මට මොකක් ද කිව්වෙ කියලා. කරපු දෙයක් උනත් අලුත් විදිහකට ආයෙත් කරන්න පුළුවන් ය එකම දේ උනත් විවිධ පරිසරවලදී වෙනස් විදිහට සමාජගත කරන්න පුළුවන් ය කියන කාරණේ. ඒ විතරක් නෙමෙයි යන කොට මන් කියපු අර සංස්කෘත පාඨෙත් වෙනස් කරලා හිනාවෙවී මට ම කියලා තමයි එදා සුමින්ද ගෙදර ගියේ.”
“සුමින්ද අය්යා සංස්කෘත දැනන් හිටිය ද කියන එකයි අර සංස්කෘත පාඨෙ වෙනස් කරල කිව්වෙ කොහොමද කියන එකයි තමයි සර් දැන් මට දැන ගන්න හිතෙන්නෙ.”
“සුමින්ද එදා කිව්වෙ කෘතස්‍ය කරණං අස්ති කියලයි. කරපු දේකත් කරන්න දෙයක් තියෙනවා කියලා එයා එදා මට ඒත්තු ගැන්නුවා. ඊළඟ කාරණේ සුමින්ද අපේ සංස්කෘත සහතිකපත්‍ර පාඨමාලාව කරපු කෙනෙක්. අපි ඔය පාඨමාලාව අවුරුදු කීපයක් පවත්තගෙන ආවා. සුමින්දලට කලින් ඔය පාඨමාලාව කරපු දෙන්නෙක් මට මේ වෙලාවෙ මතක් වෙනවා. එයින් එක්කෙනෙක් සබරගමුව විශ්වවිද්‍යාලෙ මෑතක් වෙන කන් සේවය කරලා දේශපාලනයට ආපු අද වෙන කොට අලුත් ආණ්ඩුවෙ සංස්කෘතික හා ආගමික කටයුතු පිළිබඳ ඇමතිවරයා විදිහට පත් වෙච්ච මහාචාර්ය හිනිදුම සුනිල් සෙනෙවි. අනිත් එක්කෙනා මේ වෙන කොට වයඹ විශ්වවිද්‍යාලෙ ලේඛකාධිකාරි තනතුරක ඉන්න භාෂා පරිවර්තකයකු විදිහටත් යම් වැඩ කොටසක් කරලා තියෙන චූල පත්මේන්ද්‍ර සිරිවර්ධන. මේ වෙලාවෙ මට මේ තුන්දෙනා සම්බන්ධ තවත් කතාවක් මතක් වෙනවා. ඔයා අහන්න කැමතිනං මන් ඒකත් කියන්නං.”
“සර් සුමින්ද අය්යා සම්බන්ධ මේ පර්යේෂණයෙදි මට එයා ගැන තියෙන පුංචිම පුංචි කාරණයක් උනත් වැදගත්. ඒක නිසා මන් කැමතියි ඒකත් දැන ගන්න.”
“මේක සුමින්දගෙ චරිතයෙ විශේෂ ලක්ෂණයක් දෙකක් පෙන්නුම් කරන කතාවක් විදිහට සැලකුවත් කමක් නැහැ. ඉස්සර මම අපේ කවියෙක් හරි ලේඛකයෙක් හරි තමන්ගෙ පොතක දොරට වැඩුමට ආරාධනා කළොත් ඒක මට යන්න බැරි දවසක් උනොත් මම මන් ඒ වන විට ලියලා තිබිච්ච අලුත් ම පොතෙන් පිටපතක් ඒ අදාළ කෙනාට කරන සුබ පැතුමත් එක්ක එදාට යවනවා. ඔය විදිහට අවස්ථා කීපයකදි ඒ පණිවිඩ අරන් යන නියෝජිතයා උනේ එක්කො සුනිල් සෙනෙවි, එක්කො සුමින්ද. එහෙමත් නැත්තං චූලා. ඔය විදිහට සුමින්දත් අවස්ථා කීපයකදිම මගෙ පොතක් අරගෙන ඒ උත්සවේටත් ගිහිල්ලා සුබ පැතීමත් කරලා ඇවිල්ලා විශ්වවිද්‍යාලෙ දි මට ඒකෙ විස්තරත් කියනවා. ඔන්න දවසක් සුමින්ද එයා ලියපු කවි පොතක් ඒකෙ දොරට වැඩුමට අදාළ ආරාධනාපත්‍රෙත් එක්ක මාව හම්බ වෙන්න ආවා. ඇවිල්ලා ආරාධනාපත්‍රෙ දෝතින් ම මට දීලා කියාපි මට පොතක් එපා කියලා.”
“ඒකෙ හරි උත්ප්‍රාසාත්මක වගෙම ලොකු ධ්වනියකුත් තියෙනවනෙ. ඒ කියන්නෙ සුමින්ද අය්යා ධ්වනිවාදෙන්ම සර්ට උත්ප්‍රාසාත්මක පිළිතුරක් දුන්නා මට අවශ්‍ය මට කරන්නෙ සුබපැතුමක් එක්ක කාගෙ හරි අතේ මට පොතක් එවන එක නෙමෙයි සර් එන එකයි මට වැදගත් කියන කාරණේ ගැබ් වෙච්ච.”
“මේ උත්ප්‍රාසාත්මක කතා කියන වෙලාවකට පොඩි උපහාසෙකුත් තියෙන කතා කියන සුමින්ද කියන චරිතෙ තුළම මහ ගැඹුරු මිනිහෙක් ජීවත් උනා. සුමින්ද කියන්නේ සරලකම ගැඹුරු ය, ගැඹුරුකම සරල ය කියන ප්‍රකාශෙ තමන්ගෙ ජීවිතෙන් ම ඔප්පු කරලා පෙන්නපු මහ අපූර්ව මනුස්සයෙක්. එයා නා රජ සහ වේ රජ කවි පොතට පුංචි සටහනක් ලියනවා කවිය වනාහි කියන මාතෘකාව යටතෙ. ඒකෙ දි එයා කියපු දෙයක් මම කැමතියි මේ විදිහට පැහැදිලි කරන්න.
සුමින්ද කියනවා තම තමන්ගෙ නැණ පමණට ශ්‍රද්ධා ප්‍රඥා මාර්ග අර ගෙන ස්වාධීන මගක ගමන් කිරීමෙන් විනා, කිසිම කෙනෙකුට කවිය හඳුනා ගන්න බැහැ කියලා. ඒ වගෙම සුමින්ද එතෙන්දි අපේ ඇස් ඇරෙන තවත් ප්‍රකාශයක් ලියනවා. ඒ තමයි අනුකාරක, ගුරුකුල, දේශපාලන හා කල්ලිවාදී වන ඇතැම් දෙනාගෙ කව් මඟ බලන් ඉන්දැද්දිම පිරිහිලා යන්නේ මේ සත්‍යය තේරුම් ගන්නෙ නැති නිසා ය යන කාරණය. පුතා ඔයා අධ්‍යයනය කරන්න තෝරගෙන තියෙන්නෙ මෙන්න මේ වගෙ දේවල් ලියපු කියපු සුමින්ද ව. එයා ජීවත් ව ඉන්දැද්දි එයාට අඩු වශයෙන් සාධාරණයත් වැඩි වශයෙන් අසාධාරණයත් උනා. දැන් ඔයා ලියන දෙයින් වෙන්න ඕනෙ, ඔයා ලියන කියන දේට උත්තර දෙන්න අපි අතර නැති සුමින්දට සාධාරණය ඉෂ්ට වෙන එක. මේක අභියෝගයක්. දැන් ඔයා ඒ අභියෝගෙ භාර අරන් තියෙනවා. ආපහු හැරෙන්න බෑ ඔයාට මේ වැඩේ කරලා මිසක්.”
“සර් අපිට නා රජ සහ වේ රජ පොතෙන් පස්සෙ සුමින්ද අය්යගෙ කවිතාව ගැන කතා කරන්න වෙන්නෙ ලංකා පොකුණ ඔස්සේ. සර්ට ඒ පොත ගැන මොකක් ද හිතෙන්නෙ.”
“මන් කැමතියි ගඟුල්, ඒ ගැන කතා කරන්න අපි දෙන්නටම බලපාපු චරිතයක ප්‍රකාශයකින්. වෙලාවක සමන් අය්යා කියනවා දේශප්‍රේමය කියන්නෙ යමකට හරි තෝරාගත් කණ්ඩායමකට හරි දක්වන ප්‍රේමය නෙමේ තමන් ජීවත් වන දේශයටත් ඒ දේශයේ ජීවත් වන ජනතාවටත් දක්වන අසීමිත ප්‍රේමයයි කියලා. මන් හිතන්නෙ සුමින්දගෙ ලංකා පොකුණ කියන්නෙ ඒ ප්‍රකාශය සනාථ කරන්න තියෙන හොඳම නිදර්ශනයක්. ඒ වගෙම ඒ ප්‍රේමයේ විකසිත වීමට බාධා කරන දෙයට වගෙම අයට සුමින්ද එරෙහි වෙනවා. ගුරුවරයා, ගුරුවරිය කියන්නෙ මේ ප්‍රේමය ලෝකය වෙත සම්ප්‍රේෂණය කරන සම්ප්‍රේෂකයන් වගෙම සම්ප්‍රේෂිකාවන්. සුමින්දගෙ ශිෂ්ටාචාරයෙ වාටිය කියන නිර්මාණය මට දැනෙන්නෙ ලංකා පොකුණෙන් විකසිත වෙන පුෂ්පයක් විදිහට යි.”
“සර් මේ කතා කරන්නෙ ශිෂ්‍යාවකගෙ කොට ගවුමක වාටිය ලෙහපු ගුරු අම්මා කෙනෙකු ගැන වෛර බැඳ ගත්ත මන්ත්‍රී තාත්තෙක් පොල්ලක් අරගෙන ඉස්කෝලෙට ඇවිල්ලා අනෙක් ළමයි ඉස්සරහ පිට ඒ ගුරුතුමියව වැල්ලෙ දණ ගස්සපු සිද්ධිය පාදක කරගෙන සුමින්ද අය්යා ලියපු කවි පන්තිය ගැන නේද?”
“අන්න හරි ඒ නිර්මාණය තමයි ගඟුල්. මේක සුමින්ද දකින්නෙ සරස්වතී දෙවඟන දණ ගැස්වීමක් හැටියට. ඉසුරුපාය ළඟ ගුරු ප්‍රජාව ගිනි කාෂ්ටක අවුවෙ පුවරු ඔසවා ගෙන ඉන්න එක අපේ මේ කවියට පේන්නෙ පුවරු ඔසවාගෙන ප්‍රඥාවට අධිපති බ්‍රහස්පති හිටගෙන ඉන්නවා වගේ. මේක කවියට දැනෙන්නෙ නපුරු සිහිනයක් වගෙ. කවියගෙ ප්‍රාර්ථනාව මේක හීනයක් මිස ඇත්තක් නොවේවා කියන එක උනත් ඒක ඇත්තක් ම බව පේන්නෙ හීනයෙන් අවදි උනාම. ඒ අවදි වෙච්ච කවියට මේ අසාධාරණය උහුල ගන්න බැහැ. එයා ඒක මුදා හරින්නෙ කවිය කියන ප්‍රබල අවිය හරහා යි. බලන්න ගඟුල් ලංකා පොකුණෙදි එයා මේක කියන හැටි.
ගුරු මෑණියෙනි ගරුතර
ඔබ ලිහා ඇති වාටිය
ශිෂ්ටාචාරයේ වාටිය
දේව ධර්මයේ වාටිය
දරු පරපුරක් සැබි කොට
සීලයට වෙහෙසෙන විට
තිරිසන් පුපුර අළු යට
දැල්වී නැගී මිහි පිට
“එතකොට සර් මෙතෙන්දි අපට පේනවා කවියාගේ කෝපයත්. එයා තිරිසන් මුගුර කියන්නෙ දේශපාලකයන්ට නේද? එහෙම බැලුවහම සුමින්ද අය්යගෙ මේ කවිය දේශප්‍රේමයේ ප්‍රකාශනයට වඩා දේශපාලනික විරෝධයක් නේද?”
“සුමින්ද කවදාවත් හැබෑ දේශපාලනයට හරි හැබෑ දේශපාලනඥයන්ට හරි විරුද්ධ උනේ නැහැ. හැම යුගයකම ඒ ක්ෂේත්‍ර නියෝජනය කරපු හොඳ මිනිස්සු නොහිටියා නෙමේ. ඒත් වැඩිපුර හිටියෙ හොඳ අය නෙමේ. දැන් ඒ තත්වෙ වෙනස් වේවි කියන විශ්වාසෙ අපට තියෙනවා. සුමින්දලා තමන්ගෙ කවිය ලේඛනය ඔස්සෙ පැල කරපු ගස්වල දැන් මල් පිපිලා තියෙනවා, පල හැදිලා තියෙනවා. ඒ වගෙම එයාට හිටියා කවියෙන් ලේඛනයෙන් තමන් ජීවත් වෙන මහපොළොවෙ අඛණ්ඩ ව පැල හිටවපු දැනටත් පැල හිටවන සමකාලීන මිත්‍ර ප්‍රජාවක්. එයින් එක්කෙනෙක් තමයි ඔය ගොල්ලොත් දන්න සුනිල් අය්යා.”
“සර් සුනිල් අය්යා කිව්වෙ සුමින්ද අය්යලගෙ කාලෙම විශ්වවිද්‍යාලෙ ඉගෙන ගත්ත සුනිල් සෙනෙවි අය්ය ද?”
“ඔව් එයා තමයි ජගත් ගාමිණී, දළුපොත, චූලා, සුනිල්, ප්‍රේමතිලක, අජන්ත, නිලාර්, සාමිනාදන් විමල් වගේ අද සාහිත්‍යකරුවන් හරි විචාරකයන් හරි විදිහට නමක් දිනාගෙන ඉන්න මන් මෙතන නම් කියපු නොකියපු අය වගෙම සුමින්දත් එකම කාලෙක තමයි අපිට හම්බ වෙන්නෙ. මේ අය අතර ජ්‍යෙෂ්ඨත්වය කියන සාධකය ගත්තොත් අවුරුද්දක දෙකක වෙනසක් තමයි තිබුණෙ. ඒ කාලෙ ඉඳලා කවිය, ගීතය ගැන මේ ගොල්ලො අතර සංකථන වගෙම විසංකථන තිබුණා. හැබැයි මේ කාගෙත් අවසාන අරමුණ උනේ මීට වඩා යහපත් සමාජයක් නිර්මාණය කිරීම සඳහා සාහිත්‍යය භාවිතයට ගත යුතු යි කියන එක. දැන් ඒ පරපුරේ සුමින්ද ගියා. දැන් ඒ පරපුරට ම අයිති සුනිල්ට නිල බලයෙන් ම සංස්කෘතික සමාජය පෝෂණය කිරීමේ මුල් පුටුව ලැබිලා තියෙනවා. මට විශ්වාසයක් තියෙනවා එයා මේ වගකීම උපරිම විදිහට ඉෂ්ට කරයි කියලා. මොකද සුනිල් කියන්නෙ සංස්කෘතික සංරක්ෂකයෙක් මිස සංහාරකයෙක් නොවන නිසා. ඒ වගෙම එදා ඉඳන්ම රටේ අධ්‍යාපනයට සියයට තුනක් නෙමෙයි සියයට හයක් ම වෙන් කරන්න ඕනෙයි කියන මතවාදෙත් මුලට ම හිටපු කෙනෙක් නිසා. අපිට අධ්‍යාපනයයි සංස්කෘතියයි කියන කාරණා දෙක ගත්තහම එකකින් අනික වෙන් කරන්න බැහැ කියන අදහස තදින් ම දරපු දරන කෙනෙක් නිසා.”
“සර් අපි මුලින් කතා කරපු නිර්මාණය කොහොමද මෙතෙන්ට සම්බන්ධ කරන්නෙ.”
“ඒකෙ සම්බන්ධ කරන්න දෙයක් නැහැ ගඟුල්, ඒක ඍජු ව ම අධ්‍යාපන භූමියත් දේශපාලන භූමියත් කියන දෙකම බුද්ධ භූමියෙ පිහිටුවලා තියෙන නිසා. සමන් අය්යා කතා කරන බොදු ලකුණ උනේ අපි එකිනෙකා එකට එකතු කරන එක මිස වෙන් කරන එක නොවෙන නිසා.”
“සර් ඔහොම කතා කරන කොට මට මතක් වෙන්නෙ සැරයක් සමන් අය්යා කියලා තිබිච්ච කාරණා දෙකක්. එයා කියනවා බුදු සසුන සුරැකීම යනු සියලු ධාර්මික සංස්ථාවන්ගේ පැවැත්ම සහතික කිරීම යි කියලා. ඒ වගෙම තවත් වෙලාවක කියලා තිබුණා මේ බෞද්ධකම නමැති මහා වෘක්ෂය රැක ගත්තොත් අපේ අනෙකුත් සහෝදර ජාතීන්ට, සහෝදර ආගම්වලට ඒකෙ තියෙන සුවිසල් හෙවණෙ සැනසිල්ලෙ ඉන්න පුළුවන් කියලා. ඒක කපලා දැම්මොත් ඒ හෙවණ අහිමි වෙන්නෙ අපි ඔක්කොටමයි කියලා.”
“අපි දන්න සුනිල් කියන්නෙ සංස්කෘතික, ආගමික සංරක්ෂකයෙක් මිස ඒ කාරණා දෙකේ විඝාතකයෙක් නෙමෙයි. ගොඩක් කාර්ය බහුල ව තිබියදි ඡන්දෙට කලින් දවසෙ තමන්ගෙ කල්‍යාණ මිත්‍රයට අවසන් ගෞරව දක්වන්න ආපු සුනිල් තමන්ගෙ ජීවත් ව හිටපු මිත්‍රයා වෙච්ච සුමින්දටත් වඩා අද ජීවතුන් අතර නැති සුමින්ද මිත්‍රයා වෙනුවෙන් අර්ථවත් යමක් කරාවි.”
“සර් දැන් මට හිතෙන්නෙ අපි අර නිර්මාණෙන් පිට පැනලා කතා කරනවා කියලයි.”
“නෑ ගඟුල්, අපි මාතෘකාවෙන් පිට පැනලා නැහැ. අපි මේ දිගින් දිගට ම යන්නෙ ඒ මාතෘකාව දිගේම තමයි. මේ තමයි මහින්දලා සුනිල්ලා සුමින්දට සම්මුඛ වෙන තැන.”
“සර් ඇයි මේ මහින්දලා සුනිල්ලා කියලා බහුවචනෙන් කතා කරන්නෙ කියන කාරණාව පැහැදිලි කරන්න පුළුවන් ද?”
“මන් එහෙම කිව්වෙ ඇතැම් වෙලාවක සමාන අදහස් වගෙම පරස්පර අදහස් තිබිච්ච මහින්දලා සුනිල්ලා එකට එකතු කරපු මධ්‍ය කේන්ද්‍රය සුමින්ද නිසා. මහින්ද කිව්වහම මහින්ද දළුපොත, මහින්ද දළුගොඩ ආරච්චි, මහින්ද සෙනරත්, මහින්ද පතිරණ කියන ඔක්කොම මහින්දලා කියන කුලකයට අයිතියි. සුනිල්ලා කිව්වහම සුමින්දලට විශ්වවිද්‍යාලෙදි උගන්නපු සුනිල් සර්රුත් ඒකට අයිතියි. සර්ගෙ ශිෂ්‍ය ප්‍රජාව නියෝජනය කරන සුනිල් සෙනෙවිත් අයිතියි සුනිල් දෑරංගලත් අයිතියි. මේ හැම කෙනෙක් ම වගේ තමන්ගෙ සහෘදයට අවසන් ගෞරව දක්වන්න ඇවිත් හිටියා. එක මිනිහෙකුට පුළුවන් නම් තමන්ගෙ සහෘදයන්ගෙ ඇස් වගෙම හිත් එක බිම් කඩකදි තෙත් කරන්න ඒකෙ තේරුම ගඟුල් එයා ජීවත් වෙලා තියෙනවා කියන එකයි.”
“එතකොට සර් කියන හැටියට සුමින්ද අය්යා වගෙම සර් ඉස්සෙල්ලා නම් වශයෙන් ම සඳහන් කරපු ඔක්කොම එකට එකතු කරන මේ නිර්මාණෙ තියෙන බොදු, දේශපාලන වගෙම ජාතික ලකුණ මොකක් ද?”
“ගඟුල් ඒකට මට උත්තර දෙන්න වෙන්නෙ මේ වෙලාවෙ ඔයාගෙ අතේ තියෙන ලංකා පොකුණෙන් ම තමයි.”
මෙසේ පැවසූ සහන් සිය ආදිඡාත්‍ර සහෘදයා අත තිබූ ලංකා පොකුණ සියතට ගත්තේ ය. එකව් පොතේ ඔහු පෙරළා ගත්තේ 14 වැනි පිටුව යි. කියැවූයේ පහත සඳහන් කව් වැකි තුන යි.
“ගුරු මෑණියනි! ගරුතර
ගැසුවේ ඔබ දණ
ජන්ම භූමියේ බිම
පුණ්‍ය භූමියේ බිම
බුද්ධ භූමියේ බිම
මිදුලේ වැඩුණු වැලි කැට
සිනිඳු වීදෝ හෙමිහිට
අවම තුවාල සිදු කොට
බිහි කළේ ගුරු ලෙයින් රතුකැට
නැගි සිටුව! මෑණියනි
ඔබේ කැළැල් දණහිස
ජාතික කොඩියේ
සලකුණ විය යුතු ය...
අද සිට”
“සර් කතා කරලා වැඩක් නෑ ඒකනං ලොමු දැහ ගන්වන කවියක්. සර් මට දැනිච්ච තවත් දෙයක් තියෙනවා සුමින්ද අය්යගෙ කවි ගැන. මට හිතෙනවා සර් ගද්‍ය වේවා පද්‍ය වේවා එයා ලියපු පොත්වල පිදුම් පවා අපිව කැඳවන්නෙ බොදු ලකුණක් වෙතටයි කියන එක.”
“මන් කැමතියි ගඟුල් ඔයාම ඒක පැහැදිලි කරනවනං.”
“සර් බලන්න සුමින්ද අය්යගෙ පළවෙනි පොත. ඒ කිව්වෙ චක්කරං කොටුව. එයා ඒක පිළිගන්වන්නෙ අම්මටයි තාත්තටයි. ඒකෙ කළගුණ සැලකීමේ පාඩම තියෙනවා. ඒ වගෙම දෙගුරුන් මුල් කර ගැනීම තියෙනවා. ඒ වගෙම එතන ඉන්නවා නිවැරදිව යමක් කරන්න අපව යොමු කරන අපේ සම්ප්‍රදායට හුරු පොදු තාත්තා. ඒ වගෙම එතන ඉන්නවා අර මුහුදට වැටිච්ච දරුවා බේරගන්න ක්‍රියා කරපු ලේන් අම්මා මතක් කරලා දෙන තමන්ගෙ දරුවන් පරිස්සං කරන අපේ සංස්කෘතික පොදු අම්මා. බලන්න සර් මේ වචන ටික.”
“වැඩක් කරන කොට
ලකයක් ඇතුව කරපන්”
තාත්තා මට කිව්වා...
අනේ ...පුතේ...
පරෙස්සමෙන්”
අම්මා කියනවා ඇහුණා...
“ඊළඟට එයා තමන්ගෙ දෙවෙනි පොත සරසවියෙදි තමන්ට උගන්නපු සුනිල් සර්ට පිළිගන්නලා ගුරු පූජාවක් කරනවා. තුන්වෙනි පොත රත්නපුරේ සීවලියෙදි සිංහල උගන්නපු ගුරුතුමියට පුදනවා. හතරවෙනි පොත මිත්‍ර පූජාවක්. ඒකෙ පිදුම ඔයගොල්ලන්ගෙ ජ්‍යෙෂ්ඨයෙක් වන දළුපොත අය්යට. ලුම්බිනී පොතේ පිදුම ජයලත් මනෝරත්න ප්‍රවීණ රංගධරයට.”
“ඉතින් ගඟුල් ඕනෙම පොතක තියෙන පිදුමක ලක්ෂණේ ඕකනෙ. ඒ නිසා අපට ඒ කාරණේ මෙතෙන්දි අමුතු විශේෂ කාරණාවක් කරලා ගන්න බැහැ නේද?”
“සර් ඒක බොහෝ දුරට පොදු ලක්ෂණයක් තමයි. ඒ උනාට සුමින්ද අය්යා මෙතෙන්දි වෙනස් වෙන්නේ තමන් ශික්ෂණය ලබපු ආගමික සම්ප්‍රදායෙන් බැහැර නොවෙච්ච ගතියක් මේ හැම පිදුමකම පේන්න තියෙන නිසා. බලන්න සර් එයා ආරියවංශ පතිරාජ ප්‍රතිරාව පොත පිළිගන්වන්නෙ යුක්තිය වෙනුවෙන් වැඩ කරපු කවියන්ට. ඒක එයා නම් කරන්නෙ පිදුම කියලා නෙමෙයි මතක වස්ත්‍ර පූජාව කියලයි.” ඒ වගෙම සර්ටයි මිස්ටයි පිළිගන්නපු දෘශ්‍යාත්මක මානව විද්‍යාව පොතේ පිළිගැන්වීමෙදි සංස්කෘත සාහිත්‍යෙ ප්‍රසිද්ධ පද්‍යයක් බෞද්ධකරණයට ලක් කරලා මෙහෙම ලියලා තිබුණා.
“සංසාරේ විෂ රුක මත ඵල දුටුවෙමි අමා
තොප දැකුමෙන් යුග නෙතු පින සපුරා ගති සැමා”
“ගඟුල්, ඔයා මේ උදාහරණ හැටියට දක්වන දේවල්නං ඔයාගෙ කාරණේ සනාථ කරන්න තියෙන ප්‍රබල සාධක. මට සතුටුයි ඔයා පර්යේෂකයෙක් විදිහට කාරණා ඉදිරිපත් කරන අතරෙම ශාස්ත්‍රීය වශයෙන් ඒවා සනාථ කරන්න උත්සාහ දරන එක ගැන. ඒ වගෙම ගඟුල්, සුමින්දගෙ කවියෙන් බෞද්ධ සංලක්ෂණ කතා කරන අතරෙම යම් මට්ටමකට එයාගෙ ගද්‍ය ග්‍රන්ථවලත් මොන මට්ටමකින් හරි ඒ යොමුව තියෙනව ද බලලා ඒවත් කෙටියෙන් හරි පොතට ගළප ගන්න. හැබැයි කවිය ප්‍රධාන කරගන්න. එතෙන්දි අපි කතා කරපු මාතෘකාව යටතෙ තමන්ගෙ අවධානය වැඩියෙන් ම යොමු කරන්න ඕන වෙයි කියලා ගඟුල් හිතන්නෙ සුමින්දගෙ කොයි කවි පොතට ද?”
“සර් මට හිතෙන්නෙ වගෙම ඇත්තටම වැඩි අවධානයක් දෙන්න වෙන්නෙ ලුම්බිනීට.”
“ඔයා හරි ගඟුල්, ලුම්බිනී කාරණා කීපයක් නිසා වැදගත් වෙනවා. කවිය පිළිබඳ ව කරපු එයාගෙ උපරිම අභ්‍යාස දෙකෙන් එකක් වෙන්නෙ ඒක. තව පැත්තකින් ලුම්බිනී නූතන සිංහල ආඛ්‍යාන කාව්‍යාවලියෙ දෘශ්‍යමාන ප්‍රධාන සන්ධිස්ථානයකුත් වෙනවා. ඒ වගෙම මගෙ කියවීම අනුව නූතන යුගයට අයිති පංච උපාඛ්‍යානවල දැනට තියෙන අවසන් පුරුක වෙන්නෙත් ඒක.”
“සර් මන් කැමතියි මේ ගැන සර් වැඩි පැහැදිලි කිරීමක් කරනවනං.”
“ගඟුල්, කොහොමටත් සංස්කෘත සාහිත්‍ය ශානරයන් වෙන ආඛ්‍යාන-ආඛ්‍යායිකා ගැන කියන්න. ඒ වගෙම ආඛ්‍යාන කියන වචනෙ තියෙන තමන්ගෙ හිතට ම අරගෙන කියනව කියන නිරුක්ති අර්ථ ගැනත් කියන්න. ඒ කියන්නෙ වෙතට කියන අර්ථෙ දෙන ආ අව්‍ය පදය මුලින් යෙදිලා කීම, පැවසීම යන අර්ථ දෙන ඛ්‍යා ධාතුවෙන් ඒ වචනෙ හැදෙන හැටිත් පෙන්නලා දෙන්න. ඒ වගෙම ව්‍යාඛ්‍යාන, ආඛ්‍යාත වගේ වචන හැදෙන්නෙත් ඛ්‍යා ධාතුවෙන් ය කියන පැහැදිලි කිරීම් ඒකට එකතු කරන එකත් හොඳයි. මොකද පර්යේෂණ ග්‍රන්ථයකදි ඒ දැනුම සමාජගත කරන තැන තියෙන්නෙත් ඥාන ප්‍රදායනය මිස වෙන දෙයක් නෙමෙයිනෙ.”
“සර් නූතන පංච ආඛ්‍යාන කියලා සඳහනක් කළා. මට තියෙන්නෙ ඒ වගෙ හතරක් ගැන අදහසක්. සර්ට පුළුවන් ද සර්ගෙ කියවීමට අනුව අහු වෙච්ච ඒ පහ පෙළ ගස්සන්න.”
“මෙහෙමයි ගඟුල්, තව කෙනෙකුට මේ ගැන මට වඩා වෙනස් අදහසක් තියෙන්න පුළුවන්. ඒ අදහස් දැක්වීම්වලට තියෙන අයිතියට ගරු කරන අතරෙම මන් මගෙ අදහස කියන්නං. අපිට අපි කතා කරපු නූතන යයි සම්මත කරගෙන තියෙන යුගයට අයිති කරන්න පුළුවන් පළවෙනි ආඛ්‍යානෙ වෙන්නෙ සේකරගෙ ප්‍රබුද්ධ, ඊට පස්සෙ අපට හම්බ වෙනවා රත්න ශ්‍රීගෙ තරු ලකුණ. ඊළඟට නන්දන වීරසිංහගෙ සත්‍යකාම නම් වෙමි. අපිට හතරවෙනි ආඛ්‍යාන කාව්‍යය හැටියට එරික් ඉලයප්ආරච්චිගෙ සුචරිත සිරිත නම් කරන්න පුළුවන්. අපේ සුමින්දගෙ ලුම්බිනී තමයි පස්වෙනි ආඛ්‍යානය වෙන්නෙ.”
“සර් ඕකෙන් හතරක් නං පැහැදිලි ව ම ආඛ්‍යාන කාව්‍ය. ඒ ගැන විවාදයක් නෑ. ඒත් කොහොම ද සර් එරික්ගෙ පොත ආඛ්‍යානයක් වෙන්නෙ. එයා ඒක ලියලා තියෙන්නෙ සන්දේශ කාව්‍ය ආකෘතියටනෙ.”
“එහෙම උනාට අපට පොතක් ගැන කතා කරන්න වෙන්නෙ ඒකෙ අන්තර්ගතය දිහා බලලනෙ. බලන්න ප්‍රබුද්ධ පොතේ අපට මුල ඉඳන් අගට යනකන් හමු වෙන සත්‍ය ගවේෂකයෙක් ඉන්නවා. ඒ වගෙම තරු ලකුණෙදි අපි දකින සුරත් කියන්නෙ ජීවිතය දකිමින් ජීවිතය අවබෝධ කර ගන්න ප්‍රයත්න දරන සත්‍ය ගවේෂකයෙක්. නන්දන උපනිෂද් සාහිත්‍යයෙන් සත්‍යකාම කියන නම අරගෙන තමන්ගෙ පොත ඔස්සේ අපට මුණ ගස්සන්නෙ සත්‍යයට කැමති සත්‍යය සොයා යන සත්‍ය ගවේෂකයෙක්. සුමින්දගෙ ලුම්බිනියෙදි අපට හමු වෙන්නෙ අනුරාධ. ඒ චරිත ඔක්කොම ඒ කවියන්ගෙ හොඳ පරිකල්පනවල ප්‍රතිඵල. එතකොට එරික් සුචරිත සිරිතෙන් අපට මුණ ගස්සන්නෙත් ඔයත් දන්න මේ සමාජයත් දන්න විද්වතෙක්ගෙ චරණ. ඒ ගැන විද්වතුන්, විචාරකයන් අතර විවිධ මත තියෙන්න පුළුවන්. කොහොමත් පරිකල්පිත චරිතයක් වටා ලියන දෙයකට වඩා දන්න කියන සමාජයක් ගැන දන්න කියන පුද්ගලයෙක් ගැන ලියන කොට ඇති වෙන සමාජ කතාබහ වැඩියි. ඒක අපට අපේක්ෂා කරන්න පුළුවන් තත්ත්වයක්. ගඟුල් සන්දේශ කාව්‍යයක් කියන මානසිකත්වයෙන් මිදිලා සුචරිත සිරිත කියවන්න. එතකොට ඔයාට හමු වෙන්නෙ ප්‍රබුද්ධ, සුරත්, සත්‍යකාම, අනුරාධ වගෙම තවත් සත්‍ය ගවේෂකයෙක්.”
“සර් ඔය විදිහට ගත්තොත් පරාක්‍රම කොඩිතුවක්කු කවියා එකිනෙකට වෙනස් මාතෘකා යටතෙ ලියපු කවිවලින් මතු වෙන ආලෝක මිනිසා දාන්න වෙන්නෙත් සත්‍ය ගවේෂකයන්ගෙ කුලකයටනෙ.”
“ඔව් ගඟුල්, සාහිත්‍ය විචාරකයෙක්, පර්යේෂකයෙක් විදිහට පරාක්‍රමගේ ආලෝක මිනිසා ඔය විදිහට ඔයාට දකින්න පුළුවන්. ඒ වගෙම ඔයා ඒ පොත ආඛ්‍යාන කුලකයට දාලා කතා කරනවනං ඔයාට පුළුවන් වෙන්ඩ ඕනෙ නිදර්ශන සහිත ව ඒක අපට පැහැදිලි කරලා දෙන්න. ඒ අයිතිය ඔයාට තියෙනවා. මන් ඔයාගෙ උපදේශකවරයෙක් උනා කියලා කිසිම වෙලාවක ඒ අයිතියට බාධා කරන්නෙ නැහැ.”
“සර් කිව්වනෙ මේ අධ්‍යයනේ දි ලුම්බිනී පොතේ තියෙන විශේෂත්වය. මගෙ පෞද්ගලික රුචියත් හැඟීමත් කියන්නෙ එයාගෙ හොඳම කවි පොත ලුම්බිනී කියන එකයි.”
“ඔව් ගඟුල් මන් දැනුත් කියනවා ලුම්බිනී විශේෂයි කියලා. විශේෂයෙන් ඔයාගෙ මාතෘකාව වෙච්ච සුමින්දගේ කවිවල දෘශ්‍යමාන බොදු සලකුණ හොයන් යන ගමනක දි ඒක විශේෂ වෙනවා තමයි. ඒ උනාට අමතක කරන්න එපා පරිණත නෙමෙයි සුපරිණත සුමින්ද මුණ ගස්සන තවත් කවි පොතක් එයා ලිව්වා කියන එක. ඒක නිසයි මන් ඉස්සෙල්ල කිව්වෙ සුමින්ද කාව්‍යය ගැන කරපු ගවේෂණයෙ උපරි අභ්‍යාස දෙකක් තියෙනවා කියලා. එකක් කලින් කිව්වා වගේ ලුම්බිනී. ඒක ප්‍රමාණාත්මක ව වගෙම ගුණාත්මක ව ලොකු පොතක්.”
“සර් ලුම්බිනී පොතේ දැක්ක බොදු ලකුණක් දෙකක් කියනවානං මන් කැමතියි; මොකද ඒවා මම හිතපු තැන් එක්ක සමපාත වෙනවද කියලත් එතකොට මට බලා ගන්න පුළුවන්නෙ.”
“ගඟුල්, බලන්න සුමින්ද ලුම්බිනී ආරම්භ කරන වචනය දිහා. එයා ඒ කවි පොත පටන් ගන්නෙ ‘තිත් අඳුර ම විඳින නමුත්’ කියන කාව්‍යෝක්තියෙන්. ඊට පස්සෙ එයා ලියනව ‘පිනි පිරිතේ ස්වරය ඇසෙයි’ කියලා. වෙන මොකුත් ඕනෙ නැහැ. අනුරාධ භෞතික වශයෙන් හැව්ලොක් ටවුන් එකේ තියෙන ලුම්බිනියට අනුරාධ යන ගමන නවත්තන්නේ මොන ලුම්බිනියෙන් ද කියලා. එයා ඒක ප්‍රසිද්ධ රංගශාලාවක් තියෙන ලුම්බිනියෙන් මුදවලා බුද්ධෝත්පත්තිය සිද්ධ වෙච්ච ලුම්බිනිය බලා යන ආධ්‍යාත්මික චාරිකාවක් බවට පත් කරනවා. බලන්න ගඟුල් මේ කවිය.
බුදුන් බුදු වු අලුයම් පෑ පහන් කොට
බුදුන් උපන් තැන සොයමින් ගමන් කොට
නැඟිට නැඟිට බලමින් ලද බිය සතුට
කවට නැඟිය හැකි වෙද ලොව කවරෙකුට”
“සර් මේකෙ ප්‍රධාන චරිතය වෙන අනුරාධගෙ නමත් එක්කත් අපට මතක් වෙන්නෙ අනුරාධපුරය. ඒකත් මට හිතෙන්නෙ සුමින්ද අය්යා හිතාමතාම දාපු නමක් කියලයි. මොකද ඒ නමේ ම තියෙනවනෙ සර් දහම එක්ක බැඳිච්ච ගතියක්.”
“ඒ නමේ තියෙනව විතරක් නෙමෙයි ගඟුල්, සුමින්ද එයාගෙ වචනවලින් ම අපට මතක් කරලා දෙනවා ඒ නගරය මොකක් ද ඒක ආශ්‍රිත ව බිහි කරපු සමාජය මොකක් ද කියන කාරණා වගෙම ඒක අමතක කරලා අපට යන්න ගමනක් නැහැ කියන එකත්. එයා කවියෙක් හැටියට බොහොම දැනෙන විදිහට ඒක කියනවා. පෙරළන්න ගඟුල් ඕකෙ 64 වැනි පිටුව. ඔය අන්තිමට තියෙන්නෙ සුමින්ද අපි කාටත් මතක් කරලා දෙන වැදගත් පණිවිඩේ තමයි.”
සිය ගුරුවරයාගේ වචනවලට අනුගත වෙමින් එකී කාව්‍යෝක්තිය මෙසේ කියවන ලද්දේ ගඟුල් විසිනි.
“නේක රෝග සමාජයක් භූ කම්පන මැද
තවමත් සපුරා නට වී මැරී නොගිය
අනුරාපුර සමාජයක් බිහි කළ තැන...
ඒ මේ අභිරහස් නොදැන
යා හැකි වෙ ද අපේ ගමන
යා හැකි වෙ ද අපේ ගමන”
“ගඟුල්, සුමින්ද කියන අපේ ගමන හොයන් යන්න ඔයා. මට හිතෙන්නෙ එතෙන්දි ලුම්බිනී ටත් එහා ගිය තව පොතක් තියෙනවා කියලයි. එක අතකට ඒක එයාගෙ සුවිශිෂ්ට කාව්‍ය අභ්‍යාසය කියලා කියන්න පුළුවන්. මන් හිතන්නෙ ප්‍රමාණාත්මක ව අල්ප, ගුණාත්මක ව විසල් සුමින්දගෙ විශිෂ්ට කෘතිය තමයි ඒක.”
“සර් මේ කතා කරන්නෙ සුමින්ද අය්යා අන්තිමට ලියපු ප්‍රිස්ම ගැනනෙ. මට මතකයි අපරදිග සාහිත්‍යය ගැන ලොකු කියවීමක් තියෙන ආචාර්ය දර්ශන අශෝක කුමාරයි පෙරදිග සාහිත්‍යය නියෝජනය කරමින් සර්රුයි තමයි කෙටි ඒ උනාට ඒකෙ ප්‍රධාන දේශන දෙක කළේ. ඒ වගෙම මහින්ද දළුපොත අය්යා සීගිරි කවියට සම්බන්ධ කරලා සුමින්ද අය්යගෙ කවිය ගැන කතා කළා. මහාචාර්ය චන්දන උඩවත්ත, ඒ වෙන කොට උපකුලපති තනතුරේ හිටපු මහාචාර්ය තිලකරත්න, මහාචාර්ය ජයන්ත වත්තෙවිදාන, මහාචාර්ය ශාන්ති ද සිල්වා වගෙම මහාචාර්ය ගයත්‍රී ජයතිලක වගෙ විවිධ ක්ෂේත්‍ර නියෝජනය කරන අය එදා විවෘත විශ්වවිද්‍යාලෙදි ඔය පොත ජනගත කරන දවසෙ කතා කළා. සර් අපි අපේ අද සාකච්ඡාවෙ අවසානය ලකුණු කරමු ද ඒකෙන්. සර් මට පොඩ්ඩක් උදව් වෙන්නකො මේක ඒ කියන්නෙ ප්‍රිස්මත් මගෙ අධ්‍යයනයට සම්බන්ධ කර ගන්නත්.“
“ඔයයි මමයි දෙන්න ම දන්න විදිහට ප්‍රිස්මවල තියෙන්නෙ කෙටි කවි 74ක්නෙ. හැබැයි ඒ හැම කෙටිකතාවක් පිටිපස්සෙ දිග කතාවක් වගෙම දාර්ශනික කියවීමක් තියෙනවා. සුමින්ද මේ පොතට ගහපු ආරාධනා පත්‍රෙ සඳහන් කරනවා සංකිත කවි-පෙරඹර දැක්ම කියලා. සංකිත කවිය එහෙම නැත්නං සංක්ෂිප්ත කවිය කොටින් ම කෙටි කවිය කියන්නෙම පෙර දිග අහසේ ප්‍රකාශනයක්. ගෞතම බුදුන් වහන්සේගේ සූත්‍ර දේශනා ගොඩක් තියෙනවා අඩු වචන සංඛ්‍යාවකින් වැඩි දෙයක් කියන. ඊ ළඟට ඇතැම් උපනිෂද් ප්‍රකාශ, ඒ වගෙම යෝග පාඨ. මෙන්න මේ වගෙ අපි කියපු නොකියපු ගොඩක් දේවලින් මේ පෙර’ඹර දැක්ම සමන්විත යි. මන් හිතන්නෙ මේ පෙර’ඹර දැක්ම හොයාගෙන ගිය සුමින්ද තමන්ගෙ ජීවිතේ අවසාන කාලෙදි අපට වඩා ගොඩක් දුරකට ගිහින් ඒ දැක්ම අවබෝධ කර ගත්තයි කියලයි.
අබේවර්ධන සෙවණට සෙනෙහසින් කියලා සුමින්ද පිදුම කියන වචනෙ සඳහන් කරලා එයා කියන
ගස
මල්
නොවිඳී
කියන කාව්‍යොක්තිය විතරක් උනත් ඇති ගඟුල් අපේ මේ සහෘදයා පෙරඹර දැක්ම අවබෝධ කරගෙනයි හිටියෙ කියන එක තේරුම් ගන්න. ඒ වගෙම එයා ඒ පොතට පොත් පිටු හතකට සිමා කරලා ලියපු, අපේ හද පිටු අප්‍රමාණ විදිහට පුරවන සංකිත කවිය හා ප්‍රිස්මාවලෝකන කියන ලිපිය බොහොම සැලකිල්ලෙන් කියවන්න. ඒ වගෙම ඊට මුලින් තියෙන ආචාර්ය ඩබ්ලිව්. ඒ. අබේසිංහ මහත්තයත් උදිත අලහකෝන් මිත්‍රයත් ලියපු සටහන් දෙකත් කියවන්න. වෙලාවකට මට හිතෙන්නෙ සුමින්ද කෙටි කවි හරහා තමන්ගෙ ජීවන දර්ශනය වගෙම ජිවන කතා ප්‍රවෘත්තිය ලෝකයට කිව්වා කියලයි. බලන්න ඒකෙ පළවෙනි කවිය.
මහ ගලක් මත
විඩා හරිමි
පිරිමදිමින්
ගල්තැලුම්
තවත් තැනෙක එයා ලියලා තිබුණා නොබැඳී බැඳීමේ තියෙන අනුහස් ලෝකයට කියන්න යන්නෙ කැඩිච්ච දම්වැල් කියලා. බලන්න ගඟුල් මේ නිර්මාණය.
දම්වැලක්
කැඩුණු කඹයකට පවසයි
නොබැඳී බැඳුමේ
අනුහස්
තවත් තැනක එයා මෙහෙම ලියනවා.
ඒ උණුසුම් රාත්‍රියේ
මා විඳි
සීතල ම සඳකැන්
මේ සැඩහිරුගෙ ම ද?
තව තැනක දි වෙනස් ම විදිහට සුමින්ද අපට මුණ ගස්සන්නෙ එයාගෙ ආදරණීය අම්මව.
මහ ඉඩමේ
කෝපි මල් අතර
තාමත්
අම්මාගේ
සුවඳ
මේ කවි ගැන එදා තමන්ගෙ දෘශ්‍ය මාධ්‍යය භාවිතා කරලා හොඳම විග්‍රහය කළේ අපේ නුවන් කටුගම්පල.”
තත් සංකථන සමාප්තිය සිදු වන ඒ මොහොතේ සහන් කතා කෙළේ ආවේශයෙන් මෙනි. ඔහු අවසාන වශයෙන් මෙසේ ද කීවේ ය.
“ගඟුල්, සුමින්ද කියන්නෙ තමන් නිවිලා ලෝකය නිවන්න වැඩ කරපු උත්තම මනුෂ්‍යයෙක්. සමු ගැනීමෙන් පවා අපි සමු ගන්න ඕනෙයි කියන එක අපිට කියලා දුන්නෙ තමන් දාර්ශනිකයෙක් බව සමාජයට නොකියාම මේ සමාජයෙන් නික්මිලා ගිය දාර්ශනිකයෙක්. මේ ජීවිත කාලෙදි එහෙම මනුස්සයෙක් සමීප ව ඇසුරු කරන්න ලැබිච්ච එක පවා මම සලකන්නෙ අපේ භාග්‍යයක් විදිහට. ඔයා උපරිම විදිහට මේ වැඩේ කරන්න ගඟුල්. අපි සුමින්දගෙ වචනවලින් ම මේ සාකච්ඡාව අවසන් කරමු.”
“තවම වැලපෙන
මල් නටුව
අමතා
කියයි ගස
සමුගත යුතු ය ඔබ
සමු ගැනීමෙන් පවා”
